Choroby wieku dziecięcego to nie tylko zakażenia wirusowe, ale także choroby bakteryjne, do których zaliczamy szkarlatynę. Schorzenie szybko rozprzestrzenia się wśród dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, wywołując lokalne epidemie. Przebieg choroby nie zawsze jest typowy – zdarza się, że szkarlatyna ma przebieg utajony, co powoduje, że pozostaje nierozpoznana. Charakterystycznym objawem szkarlatyny jest poprzedzona objawami ze strony gardła oraz umiarkowaną lub wysoką gorączką wysypka na tułowiu i kończynach.
Szkarlatyna u dzieci – podstawowe informacje
Szkarlatyna jest ostrą chorobą zakaźną o podłożu bakteryjnym, która najczęściej diagnozowana jest u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Najczęściej chorują na nią dzieci w wieku 4-6 lat. Na szkarlatynę nie chorują niemowlęta, a osoby dorosłe zapadają na nią bardzo rzadko. Za rozwój szkarlatyny odpowiadają paciorkowce (Streptococcus pyogenes), które wywołują także inne choroby (np. angina, róża, liszajec). Zdarza się, że szkarlatyna rozwija się po wystąpieniu objawów anginy, a także stanowi następstwo paciorkowcowego zapalenia skóry lub tkanki podskórnej.
Szkarlatynę wywołują paciorkowce, które produkują toksynę bakteryjną. Wyróżnia się trzy typy toksyny bakteryjnej, co sprawia, że szkarlatynę można przechodzić trzy razy. Zakażenie szczepem paciorkowca, który powoduje dany typ toksyny, powoduje wytworzenie przeciwciał, które chronią przed ponownym zakażeniem. Najczęściej szkarlatyna diagnozowana jest w sezonie jesienno-zimowym.
Ważne! Szkarlatyna wymaga odpowiedniego leczenia, które nie tylko znosi uciążliwe objawy i zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań, ale także powoduje, że osoba chora przestaje zarażać.
Jak dochodzi do zakażenia szkarlatyną u dziecka?
Do zachorowania na szkarlatynę dochodzi częściej w miesiącach zimowych. Najczęściej następuje ono drogą kropelkową. Źródłem mogą być bezobjawowi nosiciele paciorkowców grupy A na migdałkach oraz osoby niewłaściwie leczone lub w ogóle nieleczone na paciorkowcowe zapalenie migdałków podniebiennych. Źródłem zakażenia szkarlatyną mogą być także skażone paciorkowcami przedmioty i żywność.
Pierwsze symptomy szkarlatyny u dzieci
Charakterystyczny dla szkarlatyny jest nagły początek choroby – objawy pojawiają się nawet po upływie kilkunastu godzin od zakażenia – okres wylęgania szkarlatyny wynosi od 12 godzin do 4 dni. Na początki szkarlatyny może wskazywać wzrastająca temperatura ciała, a także pojawiający się nagle ból gardła. Na zakażenia paciorkowcami najbardziej narażone są dzieci, które przebywają w dużych grupach rówieśniczych – ryzyko zachorowania dotyczy około 25 proc. osób z otoczenia chorego.
Szkarlatyna u dzieci – objawy
Pierwszym objawem szkarlatyny jest silny ból gardła, któremu towarzyszą problemy z przełykaniem, a także ból głowy, nagły wzrost temperatury ciała oraz ogólne osłabienie i złe samopoczucie. U dzieci szkarlatyna często wywołuje również objawy ze strony układu pokarmowego, do których zaliczamy ból brzucha, nudności i wymioty.
Inne objawy szkarlatyny u dzieci, które pojawiają się na początku choroby, to:
- żywoczerwone zabarwienie śluzówki gardła,
- zapalenie gardła i migdałków podniebiennych,
- biały nalot na języku.
W przebiegu szkarlatyny język po 4-5 dniach staje się czerwony. Mogą pojawić się także czerwone plamy na podniebieniu. Charakterystycznym objawom szkarlatyny często towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych na szyi oraz ich bolesność. U dzieci chorujących na szkarlatynę nie występuje katar oraz kaszel.
Szkarlatyna może mieć także ciężki przebieg, powodując m.in. zaburzenia w funkcjonowaniu układu krążenia i zapalenie mięśnia sercowego.
Szkarlatyna u dzieci a wysypka
Objawy szkarlatyny nie dotyczą jedynie gardła i błony śluzowej języka oraz jamy ustnej. Po wystąpieniu wysokiej gorączki u dziecka, najczęściej w drugiej dobie choroby, pojawia się charakterystyczna wysypka, której towarzyszy szorstkość skóry.
Drobnoplamista wysypka obejmuje twarz (z wyjątkiem okolicy fałdów nosowych i brody) oraz tułów i kończyny. Zmiany skórne utrzymują się zazwyczaj kilka lub kilkanaście godzin. Zdarza się, że są bardzo nasilone, co sprawia, że skóra dziecka chorego na szkarlatynę staje się mocno czerwona. Po ustąpieniu wysypki skóra zaczyna delikatnie się złuszczać.
Powikłania po szkarlatynie u dzieci
Szkarlatyna może spowodować groźne powikłania. Powikłania szkarlatyny u dzieci dzielą się na dwie podstawowe grupy:
- powikłania wczesne (powikłania ropne), do których zaliczamy ropień okołogardłowy, wrzodziejące zapalenie migdałków, ropne zapalenie ucha środkowego, ropne zapalenie wyrostka sutkowatego, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych i ropne zapalenie zatok przynosowych,
- powikłania późne (powikłania immunologiczne), czyli ostre kłębuszkowe zapalenie nerek i gorączka reumatyczna.
Rzadko występujące powikłania szkarlatyny to m.in. zapalenie płuc oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Szkarlatyna u dzieci – leczenie
Leczenie szkarlatyny to leczenie przyczynowe, które polega na podawaniu antybiotyków, a także leczenie objawowe, stosowane w celu zmniejszenia obrzęku gardła oraz bólu gardła i obniżenia gorączki. Najczęściej stosowanym w leczeniu szkarlatyny antybiotykiem jest penicylina. Nie należy przerywać leczenia po ustąpieniu objawów choroby – antybiotyk powinien zostać przyjęty w pełnej dawce, która została zapisana przez lekarza. Osłonowo zalecane jest stosowanie probiotyków i prebiotyków, które pomagają chronić naturalną florę bakteryjną przed zniszczeniem przez antybiotyk.
Wsparciem w leczeniu szkarlatyny jest stosowanie diety półpłynnej (w okresie występowania silnego bólu gardła oraz problemów z przełykaniem), a także dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu, bo wysoka gorączka występująca przy szkarlatynie może w krótkim czasie doprowadzić do odwodnienia.
Jak zapobiegać szkarlatynie u dzieci?
Zapobieganie szkarlatynie uwzględnia przede wszystkim przestrzeganie podstawowych zasad higieny, częste mycie rąk i unikanie kontaktu z osobami chorymi. Nie istnieje skuteczna szczepionka przeciwko szkarlatynie. Przechorowanie zakażenia daje trwałą odporność na dany typ toksyny.
Czytaj też:
Wysypka u dziecka: przyczyny, leczenie pokrzywki u dzieckaCzytaj też:
Zapalenie migdałków – przyczyny, objawy i leczenie. Czy to angina?
Źródła:
- L. Szenborn, Płonica, Pediatria po Dyplomie 2012/06
- Hobson Richard P., Penman Ian D., Ralston Stuart H., Strachan Mark W.J., Davidson Choroby wewnętrzne. Tom 2, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2020
- G. Virella, Mikrobiologia i choroby zakaźne, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2002
- Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2012