Nadmierne zaciskanie zębów np. pod wpływem stresu oraz zgrzytanie zębami mogą wskazywać na bruksizm. Bruksizm wpływa negatywnie na stan zdrowia jamy ustnej, powodując m.in. ścieranie powierzchni zębów, przerost mięśni żwacza, a także nadwrażliwość zębów. U osób, które zgrzytają zębami, diagnozowane są także zaniki przyzębia, nadmierne napięcie mięśni twarzy i zaburzenia słuchu. To tylko nieliczne z wielu powikłań, które powoduje nieleczony bruksizm.
Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, objawów i leczenia bruksizmu, a także groźnych powikłań, które związane są z bagatelizowaniem tego schorzenia.
Co to jest bruksizm?
Bruksizm to nieświadome zaciskanie zębów i m.in. nocne zgrzytanie zębami, które prowadzi do poważnych zaburzeń w obrębie narządu żucia. Bruksizm wpływa w negatywny sposób na powodzenie leczenia zachowawczego, chirurgicznego, periodontologicznego i leczenia protetycznego. Nazwa „bruksizm” pochodzi od greckiego słowa „brugmos”, które oznacza „miażdżenie zębów”. Zaburzenie to nadal nie zostało wystarczająco poznane.
Niektóre teorie wiążą bruksizm z impulsami wysyłanymi przez ośrodkowy układ nerwowy, które powodują, że w trakcie snu następuje krótkotrwała okresowa tachykardia (częstoskurcz nadkomorowy). Skutkuje ona skurczem mięśni żwaczy oraz mięśni skroniowych, prowadząc do występowania objawów bruksizmu. Skutkiem tego może być m.in. przerost mięśni twarzy, przeskakiwanie żuchwy, ruchomość zębów i przedwczesne wypadanie zębów, które nie ma związku z chorobami stomatologicznymi np. próchnicą.
Bruksizm nie powoduje jedynie zaburzeń w obrębie jamy ustnej. Jego skutkiem są także inne, bolesne i utrudniające normalne funkcjonowanie dolegliwości, których nie kojarzymy ze zgrzytaniem zębami. Są to np. bóle ucha, zaburzenia słuchu, przewlekły ból głowy i zaburzenia snu.
Zgodnie z definicją Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu bruksizm to powtarzalna działalność żuchwowo-mięśniowa, która charakteryzuje się zaciskaniem lub zgrzytaniem zębów i/lub usztywnieniem bądź wysuwaniem żuchwy.
Przyczyny bruksizmu
Przyczyny bruksizmu nie zostały dokładnie poznane. Jest on jedną z najmniej poznanych dysfunkcji układu stomatognatycznego. Diagnozowany jest w postaci podstawowej (bruksizm idiopatyczny) i wtórnej (bruksizm jatrogenny). Objawy mogą występować nie tylko w czasie snu (bruksizm nocny, bruksizm nieświadomy), ale także podczas czuwania (bruksizm świadomy, bruksizm dzienny). W przypadku bruksizmu nieświadomego częściej występuje zgrzytanie zębami (bruksizm ekscentryczny); bruksizm świadomy częściej powoduje nadmierne zaciskanie zębów (bruksizm centryczny). W medycynie snu ta dysfunkcja zaliczana jest do grupy parasomnii, które obniżają jakość snu, prowadząc do rozwoju różnych zaburzeń snu osoby cierpiącej na bruksizm oraz jej partnera.
Bruksizm stanowi ogromne wyzwanie dla stomatologów. Rosnący odsetek pacjentów, u których występują jego objawy, powoduje, że rozpoczynane są nowe badania, które mają na celu poznanie podłoża tej choroby.
Co ciekawe – pierwsze wzmianki na temat bruksizmu i związanych z nim dolegliwości znajdują się w Biblii. Badania nad bruksizmem wykazały, że przyczyną choroby mogą być zmiany w natężeniu snu, które są związane z m.in.:
- ruchami ciała,
- przyspieszeniem akcji serca,
- aktywnością mięśni,
- zmianami oddechowymi.
Za przyczyny nawykowego zgrzytania zębami i zaciskania zębów uważa się także m.in.:
- stres,
- silne napięcie nerwowe,
- niektóre wady zgryzu,
- nieprawidłowe wypełnienia zębów,
- zaburzenia psychiczne (np. depresję).
Przyczyną bruksizmu mogą być także źle dopasowane protezy zębowe, problemy znajdujące źródło w stawach skroniowo-żuchwowych, częste żucie gumy, nagłe pogorszenie stanu zdrowia, ubytki w uzębieniu. Bywa nią również sytuacja życiowa – badania dowiodły, że zaburzenie to częściej dotyczy osób samotnych, zmagających się z różnymi trudnościami w życiu prywatnym i zawodowym, a także dzieci i osób dorosłych z rodzin dysfunkcyjnych. Niektóre badania dowiodły związku pomiędzy bruksizmem oraz różnego rodzaju fobiami m.in. nasilonym lękiem przed wizytą u stomatologa.
Choć wyodrębniono wiele możliwych przyczyn bruksizmu, to nieliczne z tez naukowców zostały potwierdzone wynikami badań. Faktem jest, że bruksizm znacząco pogarsza jakość życia, wpływając na pojawienie się wielu dolegliwości oraz utrudniając leczenie stomatologiczne. Co więcej, bruksizm powoduje pogorszenie się zdrowia jamy ustnej, prowadząc m.in. do pękania szkliwa zębowego oraz powstawania stanów zapalnych śluzówki jamy ustnej. Jednym z częstych problemów osób, które zgrzytają zębami, są bolesne ranki na błonie śluzowej policzków.
Jakie są objawy bruksizmu?
Objawy wskazujące na to schorzenie można podzielić na kilka grup. Pierwszą z nich stanowią objawy ze strony jamy ustnej, do których zaliczamy m.in.:
- pękanie szkliwa,
- zaburzenia w produkcji śliny,
- nadwrażliwość zębów,
- cofanie się dziąseł,
- ból szczęki i żuchwy,
- ścieranie się powierzchni zębów,
- rozchwianie zębów,
- nasilone krwawienie dziąseł w trakcie mycia zębów,
- ból dziąseł,
- łamanie się zębów.
Pacjent cierpiący na bruksizm często odczuwa dolegliwości związane z urazami w obrębie błony śluzowej jamy ustnej np. szczypanie policzków podczas spożywania kwaśnych pokarmów. Na błonie śluzowej, a także na języku mogą być widoczne ranki oraz krwiaki.
Zgrzytanie zębami może wywoływać również objawy ogólnoustrojowe, do których zaliczamy m.in.:
- uporczywe bóle głowy,
- ból uszu,
- szumy uszne,
- ból karku,
- zaburzenia równowagi,
- ból pleców.
Bruksizm wpływa również na funkcjonowanie narządu wzroku, powodując m.in. ból oczu i zaburzenia ostrości widzenia. Poważne konsekwencje bruksizmu to także m.in. przewlekły ból w obrębie obręczy barkowej oraz ból rąk.
Jak już zostało wspomniane, bruksizm wpływa na powodzenie leczenia zachowawczego, protetycznego, chirurgicznego i periodontologicznego. Skutkiem nadmiernego zaciskania zębów i zgrzytania zębami jest m.in. utrata wypełnień zachowawczych, trudności w dopasowaniu protez zębowych, a także powikłania leczenia chirurgicznego. U osób ze zdiagnozowanym bruksizmem często występuje równocześnie kilka poważnych i nasilających się problemów stomatologicznych. U pacjentów tych trudne okazuje się nie tylko leczenie próchnicy, wad zgryzu, stanów zapalnych dziąseł oraz chorób przyzębia, ale także kontrolowanie postępów terapii – destrukcyjny wpływ na zęby, przyzębie i błonę śluzową jamy ustnej zaciskania zębów i zgrzytania zębami, powoduje, że efekty leczenia są krótkotrwałe.
Jakie metody stosuje się w leczeniu bruksizmu?
Leczenie bruksizmu jest bardzo trudne. Brak jest metod terapeutycznych, które pozwoliłyby zahamować zaciskanie zębów i zgrzytanie zębami. Metody leczenia dobierane są pod względem rodzaju zaburzenia. Bruksizm nocny leczony jest m.in. z wykorzystaniem specjalnych szyn, które chronią zęby przed uszkodzeniami. Coraz częściej stosowaną metodą leczenia bruksizmu jest zastosowanie toksyny botulinowej w celu zmniejszenia napięcia mięśni. Pacjenci cierpiący na bruksizm poddawani są również m.in. leczeniu farmakologicznemu i psychoterapii behawioralnej.
QUIZ:
Czy wiesz, jak dbać o zęby niczym profesjonalista?Czytaj też:
Obgryzacie paznokcie? Uważajcie, to może prowadzić do różnych problemów stomatologicznychCzytaj też:
Domowe sposoby na afty: płukanie jamy ustnej, pasta z sody
Źródła:
- O. Gruca, R. Rój, M. Gryndys, P. Foryś, J. Juszczyk, K. Haponik, J. Kasperski, „Bruksizm – przyczyny, diagnostyka, leczenie”, Twój Przegląd Stomatologiczny, 12/2018, s. 50-53
- P. Jurkowski i wsp., „Bruksizm – patologia, zaburzenie czy zjawisko fizjologiczne? Przegląd piśmiennictwa. Część I – definicja, epidemiologia i diagnostyka bruksizmu”, Protetyka Stomatologiczna, 2013, LXIII (6), s. 450-458
- K. Saczuk, P. Wilmont, Ł. Pawlak, M. Łukomska-Szymańska, „Bruksizm – etiologia i diagnostyka – przegląd piśmiennictwa”, Protetyka Stomatologiczna, 2018; 68(4), s. 456-463