Radioterapia onkologiczna – kiedy ją stosować, na czym polega? Skutki uboczne leczenia

Radioterapia onkologiczna (radioterapia chorób nowotworowych) to stosowana od wielu lat metoda leczenia, która niszczy komórki nowotworowe. Często bywa stosowana razem z chemioterapią w celu skutecznego leczenia nowotworów złośliwych. Podczas radioterapii stosowane są odpowiednio dobrane dawki promieniowania jonizującego. Nad bezpieczeństwem i stanem chorego czuwa lekarz onkolog radioterapeuta, który dobiera dawki promieniowania do konkretnego pacjenta oraz typu choroby nowotworowej. Diagnoza potwierdzająca podejrzenie nowotworu złośliwego to cios dla chorego oraz jego bliskich, jednak trzeba pamiętać, że dzięki nowoczesnej radioterapii, walka z nowotworem staje się zdecydowanie łatwiejsza.

Radioterapia – co trzeba wiedzieć?

W radioterapii wykorzystywane jest promieniowanie elektromagnetyczne tzw. promieniowanie X. Jednostką dawki promieniowania jest grej (Gy); dawka napromieniowania dobierana jest indywidualnie, dzięki czemu skuteczność biologiczna napromieniowania może zostać precyzyjnie dopasowana do ogólnego stanu zdrowia pacjenta, aby nie obciążała zanadto osłabionego organizmu, a także odpowiednio oddziaływała na konkretny rodzaj nowotworu złośliwego.

Podczas radioterapii stosuje się metodę podziału całkowitej dawki promieniowania na poszczególne frakcje. Terapia pacjentów onkologicznych z wykorzystaniem radioterapii uwzględnia precyzyjne zaplanowanie całego leczenia, w którym uczestniczy zespół specjalistów. W leczeniu pacjentów onkologicznych stosowane są różne metody frakcjonowania dawek. Nowoczesne metody radioterapii uwzględniają poszukiwanie najskuteczniejszych metod frakcjonowania dawki promieniowania. Polegają one m.in. na skróceniu całkowitego czasu leczenia dzięki zwiększeniu dobowych dawek promieniowania; stosowane jest także frakcjonowanie w mniejszych dawkach, jednak w tym przypadku leczenie nie uwzględnia przerw.

Poddawane napromieniowaniu komórki nowotworowe pochłaniają energię, która prowadzi do ich systematycznego obumierania. Dzięki radioterapii celowanej w konkretny rodzaj choroby, którą stosuje m.in. Zakład Radioterapii Centrum Onkologii, skuteczność leczenia nowotworów złośliwych jest coraz wyższa, a pacjenci szybciej powracają do pełni sił.

Powinniśmy wiedzieć, że nie każdy nowotwór jest tak samo podatny na zastosowane leczenie z wykorzystaniem promieniowania elektromagnetycznego. W niektórych przypadkach mamy do czynienia z patologicznymi komórkami, których niszczenie musi uwzględniać terapię skojarzoną.

Zmiany o podłożu nowotworowym różnią się wrażliwością na działanie promieniowania jonizującego, co ma związek m.in. z rodzajem komórek, z których się wywodzą. Na działanie radioterapii szczególnie podatne są zmiany o wysokiej promieniowrażliwości, czyli m.in. białaczki oraz chłoniaki. Do nowotworów o niskiej wrażliwości na działanie promieniowania jonizującego zaliczamy m.in. mięsaki i czerniaki. Średnią promieniowrażliwością cechują się zmiany płaskonabłonkowe m.in. rak płaskonabłonkowy skóry i błon śluzowych.

W celu bezpiecznego przeprowadzenia terapii konieczne jest odpowiednie zdiagnozowanie pacjenta. Na skuteczność radioterapii wpływa m.in. dokładne zlokalizowanie guza nowotworowego, a także wykonanie badania histopatologicznego, które jest niezbędne w celu prawidłowego zróżnicowania zmiany. Podczas radioterapii niezwykle ważna jest także koordynacja opieki medycznej i sam proces planowania naświetleń. Jak już zostało wspomniane, radioterapia może być stosowana z wykorzystaniem różnych metod leczenia, jednak zawsze jest to terapia długotrwała, która trwa minimum kilkanaście tygodni.

Kiedy stosuje się radioterapię onkologiczną?

Radioterapię onkologiczną stosuje się w przypadku wykrycia złośliwych zmian nowotworowych. Mechanizm działania radioterapii powoduje, że jest ona zaliczana do oszczędzających metod leczenia onkologicznego, które są bezbolesne i bezkrwawe.

Na czym polega radioterapia onkologiczna?

Każdy słyszał o radioterapii, jednak niewiele osób wie, w jaki sposób działa ta metoda leczenia. Wiedza na temat radioterapii onkologicznej pozwala uniknąć zbędnego stresu, a także ułatwia przygotowanie się do rozpoczęcia leczenia. Wiedząc, co nas czeka i jak wybrana metoda leczenia oddziałuje na organizm, zyskujemy także poczucie kontroli nad chorobą, co ułatwia znalezienie sił do walki z nowotworem. Nowotwór nie musi być wyrokiem! Wcześnie wykryty, wpływa na rokowania pacjentów, dlatego warto pamiętać o profilaktyce, która pozwala na odpowiednio szybkie wykrycie patologicznych zmian w organizmie.

Radioterapia onkologiczna to jedna z częściej stosowanych metod walki z nowotworami złośliwymi, które rozwijają się w narządach oraz układach naszego organizmu. Podczas radioterapii onkologicznej wykorzystywane jest radioaktywne promieniowanie jonizujące, które niszczy komórki nowotworu, a także pozwala na ograniczenie wzrostu zmian nowotworowych i zmniejszenie wywoływanego przez nie ucisku na sąsiadujące tkanki. Niestety, radioterapia nie działa wybiórczo, co sprawia, że niszczy zarówno nieprawidłowe, jak i prawidłowe komórki. Nie jest to jednak dużym problemem, bo po zakończeniu leczenia zdrowe komórki ulegają stopniowej regeneracji.

Regenerację zdrowych tkanek możemy wspomóc, stosując m.in. odpowiednio dobraną dietę. Skutki uboczne radioterapii bywają powodem rezygnacji z terapii. To ogromny błąd, bo systematycznie podawane dawki promieniowania są jedną ze skuteczniejszych metod leczenia. Leczyć radioterapią można nawet nowotwory, które zaliczane są do grupy szczególnie agresywnych chorób. Co więcej, kompleksowość opieki pozwala na wsparcie pacjenta na każdym z etapów leczenia oraz łagodzenie pojawiających się skutków ubocznych terapii z wykorzystaniem promieniowania jonizującego. Jak najszybsze wdrożenie radioterapii jako podstawowego lub uzupełniającego działanie innych terapii leczenia, pozwala znacząco zwiększyć rokowania pacjenta.

Radioterapia radykalna – co to jest?

Radioterapia jest stosowana w leczeniu radykalnym oraz leczeniu paliatywnym. Leczenie radykalne stosowane jest w celu uzyskania całkowitego zniszczenia nowotworu pierwotnego oraz związanych z nim przerzutów. Umożliwia to odpowiednie dobranie wiązek promieniowania do rodzaju nowotworu oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W tym przypadku radioterapia dobierana jest pod względem rodzaju nowotworu i ma na celu trwałe wyleczenie. Czynnikiem wpływającym na skuteczność radioterapii jest promieniowrażliwość komórek i stopień utlenowania guza, który ma duży wpływ na powodzenie leczenia. W szczególności na leczenie radioterapeutyczne podatne są guzy o dużym stopniu utlenowania.

U 75% diagnozowanych pacjentów stosowana jest radioterapia jako leczenie podstawowe lub terapia stanowiąca integralną część leczenia skojarzonego, które uwzględnia zabieg chirurgiczny,a także chemioterapię.

Radioterapia paliatywna – leczenie ograniczające cierpienie w fazie terminalnej raka

Radioterapia paliatywna ma na celu zmniejszenie cierpienia osoby chorującej na nowotwór w terminalnej fazie, kiedy wiadomo, że brak jest możliwości wyleczenia choroby. W takiej sytuacji dobierane są dawki promieniowania jonizującego, dzięki którym guzy ulegają zmniejszeniu, co poprawia samopoczucie pacjenta i pozwala ograniczyć związane z chorobą nowotworową cierpienie. Właściwy dobór wiązki promieniowania pozwala na skuteczną eliminację uciążliwych objawów choroby m.in. opornego na działanie leków bólu. To niezwykle ważne, bo zastosowanie radioterapii paliatywnej, choć nie prowadzi do wyleczenia, to pozwala chorym zapomnieć o wielu uciążliwych objawach choroby.

Radioterapia chorób nienowotworowych

Radioterapię stosuje się również w leczeniu chorób nienowotworowych. Choć może się to wydawać bardzo niebezpieczne, to zastosowanie radioterapii w leczeniu chorób nienowotworowych, bywa często jedyną, skuteczną metodą leczenia, a jej skutki uboczne są o wiele mniej niebezpieczne dla zdrowia niż przewlekłe przyjmowanie leków, których działanie nie pozwala na wyleczenie pacjenta lub łagodzenie nieprzyjemnych objawów. Radioterapią leczy się m.in.:

• schorzenia ortopedyczne,
• przewlekłe stany zapalne skóry i choroby dermatologiczne,
• choroby tkanek miękkich.

Skuteczność radioterapii w terapii chorób nienowotworowych jest bardzo wysoka. Pozwala ona np. radzić sobie z silnym bólem, który występuje u pacjentów cierpiących na degeneracyjne choroby narządu ruchu – stanowią one ponad 60% wszystkich leczonych promieniowaniem jonizującym schorzeń.

Radioterapia w diagnostyce obrazowej

Radioterapia stosowana jest również w celach diagnostycznych, bo niewielkie dawki promieniowania pozwalają na ocenę stanu zdrowia różnych tkanek m.in. kości.

Rodzaje radioterapii

Wyróżniamy dwa rodzaje radioterapii. Radioterapia dzieli się na teleradioterapię oraz brachyterapię. Różnią się one pod względem m.in. sposobu oddziaływania na zmiany nowotworowe.

Teleradioterapia polega na napromieniowaniu zmiany za pomocą urządzeń medycznych, które umieszczane są w pewnej odległości od pacjenta. Zastosowanie źródła umieszczonego w odpowiedniej odległości, zwykle kilkunastu centymetrów, nie zmniejsza skuteczności terapii, pozwalając na emitowanie wiązki promieniowania w precyzyjnie określony obszar ciała. Co ważne, w przypadku radioterapii konieczna jest ochrona narządów krytycznych, które są szczególnie podatne na negatywne oddziaływanie promieniowania jonizującego.

Brachyterapia to nieco inna metoda leczenia, która polega na wprowadzeniu źródła promieniowania do wnętrza ciała osoby chorej. Może być ono podawane w różnej formie np. wprowadzane do organizmu za pomocą iniekcji. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym, dlatego niezbędne jest wcześniejsze wykonanie wielu badań, które pozwolą ocenić stan zdrowia pacjenta oraz ryzyko związane z zastosowaniem obciążającego organizm znieczulenia ogólnego. W brachyterapii fundamentalne znaczenie ma przede wszystkim konsultacja anestezjologiczna. Ta metoda radioterapii pozwala na ograniczenie negatywnego wpływu promieniowania na okoliczne, zdrowe tkanki.

Radioterapia onkologiczna – skuteczność

Jak już zostało wspomniane, radioterapia jest skuteczną metodą leczenia nowotworów. Efekty jej działania są jednak zależne od rodzaju zmian nowotworowych oraz momentu rozpoczęcia terapii. Najwyższą skutecznością odznacza się ta metoda leczenia onkologicznego w przypadku guzów o wysokim stopniu utlenowania oraz komórek wrażliwych na działanie promieniowania jonizującego.

Efekty działania mają także związek z przebiegiem terapii. Dzięki nowoczesnym metodom planowania możliwe jest zwiększenie skuteczności działania leczenia oraz skrócenie czasu jego trwania.

Jak przygotować pacjenta do radioterapii?

Przed rozpoczęciem radioterapii konieczne jest skorzystanie ze specjalnego symulatora. Dzięki niemu możliwe jest precyzyjne ustawienie urządzenia terapeutycznego, które później będzie zastosowane podczas leczenia wiązką promieniowania. Symulacja wykonywana jest przy użyciu odpowiedniego programu komputerowego, który podłączony jest do rezonansu magnetycznego. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu pacjenta, możliwe jest nie tylko precyzyjne oddziaływanie na guzy nowotworowe, ale również dobranie odpowiedniej pozycji terapeutycznej.

Skutki uboczne radioterapii onkologicznej

Radioterapia onkologiczna wywołuje skutki uboczne, jednak są one w większości odwracalne. Podczas trwania radioterapii i po jej zakończeniu mogą pojawić się objawy ze strony różnych narządów i układów oraz występuje ogólne złe samopoczucie. Trzeba jednak wiedzieć, że skutki uboczne radioterapii są zdecydowanie mniej groźne dla organizmu niż sam nowotwór. Można je łagodzić na wiele różnych sposobów, np. wspierając regenerację organizmu odpowiednio dobraną dietą oraz oszczędnym, higienicznym trybem życia.

Czytaj też:
Diagnoza: Rak. Jaką rolę w procesie leczenia odgrywa psychoonkolog?Czytaj też:
Od czego umierają Polki? Podano główną przyczynę zgonów