Zapalenie oskrzeli – przyczyny, objawy i leczenie. Jak pomóc choremu podczas infekcji?

Zapalenie oskrzeli to choroba dolnych dróg oddechowych. Za jej rozwój najczęściej odpowiadają wirusy. Podłoże bakteryjne występuje znacznie rzadziej. W większości przypadków zapalenie oskrzeli diagnozowane jest u niemowląt oraz u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Rozwojowi schorzenia sprzyja uczęszczanie do żłobka i przedszkola, bo w większej grupie rówieśniczej choroby zakaźne szybko się rozprzestrzeniają.

Nawracające zapalenie oskrzeli jest wskazaniem do wykonania badań w kierunku alergii. W przypadku stanu zapalnego oskrzeli, którego podłożem są alergeny np. roztocze kurzu domowego lub zarodniki grzybów pleśniowych, choroba najczęściej przebiega bez gorączki, co jest dla lekarza cenną wskazówką diagnostyczną. Nawracający stan zapalny lub nadreaktywność (nadwrażliwość) dróg oddechowych mogą również wskazywać na astmę oskrzelową, której symptomy przypominają objawy zapalenia oskrzeli.

Zapalenie oskrzeli – podstawowe informacje. Co warto wiedzieć o tej infekcji?

Zapalenie oskrzeli atakuje delikatny nabłonek oddechowy. Najczęściej rozwija się u dzieci, jednak bywa również diagnozowane u osób dorosłych. W grupie chorujących na zapalenie oskrzeli dorosłych znajdują się m.in. palacze tytoniu i alergicy.

W 85-90% przypadków zapalenie oskrzeli ma podłoże wirusowe. Rozwój zapalenia oskrzeli często poprzedzają objawy infekcji sezonowej np. wodnisty katar, ból gardła, kichanie i uczucie rozbicia, którym towarzyszy ból mięśni. Jedynie w 5-10% przypadków choroba wywołana jest przez bakterie i inne drobnoustroje. Na nadkażenie bakteryjne oskrzeli wskazuje m.in. oporna na działanie leków, wysoka gorączka oraz odkrztuszanie wydzieliny o żółtym lub zielonym kolorze. W tym przypadku niezbędne jest wykluczenie zapalenia płuc.

Zapalenie oskrzeli zaliczane jest do grupy częstych powikłań przeziębienia i grypy. Może rozwinąć się także jako powikłanie innych infekcji, do których zaliczamy m.in. zapalenie zatok. Nieprawidłowo leczone lub przechodzone infekcje mogą doprowadzić do rozprzestrzenienia się zakażenia z górnych dróg oddechowych na dolne drogi oddechowe. Właśnie dlatego nie należy bagatelizować objawów nawet z pozoru niegroźnej infekcji i jak najszybciej wdrożyć rekomendowane leczenie zapalenia oskrzeli.

Przyczyny i rodzaje zapalenia oskrzeli

Najczęściej chorobę wywołują wirusy: grypy, paragrypy, RS i rynowirusy. Zakażenie rozprzestrzenia się drogą kropelkową w sezonie infekcyjnym, czyli w okresie jesienno-zimowym i wczesną wiosną.

Rzadziej przyczyną zapalenia oskrzeli są infekcje bakteryjne, które wywołują m.in. bakterie krztuśca. Są one szczególnie niebezpieczne dla dzieci niezaszczepionych i dzieci, które nie otrzymały wszystkich dawek szczepionki. Do nadkażenia bakteryjnego oskrzeli mogą doprowadzić również infekcje górnych dróg oddechowych, które są niewłaściwie leczone. Źródłem chorobotwórczych bakterii może być np. ropna wydzielina z nosa, stan zapalny ucha środkowego oraz ropne zapalenie migdałków.

Możliwy jest również rozwój zapalenia oskrzeli na skutek infekcji grzybiczej. Zdarza się też, że diagnozowane jest alergiczne zapalenie oskrzeli, które ma związek z nadwrażliwością oskrzeli na działanie alergenów.

Na problemy z oskrzelami wskazuje m.in. świszczący oddech. Tzw. świsty oskrzelowe pojawiają się najczęściej przy wydechu. Jednak nie każda infekcja wygląda tak samo.

Zapalenie oskrzeli różnicuje się na podstawie rodzaju drobnoustrojów, które zaatakowały drogi oddechowe (wirusowe lub bakteryjne), wywołując stan zapalny oraz czasu utrzymywania się objawów.

Ze względu na czas trwania choroby wyróżniamy:

• ostre zapalenie oskrzeli,
• podostre zapalenie oskrzeli,
• przewlekłe zapalenie oskrzeli.

Ostre zapalenie oskrzeli

Ostre zapalenie oskrzeli najczęściej rozpoznawane jest u dzieci i ma związek z zakażeniem wirusowym. Rozwija się przede wszystkim w sezonie infekcyjnym. W tym przypadku objawy zapalenia oskrzeli utrzymują się do 3. tygodni. Ostre zapalenie oskrzeli poprzedzają typowe objawy przeziębienia.

Warto wiedzieć, że ostre zapalenie oskrzeli dotyczy jedynie około 5% osób dorosłych, bo podatność na infekcje oskrzeli o podłożu wirusowym zmniejsza się wraz z wiekiem. U dzieci, które nie ukończyły 2. roku życia, stan zapalny może objąć nie tylko oskrzela, ale także oskrzeliki.

Zapalenie podostre oskrzeli

Podostre zapalenie oskrzeli jest najczęściej związane z chorobami płuc. Może rozwinąć się po zakażeniu krztuścem, a także być powikłaniem po innych infekcjach, które „zeszły” na dolne drogi oddechowe. Zapalenie podostre jest wynikiem nadreaktywności oskrzeli, która utrzymuje się po infekcji.

Objaw główny, czyli przewlekły kaszel, utrzymuje się nawet do 2 miesięcy. Do rozwoju zapalenia oskrzeli, którego objawy utrzymują się dłużej niż 8 tygodni, może również doprowadzić obturacyjna choroba płuc, która zwiększa podatność pacjentów na infekcje dolnych dróg oddechowych.

Przewlekłe zapalenie oskrzeli

Przewlekłe zapalenie oskrzeli jest skutkiem działania czynników środowiskowych. Najczęstszą przyczyną przewlekłego zapalenia oskrzeli jest palenie papierosów oraz astma oskrzelowa. Choroba może mieć również związek z nieleczoną alergią wziewną.

W tym przypadku objawy zapalenia oskrzeli utrzymują się dużej niż 2 miesiące. Przewlekłe zapalenie oskrzeli wymaga poszerzonej diagnostyki oraz stosowania leków, które redukują stan zapalny.

Zapalenie oskrzeli – objawy. Jakie symptomy ma infekcja u dorosłych i dzieci?

Objawy choroby często poprzedza ogólne złe samopoczucie, które wskazuje na początek infekcji. U większości chorych, zanim wystąpią typowe symptomy wskazujące na chorobę dolnych dróg oddechowych, pojawia się nieżyt nosa, ból gardła i inne objawy infekcji górnych dróg oddechowych. Zazwyczaj zapalenie oskrzeli rozwija się w kilka dni od momentu wystąpienia objawów ze strony górnych dróg oddechowych. Jednym z typowych objawów zapalenia oskrzeli oraz innych chorób dolnych dróg oddechowych, jest świszczący oddech.

Charakterystyczne objawy zapalenia oskrzeli to m.in.:

• męczący kaszel suchy (na początku infekcji),
• uporczywy kaszel mokry z odkrztuszaniem wydzieliny,
• świszczący oddech,
• ból w klatce piersiowej,
• uczucie duszności.

Ich nasilenie może być różne, co ma związek z rodzajem czynnika, który wywołał chorobę.

Do objawów zapalenia oskrzeli zaliczamy również: uczucie rozbicia, osłabienie oraz umiarkowaną gorączkę lub stan podgorączkowy (w przypadku infekcji o podłożu wirusowym). Zapalenie oskrzeli u dzieci często przebiega z nudnościami i wymiotami, które spowodowane są m.in. przez połykaną wydzielinę z oskrzeli.

Leczenie zapalenia oskrzeli

Osoby, u których występują objawy zapalenia oskrzeli, powinny skontaktować się z lekarzem. Wcześniej wymienione objawy infekcji zawsze wymagają konsultacji lekarskiej. Jeżeli są bardzo nasilone, to niezbędne jest wykonanie badań w kierunku m.in. zapalenia płuc.

Leczenie objawowe zapalenia oskrzeli uwzględnia redukcję uciążliwych dolegliwości. W przypadku suchego kaszlu, który pojawia się na początku infekcji, podawane są leki przeciwkaszlowe (leki hamujące odruch kaszlowy). Natomiast mokry kaszel łagodzą leki wykrztuśne, które pomagają pozbyć się zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny.

W celu leczenia zapalenia oskrzeli stosowane są także leki przeciwgorączkowe, leki redukujące objawy ze strony górnych dróg oddechowych, a także inhalacje i nebulizacje. U chorych np. z przewlekłym zapaleniem oskrzeli lub infekcją innego rodzaju, u których występuje związana ze zwężeniem dolnych dróg oddechowych duszność, stosowane są wziewne kortykosteroidy, które rozszerzają oskrzela, a także działające na oskrzela leki przeciwzapalne.

Wspomagająco można stosować nebulizacje z soli fizjologicznej, które ułatwiają oddychanie oraz nawilżają drogi oddechowe.

Źródła:

1. „Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego”; Pod redakcją: prof. dr hab. n. med. Walerii Hryniewicz, dr hab. n. med. Piotra Albrechta, prof. dr hab. n. med. Andrzeja Radzikowskiego; 2016
2. Wirusy odpowiedzialne za zakażenia dróg oddechowych; prof. dr hab. Grażyna Gościniak

Czytaj też:
Kiedy kaszel jest groźny?Czytaj też:
Choroby dróg oddechowych mogą dawać nieoczywiste sygnały. Sprawdź, jakie