Śmierć biologiczna jest nieodwracalnym zatrzymaniem wszystkich funkcji i czynności życiowych organizmu. Może być ona związana z ustaniem czynności serca (śmierć serca) oraz ustaniem czynności mózgu (śmierć mózgu), a także jednoczesnym ustaniem czynności tych narządów.
O ile śmierć serca oznacza bezpowrotną utratę życia i zatrzymanie wszystkich procesów biologicznych, śmierć całości lub części mózgu pozwala na sztuczne utrzymywanie osoby przy życiu za pomocą aparatury medycznej w celu pobrania narządów do przeszczepu. Z tego powodu ustalenie faktycznego zgonu może wydawać się trudniejsze – jednak jest to objęte specjalnymi procedurami.
Procedury w przypadku śmierci mózgu
W Polsce śmierć mózgu stwierdza się w szpitalu, przez komisję złożoną z lekarzy. W jej skład wchodzą specjaliści z różnych dziedzin: jeden z anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologi oraz drugi z dziedziny medycyny ratunkowej, chorób wewnętrznych, kardiologii, kardiologii dziecięcej lub pediatrii. Prawo zabrania uczestnictwa w tej komisji lekarzom, którzy następnie dokonywaliby pobrania lub transplantacji narządów.
Etapy stwierdzenia śmierci mózgu
Stwierdzanie przez komisję lekarską śmierci mózgu odbywa się w dwóch etapach. W pierwszym jedynie wysuwa się podejrzenie, że u pacjenta doszło do śmierci pnia mózgu. W drugim etapie wykonuje się badania, które umożliwią potwierdzenie wcześniej wysuniętej diagnozy.
Etap I
Na początku komisja musi określić, że pacjent jest w śpiączce (z podaniem przyczyny) oraz że jest on sztucznie wentylowany. Następnie komisja stwierdza pierwotne lub wtórne uszkodzenie mózgu. Określa się też, czy uszkodzenie to jest nieodwracalne. Dodatkowo należy wykluczyć zatrucie lub wpływ niektórych środków farmakologicznych (narkotyków, neuroleptyków, środków nasennych, środków usypiających, środków zwiotczających mięśnie poprzecznie prążkowane). U pacjenta należy też wykluczyć hipotermię (spadek temperatury ciała poniżej 35 stopni Celsjusza) oraz zaburzenia metaboliczne lub endokrynologiczne.
Etap II
Po pierwszym etapie i odnotowaniu wszystkich wyżej wymienionych stanów komisja wykonuje szereg czynności umożliwiających stwierdzenie śmierci mózgu. Należy odnotować:
- brak reakcji źrenic pacjenta na światło;
- brak odruchu rogówkowego;
- brak spontanicznych ruchów gałek ocznych;
- brak ruchów gałek ocznych przy próbie kalorycznej z zimną wodą;
- brak reakcji ruchowych na bodziec bólowy w zakresie unerwienia nerwów czaszkowych;
- brak reakcji ruchowej w obrębie twarzy w odpowiedzi na bodźce bólowe w obszarze unerwienia rdzeniowego;
- brak odruchów wymiotnych i kaszlowych;
- brak odruchu oczno-mózgowego;
- trwały bezdech – brak reaktywności ośrodka oddechowego.
Według prawa sprawdzenie wszystkich wyżej opisanych czynności musi nastąpić po dwukrotnym badaniu przeprowadzonym w odstępie trzech godzin.
Śmierć mózgu: czy możliwe jest wybudzenie?
Moment stwierdzenia śmierci mózgu to data i czas, który wypisuje się na akcie zgonu. Śmierć mózgu oznacza, że człowiek już nie żyje i nie jest możliwe jego przywrócenie do życia. Podtrzymywanie akcji serca dzięki aparaturze szpitalnej ma sens w przypadku, gdy od pacjenta mają zostać pobrane organy do przeszczepów. Kiedy umiera mózg człowieka, jego narządy jeszcze przez krótki czas działają. Jeśli lekarzom uda się utrzymać przepływ krwi w całym organizmie, organy pozostaną sprawne i będą mogły uratować komuś życie. Człowiek, u którego stwierdzono śmierć mózg nie ma już jednak szans na wybudzenie.
Czytaj też:
Może zastąpić operacje mózgu. Nowy wynalazek nadzieją neurologii