Szkorbut, inaczej gnilec lub cynga, jest chorobą atakującą wiele narządów jednocześnie. Dotyka on jedynie ssaki naczelne oraz niektóre gryzonie. Choroba ta prowadzi do poważnych uszkodzeń organizmu, które objawiają się występowaniem nieprzyjemnych objawów.
Szkorbut – przyczyny
Szkorbut wywołany jest niedoborem witaminy C, czyli kwasu askorbinowego. Występuje ona przede wszystkim w owocach i warzywach, do których mamy niemal nieograniczony dostęp, więc gnilec jest wyjątkowo rzadko diagnozowaną chorobą w państwach wysoko rozwiniętych. Nadal dotyka jednak osoby żyjące w ubóstwie i cierpiące głód np. mieszkańców krajów Trzeciego Świata. Choroba ta zagraża osobom stosującym dietę, w której brak jest źródeł witaminy C lub jest ona obecna w sporadycznej ilości.
W przypadku osób stosujących urozmaiconą, bogatą w warzywa i owoce dietę oraz osób uzupełniających niedobory witaminy C w diecie z pomocą leków i suplementów, choroba ta nie jest diagnozowana. Szkorbut to choroba, która niszczy organizm człowieka, prowadząc do zaburzeń czynnościowych wszystkich narządów i układów. Zaliczany jest do grupy tzw. chorób zapomnianych. Leczenie szkorbutu uwzględnia przede wszystkim podawanie odpowiednich dawek witaminy C.
Funkcje witaminy C
Witamina C nie jest związkiem syntetyzowanym przez ludzki organizm, więc powinniśmy pokrywać jej dzienne zapotrzebowanie, spożywając bogate w kwas askorbinowy produkty spożywcze. Kwas askorbinowy bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, więc nie jest związkiem, który nasz organizm może magazynować. Wyjątkowo wysokie dawki syntetycznej witaminy C mogą okazać się toksyczne dla organizmu, wpływając m.in. na funkcjonowanie nerek. Przedawkowanie witaminy C pochodzącej z diety jest niemal niemożliwe. Kwas askorbinowy jest ważny dla organizmu z kilku powodów.
Bierze on udział w syntezie kolagenu, czyli białka, które występuje we wszystkich tkankach, pełniąc funkcję strukturalną. Co więcej, witamina C jest niezbędna do przyswajania z diety innych związków odżywczych np. żelaza. Brak witaminy C wiąże się więc z większym ryzykiem rozwoju anemii. Kwas askorbinowy jest także związkiem niezbędnym w procesach syntezy aminokwasów i glikokortykosteroidów. Witamina C jest silnym antyoksydantem. Jej prawidłowy poziom w organizmie poprawia funkcjonowanie m.in. układu sercowo-naczyniowego, jak również wspomaga funkcjonowanie układu immunologicznego.
Szkorbut – objawy
Objawy szkorbutu są bezpośrednio związane z upośledzeniem przebiegających w organizmie reakcji biologicznych. Szczególnie dotkliwe i niebezpieczne dla osoby chorej na szkorbut, są objawy związane z całkowitym zatrzymaniem procesów wytwarzania kolagenu. Brak witaminy C w organizmie skutkuje m.in.:
- samoistnymi krwawieniami (krwawienie z nosa, krwawienie z dziąseł, pojawianie się krwiaków podskórnych),
- przerostem dziąseł,
- utratą zdrowych zębów,
- zaburzeniami funkcji krwiotwórczych,
- pojawieniem się bolesnych zmian na języku,
- łamliwością kości,
-
bólami mięśniowo-stawowymi,
- osłabieniem,
- zwiększoną podatnością na infekcje,
- utratą apetytu.
Naturalne źródła witaminy C
Szkorbut jest chorobą, której możemy uniknąć. Nie musimy w tym celu przyjmować leków i suplementów. Osoby zdrowe, które nie mają zwiększonego zapotrzebowania na witaminę C, powinny przede wszystkim stosować dietę bogatą w świeże warzywa i owoce z pewnego źródła. Wówczas możliwe będzie nie tylko systematyczne dostarczanie do organizmu odpowiednich dawek witaminy C, ale także uniknięcie spożywania żywności, w której znajdują się szkodliwe substancje chemiczne. Witamina C obecna jest także w niewielkiej ilości np. w podrobach i mięsie drobiowym. Duże ilości witaminy C możemy dostarczyć do organizmu, spożywając m.in.:
- owoce cytrusowe,
- truskawki,
- porzeczki,
- czerwoną paprykę,
- ·owoce aronii,
- przetwory z owoców dzikiej różny,
- owoce pigwy,
- zielone warzywa liściaste (natka pietruszki, szpinak, jarmuż),
- pomidory,
- kiszoną kapustę.
Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminę C może pokryć np. 1 ½ szklanki świeżo wyciskanego soku z cytrusów, połowa czerwonej papryki, łyżka świeżej natki pietruszki (pokrywa także dzienne zapotrzebowanie na witaminę A, magnez, potas, żelazo i inne makro i mikroelementy), szklanka owoców czarnej porzeczki, średniej wielkości kalarepa, kilka różyczek brokułu. Ważne: w przypadku soków owocowych warto zwrócić uwagę na dodatek syntetycznej witaminy C, która jest gorzej przyswajana przez organizm.
Co więcej, soki owocowe z kartonu lub butelki w większości zawierają dużą ilość cukru, który szkodzi zdrowiu. Dla naszego zdrowia lepiej przygotować domowy sok lub koktajl owocowy i wypić go zaraz po przygotowaniu. Proces obróbki termicznej np. pasteryzacja powoduje znaczne straty witaminy C.
Czytaj też:
Zawał serca a witamina C. Czy jest związek?