Kortyzol to hormon glikokortykosteroidowy, który wytwarzany jest w nadnerczach. Pełni ważną funkcję w organizmie, regulując stężenie glukozy we krwi.
Co to jest kortyzol?
Kortyzol inaczej nazywany jest hormonem stresu. Wytwarzany przez warstwę pasmowatą kory nadnerczy reguluje stężenie glukozy we krwi. W sytuacji dużego wysiłku fizycznego albo stresującej sytuacji, podwyższa poziom glukozy, dodając organizmowi energii, a w stanie spoczynku – obniża. O syntezie kortyzolu decyduje ACTH, hormon adrenokortykotropowy, wydzielany w przysadce mózgowej.
Jaką rolę pełni kortyzol?
Kortyzol pełni w organizmie wiele ról:
- reguluje ww. stężenie glukozy we krwi
- reguluje gospodarkę białkową, przyczyniając się do zwiększenia rozpadu białek
- reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową, zwiększając wydalanie potasu
- reguluje gospodarkę tłuszczową, zwiększając rozpad trójglicerydów
- stymuluje do pracy układ odpornościowy, wykazując działanie przeciwzapalne
- stymuluje działanie układu krążenia, zwiększając częstotliwość skurczów serca
- wzmacnia działanie innych hormonów stresu (np. adrenaliny), dzięki czemu organizm lepiej funkcjonuje w trudnej dla niego sytuacji
Dlaczego trzeba badać poziom kortyzolu?
Niewłaściwy poziom kortyzolu zaburza funkcjonowanie organizmu. Zbyt wysoki prowadzi do zaburzeń koncentracji, problemów ze snem, osłabienia odporności organizmu. Może również powodować otyłość (wzmaga apetyt na słodycze) i zespół metaboliczny. Zbyt niski z kolei powoduje zmęczenie i osłabienie, a w razie bardzo silnego stresu niesie ze sobą ryzyko wystąpienia przełomu nadnerczowego, który zagraża życiu.
Czytaj też:
Depresja, stres, wypalenie. Jak dbać o zdrowie psychiczne pracownika?
Wskazania do badania kortyzolu
Wskazaniem do zbadania stężenia kortyzolu w organizmie są: depresja, obniżenie nastroju, zmiana masy ciała, bezsenność, nadciśnienie tętnicze. Wszelkie sytuacje stresogenne (np. problemy w pracy, problemy rodzinne, choroby w rodzinie) również powinny skłonić do wykonania badania.
Badanie kortyzolu
Kortyzol bada się rano i wieczorem. Robi się to na dwa sposoby: przez dobową zbiórkę moczu lub pobranie krwi. Przed badaniem krwi należy być co najmniej 8 godzin na czczo. Przed badaniem moczu należy tydzień wcześniej odstawić leki zawierające sterydy (mogą wpłynąć na wynik badania).
Kortyzol – normy
Najwyższe stężenie kortyzolu obserwuje się w organizmie w godzinnych porannych. W ciągu dnia jego poziom systematycznie spada, by wieczorem osiągnąć najniższe wartości.
- Normy kortyzolu rano – od 138 do 690 nmol/l
- Normy kortyzolu wieczorem – maksymalnie 50 procent wartości porannych
Nadmierny poziom kortyzolu
Hiperkortyzolemia, czyli nadmierne wydzielanie kortyzolu, pojawia się przy: otyłości, nadciśnieniu tętniczym, osteoporozie, w razie zaburzonej gospodarki węglowodanowej.
Wysoki poziom kortyzolu może oznaczać wiele różnych chorób: depresję, nowotwór płuc, gruczolaka przysadki, guza nadnerczy, anoreksję. Może być również związany z przepracowaniem i długotrwałym stresem.
Obniżony poziom kortyzolu
Niski poziom kortyzolu najczęściej objawia się złym samopoczuciem, zmęczeniem, osłabieniem, obniżeniem ciśnienia krwi. Może być związany z: chorobą Addisona, niedoczynnością kory nadnerczy, niedoczynnością przysadki mózgowej, niedoczynnością podwzgórza.
Kortyzol w medycynie
Kortyzol wykorzystuje się w medycynie do leczenia stanów astmatycznych. Syntetyczne pochodne kortyzolu są składnikami leków, które zapobiegają atakom astmy lub rozszerzają oskrzela, ułatwiając oddychanie.
Czytaj też:
Nie chodzisz spać regularnie? To może niekorzystnie odbić się na twoim zdrowiu