Niedobór jodu – objawy, przyczyny, leczenie

Jod jest minerałem rozpuszczalnym w wodzie. Występuje w niektórych pokarmach i jodowanej soli kuchennej. Na rynku nie brakuje też suplementów diety, zawierających jod. Ponieważ większości z nas niedobory jodu kojarzą się z nieprawidłową pracą tarczycy, możemy chcieć samodzielnie suplementować jod, bez konsultacji z lekarzem. Warto jednak wiedzieć, jakie są objawy niedoboru jodu i dopiero wtedy wybrać się do lekarza, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar może być niebezpieczny.

Co to jest jod i jakie ma właściwości?

Jod to pierwiastek niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy i organizmu. Bierze udział w produkcji hormonów tarczycy, głównie T4 i T3. Niedobór jodu może przyczyniać się do występowania chorób tarczycy, a także do zaburzeń funkcji poznawczych, zaburzeń syntezy białek w organizmie i osłabienia metabolizmu.

Jakie są właściwości jodu radioaktywnego?

Jod radioaktywny jest wykorzystywany w medycynie w terapii chorób tarczycy. Częściej stosuje się go do leczenia nadczynności tarczycy. Pacjentowi podaje się lek zawierający radioizotop jodu, dzięki czemu duże ilości jodu trafiają do tarczycy.

Jod – działanie

Jod ma kluczowe znaczenie dla prawidłowej funkcji tarczycy. Tarczyca wykorzystuje ten minerał do produkcji hormonów tarczycy. Pomagają one w rozwoju mózgu, gojeniu się ran, metabolizmie energetycznym.

O niedoczynności tarczy mówimy wtedy, gdy tarczyca nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów tarczycy. Niedobór jodu ogranicza zdolność tarczycy do wytwarzania hormonów, powodując niedoczynność tarczycy. Właśnie dlatego jod kojarzymy głównie z tarczycą.

Zapotrzebowanie na jod

Zapotrzebowanie na jod wynosi:

• 95 µg/d w przypadku osób dorosłych
• 160 µg/d w przypadku kobiet ciężarnych
• 210 µg/d w przypadku mam karmiących piersią

Źródła jodu w diecie

Jodu możemy dostarczyć do organizmu przede wszystkim za pośrednictwem ryb morskich. Najlepszym źródłem jodu jest dorsz, który dostarcza aż 110 μg/100 g. Dużo pierwiastka zawierają również makrele i śledzie, a także mintaje i flądry.

Dobrym źródłem jodu są także owoce morza i algi, a także produkty pełnoziarniste, m.in. płatki owsiane. Jod zawierają również niektóre warzywa, m.in. brokuły oraz szpinak.

Co wypłukuje jod z organizmu?

Do niedoboru jodu i szybkiej utraty go z organizmu może dojść na skutek zbyt dużej ilości sodu w organizmie. Warto o tym pamiętać i ograniczyć źródła soli, a zatem fast foody, słone przekąski, słone pieczywo, wysoko przetworzone produkty. Pamiętajmy, że sól występuje w wędlinach, pasztetach, gotowych daniach, sosach i wielu innych produktów, których najczęściej nie podejrzewamy o obecność soli.

Do szybkiej utraty jodu z organizmu może przyczyniać się również... kapusta. Roślina ta zawiera rodanki, które neutralizują jod w organizmie.

Dlaczego warto kontrolować poziom jodu?

Światowa Organizacja Zdrowia WHO zaleca przyjmowanie jodu w dawce 250 mg dla kobiet w ciąży i mam karmiących piersią. W 1997 roku polski rząd wdrożył program zalecający jodowanie soli kuchennej. Dzięki temu niedobory jodu nie zagrażają nam tak bardzo jak wcześniej.

Kontrolowanie poziomu jodu w organizmie jest jednak niezbędne, by zapobiegać niedoborom. Jod pełni ważne funkcje w organizmie, nie tylko wspierając pracę tarczycy, ale również funkcjonowanie układu nerwowego.

Hormony tarczycy - co wydziela przysadka i jak stymuluje organizm?

Hormon przysadki mózgowej przyczynia się do produkcji hormonów tarczycy. Pobudza ją do wydzielania hormonów T4 i T3, które wpływają nie tylko na właściwą pracę tarczycy, ale również na funkcjonowanie układu nerwowego.

Hormony tarczycy wpływają również na właściwy metabolizm, a także prawidłowe funkcjonowanie kości.

Jakie są skutki niedoboru jodu?

Skutki niedoboru jodu to przede wszystkim problemy z funkcjonowaniem tarczycy. Niedobór jodu może wywołać powiększenie tarczycy, niedoczynność tarczycy, mogą również rozwinąć się guzki tarczycy czy wola. Niedobór jodu wpływa również na rozregulowanie gospodarki hormonalnej, wywołując zaburzenia cyklu miesiączkowego.

Niedostateczne spożycie jodu powoduje tez inne objawy. U wielu osób pojawiają się problemy z pamięcią i koncentracją, ciągłe uczucie zimna, wzrost masy ciała. Mogą wystąpić również problemy z cyklem miesiączkowym, brak owulacji. Wiele kobiet skarży się na problemy z występowaniem stanów zapalnych skóry oraz osłabieniem kondycji włosów.

Niedobór jodu – objawy

• Tycie. Jedną z najbardziej zauważalnych oznak niedoboru jodu jest nieoczekiwany przyrost masy ciała. Niedoczynność tarczycy lub brak hormonów tarczycy spowalnia metabolizm. Wówczas spalanie kalorii zwalnia, co prowadzi do zwiększenia masy ciała. Ważne jest, aby pamiętać, że przyrost masy ciała nie zawsze jest oznaką niedoboru jodu. Może być wynikiem niezdrowego stylu życia.
• Znaczne osłabienie. Niedoczynność tarczycy spowalnia tempo przemiany materii. Oznacza to, że spalamy mniej energii. Mniej energii oznacza, że mięśnie nie działają tak jak trzeba. W skrócie – stajemy się bardzo słabi. Spadek tempa metabolizmu sprawia, że człowiek czuje się zmęczony. Dlatego uczucie zmęczenia jest kolejną oznaką niedoboru jodu. Dodatkowo spada tempo bicia serca, mogą pojawić się zawroty głowy i omdlenia.
• Nieregularne miesiączki. Niski poziom hormonów tarczycy może wpływać na poziom hormonów regulujących miesiączkę. Mogą wystąpić trudności z zajściem w ciążę.
• Problemy z pamięcią. Niedobór jodu powoduje także problemy z koncentracją i pamięcią. Mogą pojawić się trudności w uczeniu się.
• Łysienie i suchość skóry. Hormony tarczycy wspomagają odnowę mieszków włosowych. Kiedy osoba cierpi na niedoczynność tarczycy, niedobór hormonów tarczycy oznacza, że mieszki nie będą się odnawiać. Hormony tarczycy pomagają też odnawiać się komórkom skóry. Oznacza to, że niedoczynność tarczycy może powodować suchą, łuszczącą się skórę.
• Uczucie zimna. W miarę spowolnienia metabolizmu, poziom produkowanej energii spada. Uczucie zimna jest częste w przypadku niedoczynności tarczycy.
• Opuchnięcie szyi. Niedobór jodu może spowodować powiększenie się tarczycy.

Należy podkreślić, że osłabienie i ponadprzeciętne zmęczenie nie musi być oznaką niedoboru jodu, a choćby niedoborem wielu innych składników odżywczych – witamin, minerałów itd. Może też świadczyć o wystąpieniu poważnej choroby – od niewydolności serca, przez depresję, aż po nowotwory. Dlatego też przed rozpoczęciem jakiejkolwiek kuracji na własną rękę, należy skonsultować się z lekarzem i wykonać badania.

Niedobór jodu a problemy z tarczycą

Niedobór jodu przyczynia się do rozwoju niedoczynności tarczycy. Schorzenie to może objawiać się występowaniem uczucia ciągłego zimna, osłabienia organizmu, zmęczenia i senności. Oprócz tego mogą pojawić się zaburzenia funkcji poznawczych, problemy z koncentracją i pamięcią. U części osób pojawiają się również problemy z przyrostem masy ciała, a także stany zapalne skóry. Może dojść również do wypadania włosów.

Niedoczynność tarczycy wymaga dokładnej diagnostyki i najczęściej przyjmowania hormonów tarczycy. Suplementacja jodem wskazana jest tylko w szczególnych przypadkach - pierwiastka tego nie należy przyjmować na własną rękę. Osoby, u których zdiagnozowano niedoczynność tarczycy, powinny pozostawać pod kontrolą endokrynologa. Leki najczęściej należy przyjmować do końca życia.

Zaburzenia funkcji tarczycy - czym jest TSH, FT4 i FT3

Zaburzenia funkcji tarczycy występują u około 20 procent Polaków, częściej kobiet niż mężczyzn. Często są spowodowane niedoborem jodu.

• TSH to hormon tyreotropowy wydzielany przez przysadkę mózgową
• FT4 to hormon tyroksyny, jego niedobór powoduje niedoczynność tarczycy
• FT3 to hormon trijodotyroniny, jego niedobór powoduje nadczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy: ciężka, umiarkowana, subkliniczna

Niedoczynność tarczycy ma kilka postaci:

• ciężka – może pojawić się na skutek wypadku, infekcji, zawału serca
• umiarkowana – konieczne jest przyjmowanie leków kontrolujących hormony tarczycy
• subkliniczna – wiele osób może mieć lekką niedoczynność tarczycy i o tym nie wiedzieć. Nie w każdej sytuacji konieczne jest przyjmowanie hormonów tarczycy

Przy lekkiej niedoczynności tarczycy może pojawić się arytmia serca, bóle głowy, nietolerancja zimna, problemy ze strony układu pokarmowego. Przy ciężkiej niedoczynności tarczycy pojawiają się u kobiet problemy z miesiączkowaniem, nieustanne uczucie zimna, sucha i blada skóra, osłabienie, zmiana masy ciała.

Jak wygląda leczenie niedoczynności tarczycy jodem?

Leczenie niedoczynności tarczycy zakłada przyjmowanie leków kontrolujących pracę hormonów tarczycy. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić przyjmowanie jodu, ale nie w postaci suplementów, a leków. Samodzielnie nie należy sięgać po żadne leki, a tym bardziej nie przyjmować jodku potasu.

Badanie poziomu jodu w moczu – na czym polega?

Aby dowiedzieć się, czy cierpimy na niedobór jodu, powinniśmy wykonać badanie poziomu jodu w moczu. Badania takiego nie wykonuje się z jednorazowej próbki moczu oddanej do laboratorium, ale z dobowej zbiórki moczu. W ten sposób można ocenić poziom jodu w organizmie.

Oznaczenie poziomu jodu w moczu - ocena stanu tarczycy

Oznaczenie poziomu jodu w moczu pozwala ocenić poziom hormonów tarczycy. Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy takich jak tyroksyna i trijodotyronina. Skontrolowanie poziomu jodu może pomóc ocenić stan tarczycy i wychwycić ewentualną niedoczynność.

Jod a choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto to choroba autoimmunologiczna, na skutek której układ odpornościowy niszczy komórki tarczycy. Jest to przewlekły stan zapalny tarczycy, wymagający leczenia. Objawy choroby Hashimoto mogą być wielorakie i powodować wypadanie włosów, stany zapalne skóry, zmęczenie, senność, zaparcia, bladość.

Przy chorobie Hashimoto nie zaleca się suplementacji jodem. Zbyt duża dawka jodu w organizmie również oddziałuje niekorzystnie na tarczycę. Leczenie zakłada przyjmowanie leków z hormonami tarczycy, które przyjmuje się do końca życia.

Jod a płodność

Niedobór jodu negatywnie wpływa na cykl menstruacyjny u kobiet i może prowadzić do problemów z płodnością. Nie tylko rozregulowuje cykle miesiączkowe, ale też zaburza owulację. Już umiarkowany niedobór jodu może niemal o połowę zmniejszyć szansę na zdrową ciążę! To z tego względu w witaminach dla kobiet planujących zajście w ciążę znajduje się jod.

Jod a praca układu nerwowego

Niedobór jodu może negatywnie wpływać na pracę układu nerwowego. Osłabia zdolność zapamiętywania i koncentracji, przez co może negatywnie wpływać na procesy uczenia się.

Czy można suplementować jod?

Większość preparatów multiwitaminowych zawiera jod. Znajduje się on tam w niezbyt dużych stężeniach, zaspokajając dzienne zapotrzebowanie na jod w około 60 procentach. Jod stanowi też cenny element preparatów dla kobiet planujących zajście w ciążę, a także dla mam spodziewających się dziecka. W takiej formie jak najbardziej można go przyjmować.

Jodu nie zaleca się podawać na własną rękę w innej formie. Sięganie po płyny czy tabletki z jodem bez konsultacji z lekarzem może przyczynić się do wystąpienia negatywnych skutków w organizmie.

Jak uzupełnić niedobór jodu?

Aby uzupełnić niedobór jodu w organizmie, należy sięgnąć po produkty bogate w jod. Są to głównie tłuste ryby morskie (dorsz, łosoś, makrela), ale też brokuły, szpinak, produkty pełnoziarniste (płatki owsiane, brązowy ryż), produkty mleczne (żółte sery, kefiry, maślanki).

Przy ciężkim niedoborze jodu lekarz zleca przyjmowanie preparatów z jodem. Ich dawkowanie jest uzależnione od poziomu jodu u danej osoby.

Czytaj też:
Niedobór magnezu – objawy i skutki. Jak uzupełnić poziom magnezu?