Coraz więcej mówi się i pisze o hormonach szczęścia, które oddziałują na nastrój. Są one wytwarzane w ośrodkowym układzie nerwowym oraz syntetyzowane m.in. z wykorzystaniem związków dostarczanych do organizmu wraz z pożywieniem. Za wydzielanie endorfin odpowiadają wyspecjalizowane komórki nerwowe oraz przysadka mózgowa. Odpowiedni poziom endorfin wpływa na ogólną kondycję psychiczną i codzienne samopoczucie – odpowiada m.in. za uczucie przyjemności, uczucie zadowolenia i inne, pozytywne emocje. Niektóre badania dowiodły możliwości zastosowania endorfin w leczeniu różnych schorzeń, gdyż przyczyniają się one m.in. do redukcji bólu.
Endorfiny, czyli „endogenne morfiny”
Endorfiny to peptydy opioidowe. Hormony szczęścia wiążą się z receptorami opioidowymi, wywołując stany euforyczne. Od działania endorfin można się uzależnić – wywołane przez uwalniane w dużej ilości endorfiny endogenne uczucie przyjemności może przyczynić się np. do rozwoju uzależnienia od cukru.
Endorfiny to jeden z rodzajów endogennych peptydów opioidowych, które pełnią ważną funkcję neuroprzekaźników mózgowych. Inne neurotransmitery, które również wpływają na nastrój to:
- serotonina,
- dopamina,
- oksytocyna.
Serotonina to również hormon szczęścia, który uczestniczy w przekazywaniu impulsów pomiędzy neuronami oraz wpływa na wydzielanie hormonu snu. Niski poziom serotoniny zwiększa ryzyko związane z rozwojem depresji. Dopamina nazywana jest hormonem przyjemności, motywacji i nagrody. Wpływa m.in. na naszą pamięć i zdolność skupienia uwagi. Jej niski poziom powoduje spadek motywacji do działania. Oksytocyna to hormon miłości i przywiązania, który umożliwia m.in. mniej bolesne przeżycie porodu siłami natury, a także tworzy więzi międzyludzkie. Oksytocyna wydzielana jest również podczas np. orgazmu. Brak odpowiedniej ilości oksytocyny w organizmie zaburza m.in. przebieg połogu oraz hamuje laktację.
Niski poziom endorfin oraz innych neuroprzekaźników, które wpływają na nastrój, np. obniżony poziom serotoniny powoduje nie tylko gorsze samopoczucie, ale także może wywoływać choroby i wpływać na przebieg różnych schorzeń.
Jak działają endorfiny?
Endorfiny są antagonistami receptorów opioidowych. Działają podobnie jak opioidy egzogenne, jednak są naturalnie wytwarzane w organizmie. Endorfiny wywołują dobre samopoczucie. Odpowiadają za uczucie euforii, wpływają na odczuwanie bólu oraz biorą udział w różnych procesach biologicznych, które zachodzą w ludzkim organizmie. Niedobór endorfin koreluje m.in. z obniżonym nastrojem. Produkowane wewnątrz organizmu hormony szczęścia oddziałują na te same receptory opioidowe, na które wpływają również opioidy egzogenne m.in. morfina.
Wyróżnia się około 20 różnych rodzajów endorfin. Największy wpływ na nasz nastrój mają alfa, beta i gamma endorfiny.
Endorfiny a ogólny stan zdrowia
W przypadku naturalnych hormonów szczęścia mamy do czynienia z substancjami, których brak może także stać się przyczyną potencjalnych problemów zdrowotnych. Ich niedobór może wiązać się nie tylko z brakiem odczuwania przyjemności oraz zaburzeniami nastroju, ale także powodować przewlekłe dolegliwości bólowe np. przewlekłe bóle głowy. Niedostateczna ilość endorfin jest jednym z czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju schorzeń o podłożu psychicznym np. depresji.
Hormony szczęścia wpływają na układ limbiczny, który reguluje zachowania popędowe oraz odpowiada za nastrój ludzi i procesy zapamiętywania. Szczególnie silne oddziaływanie hormonów szczęścia na ośrodek przyjemności w mózgu sprawia, że niekiedy dostarczanie endorfin i związane z ich działaniem przyjemne doznania mogą wywoływać uzależnienie.
Skąd siębiorą endorfiny i co wpływa na ich produkcję?
Wydzielanie neuroprzekaźników mózgowych określanych mianem „hormon szczęścia” może zostać zaburzone m.in. przez działanie kortyzolu (tzw. hormonu stresu). Na wydzielanie endorfin mają również wpływ m.in. schorzenia przysadki mózgowej.
Redukcję aktywującego wydzielanie kortyzolu stresu oraz naturalny wzrost wydzielania endorfin powodują m.in.:
- jedzenie czekolady,
- wysiłek fizyczny,
- śmiech,
- słuchanie ulubionej muzyki,
- seks i inne formy fizycznej bliskości np. przytulanie,
- aromaterapia,
- czytanie książek.
Endorfiny wydzielane są także na skutek odczuwania ostrego smaku, działania słońca na organizm człowieka oraz relaksu. Istotne dla utrzymania prawidłowego poziomu endorfin w organizmie jest stosowanie diety bogatej we wpływające na funkcjonowanie układu nerwowego aminokwasy egzogenne.
Czytaj też:
Ta dieta pomoże w leczeniu depresji. Sprawdź, co musi się w niej znaleźćCzytaj też:
Dopaminowe szoty. Mroczne oblicze mediów społecznościowych
Źródła:
- Z. Goluch-Koniuszy, J. Fugiel, „Rola składników diety w syntezie wybranych neurotransmiterów”, KOSMOS, 65, 4, 2016, s. 523–534
- B. Sadowski, „Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt”, PWN, Warszawa, 2012
- Konturek. „Fizjologia człowieka”, redakcja T. Brzozowski, wydanie 3, Edra Urban & Partner, 2023