Rak płuca to choroba powodująca najwięcej zgonów wśród dorosłych pacjentów onkologicznych. Zaliczany jest do grupy najczęściej diagnozowanych schorzeń nowotworowych w Polsce i na świecie. Dane statystyczne ukazują ogromną skalę problemu, jakim jest dla współczesnej onkologii rak płuca, który nie tylko ma zdolność do dawania przerzutów odległych, ale także przez długi czas nie wywołuje uciążliwych objawów.
Niegdyś wśród pacjentów onkologicznych, którzy byli leczeni z powodu raka płuca, przeważali mężczyźni. W ostatnich latach zwiększyła się liczba kobiet, u których wykryto raka płuca. Rak płuca coraz częściej diagnozowany jest także u osób niepalących, co ma związek z mutagennym działaniem na płuca różnych czynników środowiskowych. Jedną z przyczyn rozwoju raka płuca u osoby niepalącej, może być wdychanie szkodliwych pyłów produkcyjnych, a także zanieczyszczeń, które znajdują się w powietrzu.
Rak płuca w liczbach
Rak płuca jest najczęstszym nowotworem złośliwym. To także najgorzej rokujący z nowotworów – 5-letnia mediana przeżycia dotyczy zaledwie około 14% pacjentów. Rak płuca może być chorobą pierwotną, która rozwija się z komórek płuc i daje przerzuty odległe, a także może rozwinąć się na skutek migracji komórek nowotworu z innych narządów organizmu.
U mężczyzn rak płuca stanowi około 20% wszystkich nowotworów – rocznie diagnozowany jest u około 15 000 mężczyzn, a u kobiet stanowi około 10% wszystkich nowotworów – rocznie diagnozowany jest u około 7 tysięcy kobiet. Statystyki pokazują, że liczba zgonów z powodu raka płuc przewyższa liczbę zachorowań – nowotwór ten powoduje zgon około 7500 kobiet i 16 000 mężczyzn. Dlaczego tak się dzieje? Eksperci wskazują na poważne braki w rejestrowaniu raka płuc.
W ostatnich latach zmniejszyła się liczba chorujących i umierających na raka płuca mężczyzn, jednak zauważalny jest wzrost zachorowań i zgonów u kobiet, a także u osób, które nigdy nie paliły papierosów. Za najczęstszą przyczynę rozwoju raka płuc nadal uważa się jednak nałogowe palenie tytoniu. Nie mniej szkodliwe dla płuc jest bierne palenie tytoniu, a także kontakt ze szkodliwymi pyłami, metalami i chemikaliami, które przedostają się do organizmu drogą wziewną.
Palenie tytoniu odpowiada za 85-90% wszystkich przypadków raka płuca, powodując śmierć około 35% wszystkich pacjentów onkologicznych. Szacuje się, że ten nowotwór złośliwy nadal będzie stanowił poważny problem współczesnej onkologii. Nadzieją dla chorych jest szybsze wykrywanie zmian w płucach, a także stosowanie nowoczesnych metod leczenia. W kwestii diagnostyki raka płuc najważniejsza jest świadomość związanych z tą chorobą zagrożeń, która skłoni do rzucenia palenia oraz systematycznego wykonywania badań przesiewowych. W diagnostyce raka płuca wykonywane są badania obrazowe m.in. RTG płuc.
Warto pamiętać, że na powodzenie leczenia ma wpływ zarówno typ raka, jak i stopień zaawansowania nowotworu w momencie rozpoznania choroby. Z tego względu należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza, gdy pojawią się objawy, które mogą wskazywać na raka płuc lub inne choroby tego narządu.
Typy morfologiczne raka płuca
Wyróżniamy różne typy morfologiczne raka płuca. Najczęściej diagnozowany jest rak drobnokomórkowy płuca – stanowi on około 15% wszystkich nowotworów płuc. W jego przypadku mamy do czynienia z bardzo agresywnym nowotworem. Nowotwór drobnokomórkowy diagnozowany jest przede wszystkim u palaczy tytoniu – prowadzone badania potwierdziły jego związek z nałogowym paleniem.
Drugim typem morfologicznym raka płuca jest rak niedrobnokomórkowy. W tym przypadku wyróżniamy 3 typy histologiczne nowotworu.
Podtypy niedrobnokomórkowego raka płuca to:
- Rak płaskonabłonkowy – rak płaskonabłonkowy diagnozowany jest u około 30% chorych i także ma związek z paleniem tytoniu. Zwykle rozwój tego nowotworu poprzedzają stany przedrakowe, do których zaliczamy patologiczne zmiany nabłonka dróg oddechowych.
- Rak gruczołowy – stanowi około 30% wszystkich zachorowań na raka płuca, jednak z roku na rok liczba pacjentów z tym typem raka płuc wzrasta. Częściej diagnozowany jest u kobiet, osób niepalących i osób narażonych na bierne palenie. Może rozwinąć się u osób młodych pomiędzy 30. a 40. rokiem życia.
- Rak wielkokomórkowy – stanowi niewielki odsetek wszystkich raków płuca. Diagnozowany jest u około 5-10% pacjentów.
W przypadku płaskonabłonkowego raka płuc mamy do czynienia ze zmianami, które zlokalizowane są centralnie. Rak płuca gruczołowy rozwija się obwodowo, a wielokomórkowy może rozwinąć się centralnie i obwodowo.
Typ morfologiczny raka płuca może wskazywać na przyczynę rozwoju nowotworu. W większości przypadków w płucach rozwijają się zmiany, które związane są z czynnym lub biernym paleniem papierosów. Zaprzestanie palenia tytoniu przed ukończeniem 30. roku życia znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania na raka płuca w wieku średnim i podeszłym.
Czynniki ryzyka zachorowania na raka płuca
Najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju raka płuca jest palenie papierosów. To też groźna, naukowo potwierdzona przyczyna tego nowotworu, co oznacza, że badacze są zgodni w twierdzeniu, że jest to czynnik rakotwórczy realnie skutkujący pojawieniem się raka w organizmie (nie przypuszczenie czy teoria).
Inne czynniki ryzyka to m.in.:
- czynniki środowiskowe fizyczne i chemiczne np. kontakt z niektórymi metalami ciężkimi, pyłami produkcyjnymi, oparami chemikaliów, przenikanie do organizmu zanieczyszczeń z powietrza np. pyłów zawieszonych PM 10 i PM 2,5;
- czynniki genetyczne – zaburzenia w obrębie genów, które odpowiedzialne są za odbudowę DNA i redukcję szkodliwego wpływu na drogi oddechowe składników dymu papierosowego.
Objawy raka płuca. Jakie symptomy mogą na niego wskazywać?
Objawy raka płuca bywają często bagatelizowane i przypisywane m.in. nawracającym chorobom dróg oddechowych. Jednym z pierwszych objawów, który może być związany z rakiem płuca, jest przewlekły kaszel suchy, który z czasem zamienia się w kaszel mokry. Pacjenci z rakiem płuca mogą odkrztuszać dużą ilość wydzieliny.
U chorych na raka płuca może także występować ból w klatce piersiowej, duszność, która nasila się podczas wysiłku, ogólne złe samopoczucie, osłabienie i przewlekłe zmęczenie. Sygnałem alarmującym, który powinien skłonić do wizyty u lekarza, jest nawracające zapalenie płuc, ból w barkach, zaburzenia przełykania, zmiana charakteru przewlekłego kaszlu, i odkrztuszanie podbarwionej krwią wydzieliny.
Co jest najczęstszym objawem raka płuca w zaawansowanym stadium?
W zaawansowanej postaci pojawia się odkrztuszanie krwi, które świadczy o rozroście masy guza. Odkrztuszanie krwi znajduje się na początku listy objawów, które skłaniają chorych do wizyty u lekarza z powodu raka.
W przebiegu choroby często dochodzi do zajęcia poszczególnych grup węzłów chłonnych śródpiersia, a także powstawania przerzutów odległych (rozsiew nowotworu). Na zaawansowaną postać choroby może wskazywać objawy raka takie jak: ból brzucha, który jest związany z zajęciem narządów jamy brzusznej, ból kości, powodowany przez przerzuty do kości, a także ból głowy, zmiana osobowości oraz drgawki, które mogą być związane z przerzutami do mózgu.
Leczenie raka płuca
Rak płuca sprawia poważne trudności na etapie leczenia, którego efekty zależą od stopnia zaawansowania choroby (w tym m.in. wielkość guza). W bardzo zaawansowanym raku płuca, który spowodował przerzuty do narządów odległych, stosowane jest jedynie leczenie paliatywne, czyli leczenie objawowe, które ma przynieść pacjentowi ulgę w cierpieniu.
Wcześnie wykryty rak płuca może być leczony z wykorzystaniem różnych metod redukcji komórek nowotworowych. Podstawą leczenia jest usunięcie masy guza podczas zabiegu chirurgicznego. Uzupełniające metody leczenia to chemioterapia, radioterapia i immunoterapia. W leczeniu raka płuc stosowane jest także leczenie skojarzone i leczenie z zastosowaniem leków molekularnych. Ustalenie budowy histologicznej guza ułatwia dobór odpowiedniej metody leczenia.
Trzeba pamiętać, że rak płuc jest najczęściej diagnozowanym nowotworem w Polsce i powoduje najwięcej zgonów pacjentów onkologicznych. Ryzyko zachorowania na raka płuc znacząco zwiększa czynne i bierne palenie papierosów – aż 85-90% wszystkich przypadków raka płuca jest spowodowana przez dym tytoniowy. Większość chorych trafia do lekarza w zaawansowanym stadium nowotworu, gdy stwierdzona jest już obecność przerzutów odległych, co utrudnia leczenie i zmniejsza szanse na całkowite wyleczenie. Wczesne rzucenie palenia zmniejsza ryzyko raka płuc, jednak nie chroni przed rozwojem tego nowotworu złośliwego. Wykrycie raka płuc we wczesnym stadium choroby ułatwia systematycznie wykonywane prześwietlenie płuc – badanie to powinno być wykonywane u palaczy raz na 3 lata.
Czytaj też:
Badania profilaktyczne – co to jest, jakie badania i kiedy wykonać?Czytaj też:
Raka można uniknąć. Poznaj 12 sposobów opracowanych przez specjalistów