Kłębuszkowe zapalenie nerek to stan zapalny w obrębie kłębuszków nerkowych, który rozwija się, gdy układ odpornościowy atakuje prawidłowo funkcjonujące kłębuszki nerkowe. Co ważne – kłębuszkowe zapalenie nerek to choroba, która często rozwija się na skutek infekcji innych narządów (np. zapalenia gardła i zapalenia skóry, które wywołują paciorkowce). Czynniki, które mogą doprowadzić do rozwoju zapalenia kłębuszków nerkowych to nie tylko zakażenia, ale także np. choroby nowotworowe, choroby autoimmunologiczne i niektóre leki. Poznaj przyczyny, objawy i sposoby leczenia kłębuszkowego zapalenia nerek.
Co to jest kłębuszkowe zapalenie nerek?
Terminem „kłębuszkowe zapalenie nerek” określa się grupę chorób, które powodują stan zapalny kłębuszków nerkowych. Klasyfikacja kłębuszkowego zapalenia nerek dzieli schorzenia z tej grupy pod względem przebiegu, a także podłoża.
Ze względu na przebieg dzieli się kłębuszkowe zapalenie nerek na:
- ostre kłębuszkowe zapalenie nerek, które ma nagły początek, ale szybko przemija i nie powoduje trwałych uszkodzeń nerek – pacjent w pełni wraca do zdrowia;
- przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek, które rozwija się przez dłuższy czas, często prowadząc do nieodwracalnych uszkodzeń i niewydolności nerek.
Ze względu na przyczynę choroby, wyróżniamy:
- pierwotne zapalenie kłębuszków nerkowych (wrodzone zapalenie kłębuszków nerkowych), które dotyczy tylko nerek i nie ma związku z innymi chorobami;
- wtórne kłębuszkowe zapalenie nerek (nabyte pierwotne i nabyte wtórne zapalenie kłębuszków nerkowych), które rozwija się jako powikłanie innych chorób lub im towarzyszy – najczęstszą przyczyną rozwoju wtórnego kłębuszkowego zapalenia nerek są choroby autoimmunologiczne np. toczeń układowy.
Kłębuszkowe zapalenie nerek upośledza czynność nerek. W przypadku przewlekłego kłębuszkowego zapalenia nerek chore kłębuszki nerkowe stopniowo ulegają zwłóknieniu i przestają pełnić swoje funkcje. Do powikłań związanych z zapaleniem kłębuszków nerkowych zaliczamy np. zespół nerczycowy i nadciśnienie tętnicze.
U pacjentów diagnozowanych jest kilka typów kłębuszkowego zapalenia nerek, które różnią się pod względem przebiegu oraz objawów. Wyróżniamy m.in.:
- ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,
- kłębuszkowe zapalenie nerek typu IgA (nefropatia IgA),
- błoniaste kłębuszkowe zapalenie nerek,
- submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek,
- ogniskowe segmentalne stwardnienie kłębuszków nerkowych.
Aby stwierdzić, jaki typ zapalenia kłębuszków nerkowych rozwinął się u pacjenta, trzeba wykonać biopsję nerki.
Kłębuszkowe zapalenie nerek – przyczyny
Jak już zostało wspomniane, w rozwoju kłębuszkowego zapalenia nerek istotną rolę odgrywa układ odpornościowy, który z różnych przyczyn, atakuje prawidłowe kłębuszki nerkowe. Układ odpornościowy ma za zadanie chronić organizm przed różnymi zagrożeniami (np. infekcje bakteryjne i wirusowe), jednak czasami funkcjonuje w nieprawidłowy sposób.
Pierwotne zapalenie kłębuszków nerkowych ma związek z mutacjami genetycznymi, które powodują zmiany w strukturze kłębuszków nerkowych, upośledzając ich funkcjonowanie.
Nabyte pierwotne kłębuszkowe zapalenie nerek rozwija się na skutek nieprawidłowej struktury lub upośledzonej czynności kłębuszków nerkowych. Dotyczy jedynie nerek i najczęściej ma związek z nieprawidłową pracą układu immunologicznego, który atakuje nerki, prowadząc do rozwoju stanu zapalnego tego narządu.
Nabyte wtórne kłębuszkowe zapalenie nerek związane jest z infekcjami, które rozwijają się w innych narządach, a ich powikłaniem jest zapalenie kłębuszków nerkowych. Nabyte wtórne zapalenie kłębuszków nerkowych może być powikłaniem chorób bakteryjnych gardła (angina), niektórych infekcji wirusowych, grzybiczych oraz pierwotniakowych. Nabyte wtórne kłębuszkowe zapalenie nerek mogą również wywołać choroby wątroby, choroby nowotworowe i choroby autoimmunologiczne.
Proces zapalny kłębuszków nerkowych może być również związany z przyjmowaniem niektórych leków, np. leków o działaniu przeciwzapalnym, które stosowane są w chorobach stawów.
Jak przebiega kłębuszkowe zapalenie nerek?
Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek częściej dotyczy dzieci. Zwykle związane jest z zakażeniem paciorkowcami, jednak może do niego również doprowadzić np. zakażenie bakteriami z grupy gronkowców i pneumokoków, zakażenie wirusami (np. wirus ospy wietrznej), a także zakażenie grzybami i pierwotniakami. Choroba nerek rozpoczyna się po infekcji i może doprowadzić do ostrej niewydolności nerek. Choć ma nagły przebieg, to dzięki odpowiedniemu leczeniu, pacjent wraca do pełni zdrowia. Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek nie powoduje trwałej niewydolności nerek.
Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek cechuje nieco inny przebieg. W tym przypadku choroba stopniowo upośledza pracę kłębuszków nerkowych, prowadząc do przewlekłej niewydolności nerek. Proces zapalny w przebiegu przewlekłego zapalenia kłębuszków nerkowych ma różne nasilenie. Zarówno w pierwotnym, jak i wtórnym zapaleniu kłębuszków nerkowych o przewlekłym przebiegu, występują liczne powikłania, do których zaliczamy m.in. zespół nerczycowy i nadciśnienie tętnicze.
Kłębuszkowe zapalenie nerek – objawy
Kłębuszkowe zapalenia nerek mogą rozwijać się bezobjawowo. Często kłębuszkowe zapalenie nerek jest wykrywane przypadkowo – choroba ta wpływa na parametry moczu, które poddawane są ocenie podczas badań laboratoryjnych. Ogólne badanie moczu należy wykonywać systematycznie w celach profilaktycznych. Warto również wykonać badanie moczu po infekcjach o różnym podłożu, bo jego wyniki pozwalają ocenić, czy np. zakażenie bakteryjne nie spowodowało choroby nerek, zanim pojawią się objawy wskazujące na kłębuszkowe zapalenie nerek i inne choroby nerek np. ból w okolicy nerek.
Na chorobę nerek może wskazywać np. nadciśnienie tętnicze, obecność w moczu białka, czerwonych krwinek (erytrocyty) oraz wałeczków erytrocytowych, a także zmiana wyglądu i zapachu moczu.
Objawy, które mogą wskazywać na zapalenie kłębuszków nerkowych to m.in.:
- zespół nerczycowy (duży białkomocz, małe stężenie białka we krwi, duże stężenie lipidów we krwi, obrzęki twarzy i kostek),
- związane z wysokim ciśnieniem tętniczym i zatrzymaniem wody w organizmie bóle głowy, zaburzenia widzenia i nudności,
- skąpomocz lub bezmocz.
Nerki odpowiadają za usuwanie z organizmu zbędnych produktów przemiany materii. Choroby nerek mogą powodować osłabienie i ogólne złe samopoczucie, które jest związane z zatruciem organizmu toksynami (szkodliwe produkty przemiany materii). Na skutek pogarszającej się czynności nerek może również wystąpić utrata apetytu.
Inne objawy, które mogą wskazywać na zapalenie kłębuszków nerkowych to zmiana wyglądu moczu. Na kłębuszkowe zapalenie nerek wskazuje np. pienisty mocz, a także mocz o kolorze różowym, czerwonym i brunatnym. Pienienie się moczu powoduje duży białkomocz, a nieprawidłowy kolor moczu ma związek z obecnością krwi w moczu.
Jeżeli występują powyższe objawy, to trzeba zgłosić się do lekarza i wykonać badania w kierunku kłębuszkowego zapalenia nerek.
Ważne! Zmiana wyglądu lub zapachu moczu, a także częstomocz i skąpomocz to objawy, które są wskazaniem do natychmiastowej wizyty u lekarza!
Jak rozpoznać kłębuszkowe zapalenie nerek?
Zapalenie kłębuszków nerkowych rozpoznawane jest na podstawie zgłaszanych dolegliwości oraz wyników wykonanych badań, czyli badania moczu, badania krwi i badań obrazowych, do których zaliczamy badanie USG nerek. Wstępnie postawiona diagnoza musi zostać potwierdzona, aby mogło zostać rozpoczęte leczenie kłębuszkowego zapalenia nerek. W tym celu wykonuje się dodatkowe badania m.in. w kierunku schorzeń metabolicznych. Na dokładne rozpoznanie kłębuszkowego zapalenia nerek oraz określenie typu choroby pozwala zbadanie pobranego od pacjenta fragmentu nerki.
Wykonywane na etapie diagnostyki badania pozwalają nie tylko potwierdzić, że pacjent przechodzi kłębuszkowe zapalenie nerek, ale także wykluczyć inne choroby nerek i dróg moczowych, które mogą powodować podobne objawy i dolegliwości zdrowotne.
Kłębuszkowe zapalenie nerek – leczenie
Kłębuszkowe zapalenie nerek wymaga specjalistycznego leczenia. Jest ono dobierane do typu zapalenia kłębuszków nerkowych, podłoża i ciężkości przebiegu choroby, a także występujących u chorego powikłań.
Leczenie uwzględnia nie tylko redukcję stanu zapalnego, ale także zapobieganie pogorszeniu się stanu zdrowia pacjenta. Lekarze skupiają się na obniżaniu wysokiego ciśnienia krwi, które zwiększa ryzyko zawału i udaru, a także na leczeniu przyczyny, która wywołała zapalenie kłębuszków nerkowych.
Leki stosowane w leczeniu kłębuszkowego zapalenia nerek to m.in. leki z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny i blokery receptora angiotensynowego. W przypadku ciężkiego przebiegu zapalenia nerek rozpoczynane jest leczenie immunosupresyjne. Jeżeli zostanie wykryte wtórne kłębuszkowe zapalenie nerek, to rozpoczynane jest leczenie przyczyny choroby, czyli choroby podstawowej.
Leczenie przewlekłego zapalenia kłębuszków nerkowych jest trudne i nie zawsze można przewidzieć jego efekty. Możliwe jest całkowite lub częściowe wyleczenie choroby, które pozwala spowolnić postęp procesu włóknienia kłębuszków nerkowych. W niektórych przypadkach choroba nawraca, powodując, że czynność nerek stale się pogarsza i może być konieczny przeszczep nerki.
Czytaj też:
Niewydolność nerek – rodzaje, przyczyny, objawy i leczenieCzytaj też:
Nerki do przeszczepu można pozyskiwać od zmarłych noworodków. Czym różni się ta metoda?
Źródła:
- Szczeklik A., Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2013
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2006
- Davidson, Choroby wewnętrzne. Tom 1, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2009