Latem często narażamy się na wystąpienie udaru słonecznego, zapominając o podstawowych zasadach korzystania z relaksu oraz aktywności fizycznej na świeżym powietrzu, gdy panują wysokie temperatury. Od wielu lat w Polsce występują fale upałów, które stanowią dla nas poważne zagrożenie. Na wystąpienie udaru słonecznego szczególnie narażone są niemowlęta i małe dzieci, kobiety ciężarne, osoby starsze oraz osoby przewlekle chore. U niemowląt i dzieci zdecydowanie szybciej dochodzi do przegrzania organizmu na skutek przebywania w wysokiej temperaturze, bo ich mechanizmy termoregulacyjne nie działają w pełni efektywnie.
Udar słoneczny stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia, prowadząc m.in. do przekrwienia opon mózgowych i związanych z tym zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. W wyniku promieniowania słonecznego może dojść również do poparzenia słonecznego skóry, które zwiększa ryzyko rozwoju raka skóry. Z tego względu przed niekorzystnymi skutkami działania słońca trzeba szczególnie chronić nie tylko osoby z grupy ryzyka.
Udar słoneczny a udar cieplny (porażenie cieplne)
Do udaru słonecznego dochodzi, gdy mamy bezpośredni kontakt z promieniowaniem słonecznym, przebywając na zewnątrz, np. odpoczywając w nadmiernie nasłonecznionych miejscach. Jest on związany z bezpośrednim oddziaływaniem na ludzki organizm zarówno wysokiej temperatury, jak i promieniowania UV, które prowadzi do uszkodzeń niezabezpieczonej odzieżą lub specjalnymi kremami z wysokim filtrem skóry. Miejscowe działanie promieni słonecznych prowadzi nie tylko do wzrostu temperatury ciała, w szczególności nieosłoniętej głowy, ale także powoduje bolesne poparzenia skóry, które początkowo objawiają się jej zaczerwienieniem i pieczeniem.
Ważne! Każde poparzenie słoneczne znacząco zwiększa ryzyko rozwoju bardzo niebezpiecznego czerniaka skóry, który zaliczany jest do grupy szczególnie trudnych w leczeniu złośliwych chorób nowotworowych. Równie niebezpieczny jest udar słoneczny, który może doprowadzić do poważnych w skutkach zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu oraz spowodować zgon na skutek m.in. zatrzymania krążenia i niewydolności oddechowej.
Udar cieplny wiąże się z podobnym zagrożeniem. W przypadku udaru cieplnego może dojść do przegrzania organizmu, gdy nie mamy do czynienia z nadmiernym nasłonecznieniem, przebywając w pomieszczeniach lub pojazdach. Każdego roku dochodzi do tragicznych w skutkach przypadków udaru cieplnego, który prowadzi do zagrożenia życia lub śmierci pozostawionych w rozgrzanych samochodach niemowląt i dzieci. Temperatura w samochodzie może wzrosnąć do nawet 60 stopni Celsjusza. W przypadku niemowląt i małych dzieci tak wysoka temperatura prowadzi do wystąpienia udaru cieplnego w ciągu kilku minut! Udaru cieplnego możemy także doznać, przebywając w nadmiernie nagrzanym domu, mieszkaniu lub innym obiekcie, w którym panuje wysoka temperatura. Szczególnie na wystąpienie udaru cieplnego są narażone osoby pracujące w np. stalowych halach produkcyjnych, które nie są klimatyzowane.
Objawy udaru słonecznego i udaru cieplnego są podobne, jednakże udar cieplny nie wiąże się z poparzeniami skóry, do których dochodzi podczas bezpośredniego działania promieniowania słonecznego. Obserwując u siebie lub swoich bliskich objawy przegrzania organizmu, trzeba działać w odpowiedni sposób. Już przy pierwszych objawach warto skonsultować się z lekarzem, bo może być konieczne np. rozpoczęcie dożylnego nawadniania organizmu.
Zarówno udar cieplny, jak i udar słoneczny może doprowadzić do groźnych powikłań. Zdecydowanie lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego warto poznać zasady bezpiecznego korzystania z uroków coraz bardziej upalnego lata. Czas trwania udaru słonecznego może być różny. W przypadku niewielkiego przegrzania organizmu objawy utrzymują się przez kilka godzin, jednak znaczne przegrzanie, któremu towarzyszy odwodnienie może spowodować, że udar słoneczny będzie trwał kilka dni. Nasilone objawy udaru słonecznego są wskazaniem do hospitalizacji.
Udar słoneczny u dzieci – czynniki ryzyka
Dziecięcy organizm jest wyjątkowo wrażliwy na zmiany temperatur. Nie potrzeba afrykańskiego upału, aby u niemowlęcia lub małego dziecka doszło do przegrzania organizmu oraz wystąpienia udaru słonecznego bądź udaru cieplnego. Do czynników ryzyka zaliczamy przede wszystkim przebywanie na słońcu w godzinach od 11 do 15, nieodpowiednie ubranie, przebywanie w nieklimatyzowanym, nagrzanym samochodzie, przebywanie w dusznych, nagrzanych pomieszczeniach domu lub mieszkania. Warto wiedzieć, że do udaru słonecznego może dojść w bardzo krótkim czasie – im młodsze dziecko, tym łatwiej o przegrzanie organizmu, które może skutkować zagrożeniem dla zdrowia i życia.
Niemowlęta i małe dzieci są szczególnie narażone na przegrzanie głowy ze względu na cienką pokrywę czaszki. Wysoka temperatura, która oddziałuje na głowę malucha, prowadzi do przekrwienia opon mózgowych oraz wystąpienia objawów wskazujących na przegrzanie organizmu.
Udar słoneczny u dorosłych – czynniki ryzyka
Osoby dorosłe także nie powinny przebywać w pełnym słońcu w godzinach od 11 do 15. Tyczy się to zarówno osób zdrowych, jak i osób przewlekle chorych oraz szczególnie podatnych na szybkie przegrzanie organizmu i odwodnienie organizmu seniorów, którzy często nie odczuwają gorąca ze względu na zaburzenia krążenia. W przypadku osób dorosłych czynnikiem ryzyka jest przede wszystkim nierozsądne opalanie, praca na słońcu, prowadzenie samochodu w upale, a także uprawianie sportu w godzinach okołopołudniowych.
Warto wiedzieć, że osoby starsze nie powinny opuszczać domu w upał, bo nawet krótki spacer do sklepu może skończyć się omdleniem. Inne czynniki ryzyka to przyjmowane leki moczopędne i zioła, które mogą spowodować, że szybciej wystąpią objawy odwodnienia. Warto pamiętać, że obfite pocenie podczas upałów dodatkowo zwiększa ryzyko odwodnienia.
Jak chronić się przed udarem słonecznym?
Najlepszą ochroną przed udarem słonecznym, jest pozostanie w chłodnym domu lub mieszkaniu w godzinach okołopołudniowych. Jeżeli nie jest to możliwe, to trzeba zadbać o ochronę głowy, kiedy przebywamy na zewnątrz, a także zwiększyć ilość wypijanych płynów. Nie powinniśmy latem wychodzić z domu bez nakrycia głowy! Niezbędne jest także dopasowanie odzieży do panującej temperatury.
Przebywając w pomieszczeniach lub pojazdach najlepiej korzystać z klimatyzacji. Gdy nie mamy klimatyzatora, możemy obniżyć temperaturę ciała chłodnymi okładami na czoło, kark oraz nadgarstki i kostki. Wysoka temperatura ciała jest zagrożeniem dla zdrowia, jednak równie szkodliwy jest szok termiczny, do którego może dojść, gdy np. rozgrzani wejdziemy do zimnej wody lub zdecydujemy się wziąć zimny prysznic. Aby uniknąć ryzyka przegrzania organizmu, warto schładzać twarz i skórę ciała np. wodą termalną w sprayu.
Objawy udaru słonecznego
Objawy udaru słonecznego zależne są od stopnia przegrzania organizmu. Początkowo przegrzanie organizmu powoduje uczucie silnego zmęczenia oraz senność, którym towarzyszy obfite pocenie. Na skutek wzrostu temperatury ciała pojawiają się także:
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- mdłości i wymioty,
- ogólne osłabienie,
- spowolnienie tętna,
- zwiotczenie mięśni,
- zaburzenia świadomości,
- utrata przytomności.
Stan chorego może się szybko pogarszać. Przegrzanie organizmu może doprowadzić do zatrzymania akcji serca. Na skutek udaru słonecznego i postępującego odwodnienia organizmu obfite wcześniej pocenie ustępuje. Skóra staje się zimna, sucha i blada. Osoba, u której nasila się udar słoneczny, odczuwa także ogólny niepokój. U niemowląt i dzieci przegrzanie organizmu może objawiać się początkowo nasilonym niepokojem, który po krótkim czasie przechodzi w apatię. Dziecko staje się słabe, nie ma siły płakać, zaczyna przysypiać, co rodzice i opiekunowie często bagatelizują, biorąc występujące u malucha objawy za objawy zmęczenia spowodowanego przebywaniem na świeżym powietrzu.
Ważne! Dziecko, które przebywa w osłoniętym przed słońcem wózku, również jest zagrożone wystąpieniem udaru cieplnego, bo pod budką wózka panuje znacznie wyższa temperatura niż na świeżym powietrzu.
Pamiętajmy! Pozostawienie dziecka w zaparkowanym samochodzie nawet na kilka minut może doprowadzić do udaru cieplnego. Jeżeli widzimy dziecko pozostawione w pojeździe, to trzeba szybko reagować, nie zważając na konsekwencje związane np. z koniecznością wybicia szyby w samochodzie. Seniorzy także nie powinni pozostawać w zaparkowanym samochodzie, nawet jeżeli znajduje się on w cieniu, bo temperatura w pojeździe jest zawsze dużo wyższa niż temperatura na zewnątrz samochodu.
Udar słoneczny – pierwsza pomoc
Objawy udaru słonecznego zawsze wymagają zasięgnięcia porady lekarza. Jeżeli stan chorego pogarsza się, to natychmiast trzeba wezwać pogotowie ratunkowe. Zanim przyjedzie karetka, należy ułożyć chorego w chłodnym, przewiewnym miejscu oraz zadbać o obniżenie temperatury ciała za pomocą chłodnych okładów. Nie należy polewać osoby, która doznała udaru zimną wodą.
Jeżeli dojdzie do utraty przytomności i zatrzymania akcji serca, to trzeba niezwłocznie przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej!
Czytaj też:
Jak radzić sobie w upały i kto powinien zachować szczególną ostrożność?Czytaj też:
Naturalne olejki zamiast kremu z filtrem? Dermatolog ostrzega