Wirus cytomegalii jest bardzo rozpowszechniony w środowisku, co sprawia, że częstość zakażeń jest wysoka. W większości przypadków kontakt z wirusem cytomegalii nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia – choroba przebiega bezobjawowo lub ma łagodny przebieg. Dotyczy to osób zdrowych, których układ odpornościowy funkcjonuje w prawidłowy sposób. U osób z obniżoną odpornością oraz kobiet w ciąży zakażenie CMV może wiązać się z powikłaniami.
Po objawowym i bezobjawowym zakażeniu pierwotnym wirus cytomegalii pozostaje w organizmie w postaci utajonej. Reaktywacja wirusa następuje, gdy dojdzie do osłabienia naturalnych mechanizmów obronnych organizmu. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w przypadku zakażenia wirusem opryszczki pospolitej. Wirus CMV uaktywnia się przy znacznych niedoborach odporności np. u osób zakażonych wirusem HIV, osób, w których organizmie powstała złośliwa zmiana nowotworowa, a także kobiet w ciąży.
Powikłania cytomegalii mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia osób z obniżoną odpornością, dlatego warto dowiedzieć się więcej na temat drogi zakażenia wirusem cytomegalii oraz objawów i leczenia cytomegalii.
Czym jest cytomegalowirus?
Cytomegalowirus (CMV) to wirus z rzędu Herpesvirales, którego naturalnymi żywicielami są ludzie oraz małpy. Ponieważ wirus cytomegalii jest bardzo rozpowszechniony w środowisku, większość populacji m.in. kobiet w okresie rozrodczym miało z nim kontakt. O kontakcie z wirusem cytomegalii świadczą przeciwciała IgG przeciw wirusowi cytomegalii obecne w surowicy krwi. Szacuje się, że dla 99 proc. osób, które miały kontakt z wirusem CMV, nie stanowi on poważnego zagrożenia. Pozostały 1 proc. stanowią osoby, u których występują zaburzenia odporności oraz kobiety ciężarne. Jeżeli kobieta ciężarna miała kontakt z wirusem cytomegalii przed zajściem w ciążę i na skutek osłabienia odporności dojdzie do reaktywacji wirusa, to ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko wynosi około 1 proc. Nieco inaczej jest w przypadku, gdy kobieta w ciąży po raz pierwszy zetknie się z wirusem cytomegalii. Wówczas zakażenie pierwotne zwiększa ryzyko przeniesienia infekcji na płód z 1 do około 50 procent.
Przyczyny cytomegalii
Źródłem zakażenia są m.in. płyny ustrojowe i wydzieliny osób chorych oraz nosicieli wirusa. Cytomegalia to choroba wirusowa, którą możemy zarazić się podczas kontaktu m.in. ze śliną, nasieniem, wydzieliną z dróg rodnych oraz krwią osoby chorej lub nosiciela. Ryzyko zakażenia wzrasta, gdy decydujemy się na przygodne kontakty seksualne bez zabezpieczenia. Do zakażenia może również dojść podczas transfuzji krwi i preparatów krwiopochodnych. Przyczyną zakażenia mogą być też transplantacje narządów od osób chorych lub nosicieli wirusa.
Po wniknięciu do organizmu człowieka wirus cytomegalii przenika do śródbłonka leukocytów oraz fibroblastów. Na skutek infekcji pierwotnej i reaktywacji wirusa wytwarzane są przeciwciała klasy IgM i IgG. Po przebyciu zakażenia nie zyskujemy trwałej odporności. Ryzyko zakażenia wirusem CMV i reaktywacji choroby zwiększa przebywanie w dużych skupiskach ludności oraz rejonach świata, w których poziom warunków higienicznych jest bardzo niski.
Jakie objawy daje cytomegalia?
Jak już zostało wspomniane, cytomegalia najczęściej ma bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg. Łagodna postać choroby może objawiać się podobnie jak grypa – wirus powoduje ogólne złe samopoczucie, gorączkę oraz bóle głowy i bóle mięśni. Łagodna postać zakażenia może powodować m.in. zapalenie gardła, powiększenie węzłów chłonnych, a także powiększenie wątroby – objawy te powinny zostać zróżnicowane z objawami mononukleozy zakaźnej.
Cytomegalia u kobiet ciężarnych
U około 50 proc. dzieci zakażonych kobiet ciężarnych, u których rozwinęła się pierwotna infekcja CMV, diagnozowana jest cytomegalia wrodzona. Do zarażenia płodu wirusem cytomegalii może dojść na każdym etapie ciąży. Infekcja u matki, która nie jest związana z pierwszym kontaktem z wirusem cytomegalii, ale rozwija się na skutek reaktywacji wirusa, zagraża rozwojem cytomegalii wrodzonej u około 1 proc. płodów. Do zarażenia może dojść nie tylko na etapie trwania ciąży, ale także po jej zakończeniu – dziecko może zarazić się wirusem cytomegalii podczas karmienia piersią.
Cytomegalia – objawy zakażeń wewnątrzmacicznych
Wewnątrzmaciczne zakażenie CMV płodu wirusem cytomegalii może doprowadzić do rozwoju licznych wad wrodzonych, a także zwiększa ryzyko urodzenia martwego dziecka. Ryzyko zgonu na etapie życia prenatalnego lub tuż po urodzeniu dotyczy około 5-10 proc. dzieci z wrodzoną cytomegalią. Jeżeli dojdzie do zakażenia wirusem cytomegalii podczas karmienia piersią, to ryzyko objawowego przebiegu choroby oraz związanych z nią zagrożeń jest niewielkie. Trudno jest ocenić konsekwencje, z jakimi będzie wiązało się zakażenie płodu wirusem cytomegalii. Objawy cytomegalii u dziecka z wrodzonym zakażeniem CMV mogą mieć różne nasilenie i ujawniają się na różnych etapach życia. Ostra cytomegalia powoduje liczne powikłania narządowe, wady wrodzone oraz może powodować poronienie samoistne lub zgon płodu w łonie matki.
Do grupy objawów, które mogą wystąpić w następstwie cytomegalii, zaliczamy m.in.:
- małogłowie,
- wodogłowie,
- zapalenie mózgu,
- upośledzenie umysłowe,
- upośledzenie ruchowe.
Inne objawy i powikłania, które czynią zakażenia płodu szczególnie niebezpiecznymi dla jego zdrowia to np. spadek liczby płytek krwi, zanik nerwu wzrokowego, powiększenie wątroby, powiększenie śledziony, skaza krwotoczna, zapalenie siatkówki i naczyniówki, niedosłuch lub głuchota.
Nie zawsze objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego są widoczne tuż po porodzie – niekiedy ujawniają się w pierwszych miesiącach i latach życia dziecka.
Objawy cytomegalii u osób z obniżoną odpornością
U osób dorosłych z obniżoną odpornością zakażenie wirusem CMV może spowodować m.in. śródmiąższowe zapalenie płuc, długotrwałą gorączkę, powiększenie węzłów chłonnych, powiększenie wątroby, powiększenie śledziony, zapalenie trzustki, zapalenie śluzówki przewodu pokarmowego, zaburzenia widzenia i inne objawy ze strony narządów wewnętrznych oraz układu nerwowego. Na skutek infekcji może również dojść do stanów zapalnych nadnerczy i nerek.
Rozpoznanie i leczenie cytomegalii
Diagnostyka cytomegalii uwzględnia m.in. badania serologiczne, które wykonywane są także u kobiet w ciąży. Wykrycie wirusa cytomegalii w organizmie wymaga odpowiedniego leczenia. Leczenie cytomegalii u osób bez niedoborów odporności nie wymaga stosowania leków przeciwwirusowych. W tym przypadku leczenie uwzględnia łagodzenie objawów mononukleozy cytomegalowirusowej, podawanie leków przeciwgorączkowych i stosowanie lekkostrawnej diety. W przypadku osób z obniżoną odpornością niezbędne jest zastosowanie leków przeciwwirusowych i leczenie w warunkach szpitalnych.
Sposób leczenia cytomegalii zależny jest od przebiegu choroby oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Powikłania cytomegalii u osób z prawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym nie występują, a choroba ustępuje samoistnie.
Zapobieganie cytomegalii
Zapobieganie cytomegalii jest trudne. W celu zmniejszenia ryzyka zakażenia zalecane jest przestrzeganie zasad higieny oraz unikanie przygodnych kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia. W celu zapobiegania zakażeniu noworodka od matki, u której doszło do zakażenia w okresie okołoporodowym, niezbędna jest rezygnacja z karmienia piersią.
Całkowite wyleczenie cytomegalii jest niemożliwe. Choć objawy u większości pacjentów ustępują samoistnie, to wirus pozostaje w organizmie i może ponownie się uaktywnić. Wrodzona cytomegalia wymaga długiego leczenia, w którym biorą udział lekarze różnych specjalizacji.
Czytaj też:
Czy picie z jednej butelki jest niebezpieczne? Choroby, którymi możesz się zarazićCzytaj też:
Leczenie zęba niemal doprowadziło do śmierci pacjentki. Lekarze: „Byliśmy przerażeni”
Źródła:
- D. Lisowska-Mikołajków, A. Mikołajków, J. Reczuch, B.Królak-Olejnik, „Zakażenie wrodzone wirusem cytomegalii! Problem wciąż aktualny (na podstawie doświadczenia własnego oraz literatury)”, DOI: 10.34763/devperiodmed.20182201.4957
- J. Janeczko, „Zakażenia wirusami cytomegalii (Cz. II) Rozpoznawanie, leczenie, rokowanie i zapobieganie”, Zakażenia 4/2000
- Czech B., Wysocki J., Wewnątrzmaciczne zakażenie wirusem cytomegalii – epidemiologia, diagnostyka, leczenie i zapobieganie, Ginekologia Praktyczna 2008; 2: s. 2-6