Tarczyca jest gruczołem wydzielania dokrewnego, którego główną funkcją jest wytwarzanie hormonów. Hormony to substancje, które warunkują przebieg wielu reakcji biologicznych, odpowiadając m.in. za prawidłowe funkcjonowanie metabolizmu oraz różnych układów w organizmie człowieka.
Tarczyca dość często sprawia problemy zdrowotne. Dotyczy to przede wszystkim kobiet, u których różne choroby tarczycy diagnozowane są częściej niż u mężczyzn. Może to mieć związek ze zmianami hormonalnymi, które zachodzą w ciele kobiet na poszczególnych etapach ich życia. Pierwsze zaburzenia w pracy tarczycy mogą pojawić się już na etapie dzieciństwa, jednak zwykle ujawniają się w młodych dorosłych i osób w średnim wieku.
Chora tarczyca daje dość niespecyficzne objawy, co utrudnia diagnostykę. Dzieje się tak zarówno w przypadku niedoczynności tarczycy i nadczynności tarczycy, czyli zaburzeń endokrynologicznych, które związane są z wydzielaniem hormonów, jak i w przypadku chorób nowotworowych gruczołu tarczycowego.
Budowa i funkcje tarczycy
Tarczyca znajduje się w przednio-dolnej części szyi. Jest nieparzystym gruczołem, który swoim kształtem przypomina motyla. Tarczyca składa się z dwóch płatów. Jej budowa uwzględnia liczne pęcherzyki, w których magazynowane są wydzielane przez tarczycę hormony.
W gruczole tarczycy wyróżniamy komórki pęcherzykowate, które magazynują tyroksynę (T4) i trijodotyroninę (T3), a także komórki C, które produkują kalcytoninę.
Prawidłowo działająca, niepowiększona tarczyca jest niewyczuwalna i nie powoduje dyskomfortu. Schorzenia tarczycy mogą doprowadzić do jej powiększenia oraz zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, które dotyczą różnych narządów i układów.
Tarczyca jest z wyglądu niepozornym gruczołem, jednak zaburzenia w jej pracy w ogromnym stopniu odbijają się na zdrowiu i samopoczuciu. Najczęściej diagnozowane są zaburzenia w wydzielaniu hormonów tarczycy, które są uwalniane do krwi w zbyt dużej lub za małej ilości. Tarczyca wpływa m.in. na funkcjonowanie układu nerwowego i układu krążenia, dlatego jej nieprawidłowa praca jest zagrożeniem dla ogólnego zdrowia.
Rodzaje raka tarczycy
Nowotwory tarczycy diagnozowane są rzadziej niż zaburzenia w jej pracy, które nie są związane z powstawaniem nieprawidłowych komórek. Wyróżnia się cztery rodzaje raka tarczycy:
- rak pęcherzykowy tarczycy,
- rak antplastyczny tarczycy,
- rak rdzeniasty tarczycy,
- rak brodawkowaty tarczycy.
Rak rdzeniasty tarczycy jest szczególnie rzadko diagnozowanym nowotworem złośliwym. Wszystkie nowotwory tarczycy stanowią niewielki odsetek nowotworów złośliwych, które diagnozowane są w Polsce. Nie oznacza to jednak, że nie stanowią zagrożenia – warto wiedzieć, że raki tarczycy są najczęściej diagnozowanymi zmianami nowotworowymi o charakterze złośliwym w obrębie wszystkich gruczołów wydzielania wewnętrznego. Jednym z czynników ryzyka ich rozwoju jest płeć – rak tarczycy częściej diagnozowany jest u kobiet, jednak mogą na niego zachorować również mężczyźni. Szczyt zachorowań przypada na około 40-50 rok życia. W ostatnich dekadach średni wiek zachorowania na nowotwory i inne choroby tarczycy stopniowo się obniża. Coraz częściej schorzenia w obrębie gruczołu tarczycowego są diagnozowane m.in. u dzieci i młodzieży.
W statystykach widoczna jest większa częstość zachorowania na choroby tarczycy w przypadku kobiet. Część schorzeń tarczycy ujawnia się w okresie tzw. burzy hormonalnej m.in. w czasie pokwitania, w okresie ciąży i w czasie przekwitania.
Jak rozwija się rak rdzeniasty tarczycy?
Rak rdzeniasty tarczycy rozwija się na podłożu komórek C tarczycy, które produkują kalcytoninę. Hormon ten jest bardzo ważny dla utrzymania gospodarki wapniowej organizmu człowieka. W obrębie komórek C tarczycy następuje również wydzielanie innych, bardzo ważnych substancji, które wpływają na funkcjonowanie organizmu.
Rodzaje raka rdzeniastego tarczycy
Rak rdzeniasty tarczycy diagnozowany jest w dwóch rodzajach. Pierwszy z nich to rak, który ma podłoże genetyczne. Rozwija się na skutek mutacji w obrębie genu RET, która może dać początek izolowanemu rodzinnemu rdzeniastemu rakowi tarczycy oraz zespołowi mnogiej gruczołkowatości wewnątrzwydzielniczej typu 2, który wywołuje również zmiany w obrębie innych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Drugi rodzaj raka rdzeniastego tarczycy to rak sporadyczny, który nie jest związany z mutacją genetyczną i rozwija się z niewiadomych przyczyn.
Rak tarczycy – przyczyny i czynniki ryzyka
Rak rdzeniasty tarczycy może rozwinąć się bez wyraźnej przyczyny lub być związany z mutacją w obrębie genu RET. W większości przypadków ustalenie przyczyny choroby jest bardzo trudne. Ze względu na niespecyficzne objawy, rzadkie występowanie oraz brak wystarczającej wiedzy społeczeństwa, dotyczącej chorób tarczycy i ich symptomów, wiele przypadków raka rdzeniastego tarczycy jest diagnozowanych w stadium, które uniemożliwia skuteczne leczenie.
Czynnikiem ryzyka rozwoju raka rdzeniastego tarczycy jest przede wszystkim płeć żeńska oraz wiek powyżej 50. roku życia, a także rodzinne występowanie raka rdzeniastego. Czynnikiem ryzyka jest również występowanie u bliskich członków rodziny innego raka tarczycy.
Na raka rdzeniastego tarczycy może wskazywać wyczuwalny w obrębie gruczołu tarczycowego guzek oraz dyskomfort w szyi np. uczucie ucisku, rozpierania i obecności ciała obcego, które utrudnia przełykanie. W przypadku raka rdzeniastego tarczycy może być wyczuwalny pojedynczy guzek lub zgrubienie. Niestety, zbyt późna reakcja na pojawiające się objawy oraz brak samobadania tarczycy – rak rdzeniasty tarczycy jest dobrze wyczuwalny palpacyjnie – sprawia, że chorzy zgłaszają się do lekarza w znacznie zaawansowanym stadium choroby. Jak każdy nowotwór złośliwy rak tarczycy rdzeniasty może dawać przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych, które są objawem zaawansowanej fazy raka tarczycy, a także przerzuty odległe m.in. do płuc oraz wątroby.
Objawy raka tarczycy
Rak rdzeniasty tarczycy przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo, dlatego ważna jest profilaktyka zdrowia tarczycy, która uwzględnia m.in. systematyczne badania palpacyjne oraz oznaczanie poziomu hormonów tarczycy we krwi, nawet jeżeli nie występują objawy, które mogą wskazywać na choroby tego gruczołu wydzielania wewnętrznego. Do częstych objawów raka rdzeniastego tarczycy zaliczamy m.in.:
- powiększenie szyjnych węzłów chłonnych,
- zaburzenia przemiany materii,
- problemy z przełykaniem,
- uczucie tzw. guli w gardle,
- częste biegunki,
- bolesność tarczycy podczas dotyku,
- przewlekłą chrypkę.
W przypadku raka rdzeniastego tarczycy dość charakterystyczne są również objawy nadmiaru hormonów kory nadnerczy, do których zaliczamy m.in. specyficzną budowę, która uwzględnia między innymi szczupłe kończyny i otyłość brzuszną.
Niestety, początkowe objawy choroby są często bagatelizowane. Brak profilaktyki chorób tarczycy, a także diagnozowania przyczyny nawet z pozoru niegroźnych objawów, to jeden z czynników, które zmniejszają szansę na całkowite wyleczenie. Powiększenie węzłów chłonnych w raku tarczycy często wskazuje na przerzuty. Rozpoznanie choroby w zaawansowanym stadium rozwoju jest powszechne, choć rak rdzeniasty tarczycy nie należy do grupy szczególnie często diagnozowanych nowotworów złośliwych.
Diagnostyka raka rdzeniastego tarczycy
W celu diagnostyki raka rdzeniastego tarczycy wykonywane są badania obrazowe, do których zaliczamy m.in. USG tarczycy, scyntygrafię, tomografię komputerową oraz biopsję gruczołu tarczycowego. Co więcej, niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych krwi w celu oznaczenia poziomu hormonów tarczycy oraz wapnia, badań laryngologicznych i badań, które pozwalają ocenić, czy rak rdzeniasty tarczycy dał przerzuty do odległych narządów np. wątroby lub płuc. Na etapie diagnostyki raka rdzeniastego tarczycy wykonywane jest np. badanie RTG klatki piersiowej. W przypadku podejrzenia genetycznego podłoża choroby mogą zostać wykonane badania genetyczne, które pozwalają wykryć wadliwy gen, odpowiedzialny za rozwój raka.
Leczenie raka rdzeniastego tarczycy
Rak rdzeniasty tarczycy to trudny przeciwnik, co ma związek nie tylko z dość późno stawianą diagnozą, ale także tendencją do dawania przerzutów. Najczęściej w leczeniu tego rodzaju raka tarczycy stosowane są zabiegi operacyjne, które mają na celu usunięcie całej tarczycy. Po operacji nowotworu niezbędne jest uzupełnienie niedoborów hormonalnych za pomocą podawanych pacjentom preparatów. Czasami niezbędne jest także usunięcie okolicznych węzłów chłonnych.
Jeżeli rak jest nieoperacyjny, to często jedynym rozwiązaniem jest leczenie paliatywne. Leczenie uzupełniające w postaci radioterapii i chemioterapii wdrażane jest w zależności od potrzeb danego pacjenta. Nie zawsze jest możliwe, co ma związek z ogólnym stanem zdrowia i wiekiem, dlatego lekarze biorą pod uwagę zarówno korzyści, jak i zagrożenia, które związane są z indywidualnym przypadkiem.
Czytaj też:
Endokobiety przerywają milczenie. „Trudno wytłumaczyć chorobę, o której sami lekarze mało wiedzą”