Decydując się na dziecko, warto wiedzieć, że może dojść do konfliktu serologicznego pomiędzy matką i płodem, jeżeli odziedziczy on cechy antygenowe ojca, których nie ma matka. Mamy wówczas do czynienia z konfliktem serologicznym, który wiąże się z ryzykiem rozwoju choroby hemolitycznej płodu.
Jak dochodzi do konfliktu serologicznego?
Do konfliktu serologicznego dochodzi, gdy matka ma grupę krwi Rh-, a ojciec grupę krwi Rh+, o ile dziecko odziedziczy po ojcu czynnik Rh+. Wytwarzane przez organizm matki przeciwciała anty-D niszczą czerwone krwinki płodu, prowadząc do poważnych zaburzeń w jego rozwoju, a także zgonu. Reakcja obronna zostaje uruchomiona, gdy do krwi matki przenikną krwinki płodowe z cechami antygenowymi ojca.
Choroba hemolityczna płodu rozwija się na skutek wytwarzania w organizmie matki przeciwciał, które skierowane są przeciwko czynnikowi Rh dziecka. Na skutek konfliktu pomiędzy czynnikiem Rh matki i płodu jest on traktowany przez jej układ odpornościowy w sposób podobny do atakujących organizm drobnoustrojów. Kierowane przeciwko płodowi przeciwciała prowadzą m.in. do rozpadu erytrocytów w krwi płodu, co jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia dziecka.
Konflikt serologiczny w mniejszym stopniu dotyczy pierwszej ciąży. Związane z nim zagrożenia nasilają się w kolejnej ciąży, co ma związek z obecnością w organizmie matki przeciwciał anty-D.
Dziedziczenie grupy krwi
Dziecko dziedziczy grupę krwi na zasadach prawa dziedziczenia Mendla. Na powierzchni czerwonych krwinek znajdują się czynniki grupowe, które nazywane są antygenami. Wpływają one na naszą grupę krwi. Wyróżniamy cztery grupy krwi, czyli grupę A, grupę B, grupę AB oraz grupę 0. Istnieje wiele kombinacji dziedzicznych cech grupowych ABO.
Jaką grupę krwi będzie miało dziecko? Kalkulator grupy krwi dziecka
To jaką grupę krwi będzie miało dziecko, zależy od rodzaju grupy krwi matki i grupy krwi ojca oraz kombinacji alleli w genotypie. Przykładowo: możliwa grupa krwi dziecka rodziców z grupą A to grupa A lub grupa 0. W przypadku obojga rodziców z grupą B – możliwa grupa krwi dziecka to B lub 0. Grupa krwi rodziców z grupą 0 to także grupa zero.
Dziedziczenie grupy krwi staje się bardziej skomplikowane, gry rodzice dziecka mają różne grupy krwi. W takiej sytuacji istnieje znacznie więcej kombinacji grup krwi, które zależne są od kombinacji alleli w genotypie. Aby sprawdzić, jaką grupę krwi może mieć dziecko, wystarczy skorzystać z dostępnych np. w Internecie tabeli. W ostatnich latach bardzo popularny wśród rodziców jest także kalkulator grupy krwi dziecka.
Oprócz czynników grupowych na krwinkach czerwonych występuje czynnik antygenowy Rh, który może być pozytywny (+) lub negatywny (-). Czynnik Rh dodatni występuje u ponad 85% ludzi rasy białej. Czynnik Rh+ i Rh- są bardzo ważne w kwestii planowania potomstwa. Wyróżniamy kilka antygenów Rh, spośród których najbardziej problematyczny jest antygen D, który obecny jest w białkach błonowych erytrocytów Rh+. Krew Rh- nie ma antygenu D.
Czytaj też:
Bombay to najrzadsza grupa krwi na świecie. Na czym polega jej fenomen?
Jeżeli matka grupę krwi Rh- a ojciec grupę krwi Rh+ to zachodzi duże ryzyko, że dojdzie do konfliktu serologicznego, który związany jest z czynnikiem Rh, jeżeli dziecko będzie miało grupę krwi Rh+. Z konfliktem serologicznym możemy mieć także do czynienia, gdy kobieta ciężarna ma grupę krwi 0, a płód odziedziczy po ojcu grupę A lub B. W tym przypadku dochodzi do konfliktu serologicznego, który związany jest z grupą krwi.
Upraszczając – konflikt serologiczny jest wówczas, gdy matka nie ma w swoich krwinkach antygenu, który mają krwinki płodu. Gdy dojdzie do zmieszania się krwi matki i krwi płodu, to układ odpornościowy rozpozna niezgodny z krwią matki antygen i potraktuje go jak ciało obce. Wówczas organizm matki wytworzy przeciwko niezgodnemu antygenowi przeciwciała, które doprowadzają do rozwoju choroby hemolitycznej.
Jak rozpoznawany jest konflikt serologiczny?
Na początku ciąży trzeba wykonać badanie grupy krwi, podczas którego określany jest czynnik Rh. Jeżeli u matki występuje Rh negatywne (-), a u ojca Rh pozytywne (+), to konieczne jest systematyczne sprawdzanie, czy w surowicy krwi matki nie pojawiły się przeciwciała odpornościowe anty-D. Jeżeli są obecne w dużej ilości, to na etapie ciąży podawana jest immunoglobulina anty-D, która redukuje ryzyko rozwoju choroby hemolitycznej płodu. W większości przypadków do konfliktu serologicznego dochodzi dopiero w kolejnej ciąży, jednak choroba hemolityczna może także rozwinąć się u pierwszego dziecka, gdy dojdzie np. do krwawienia wewnątrzmacicznego.
Objawy konfliktu serologicznego
W przypadku konfliktu serologicznego mamy do czynienia z różnym przebiegiem choroby hemolitycznej. W łagodnej postaci prowadzi ona do niedokrwistości u dziecka, która związana jest z niszczeniem przez przeciwciała anty-D czerwonych krwinek. Oprócz anemii badania ujawniają również powiększenie śledziony i wątroby. Dziecko, u którego doszło do rozpadu erytrocytów, może mieć problemy z oddychaniem. Powikłaniem konfliktu serologicznego jest także ostra żółtaczka hemolityczna i uogólniony obrzęk płodu, który zagraża zdrowiu i życiu dziecka.
Obecnie bardzo rzadko diagnozowane są poważne powikłania konfliktu serologicznego, co ma związek ze stosowaną profilaktyką śródciążową. Jeżeli kobieta ciężarna jest pod stałą opieką ginekologa, to można zapobiec rozwojowi choroby hemolitycznej, podając na etapie ciąży lub po porodzie immunoglobuliny anty-D. Jeżeli matka ma Rh negatywne, a ojciec Rh pozytywne, to możliwe jest wykonanie badania czynnika Rh dziecka w celu oceny ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego. Dzięki badaniu krwi na etapie ciąży można z ponad 99% pewnością określić Rh płodu.
Profilaktyka konfliktu serologicznego
W pierwszej ciąży rzadko dochodzi do konfliktu serologicznego. Może się on rozwinąć, gdy zostanie naruszona bariera, którą stanowi łożysko i dojdzie do przeniknięcia krwi dziecka do krwiobiegu matki. Profilaktyka konfliktu serologicznego uwzględnia podanie kobiecie tuż po porodzie immunoglobuliny anty-D.
Immunoglobulina D podawana jest także, gdy kobieta poroniła, miała wykonywany zabieg usunięcia ciąży wewnątrzmacicznej lub pozamacicznej, doszło do uszkodzeń w obrębie łożyska, a także były wykonywane inwazyjne badania prenatalne, które zwiększają ryzyko kontaktu krwi płodu z krwią matki. Kobiety, w których krwi obecny jest antygen anty-D, muszą być pod stałą opieką ginekologa, który monitoruje stan płodu oraz poziom antygenów w surowicy krwi matki. Jeżeli zaczyna on rosnąć, a ciąża została donoszona, to może być konieczne jej zakończenie cesarskim cięciem. Niekiedy zachodzi konieczność wykonania transfuzji wewnątrzmacicznej.
Czy konflikt serologiczny jest wskazaniem do rezygnacji z powiększenia rodziny?
Konflikt serologiczny dla nowoczesnej ginekologii nie jest wielkim problemem, bo możliwe jest rozpoczęcie skutecznego leczenia dziecka na etapie jego rozwoju płodowego, co redukuje ryzyko ciężkiego przebiegu choroby hemolitycznej. Nie trzeba rezygnować z posiadania dzieci z powodu niezgodności czynnika Rh, jednak jeszcze na etapie planowania ciąży trzeba skonsultować się z ginekologiem, który wytłumaczy, w jaki sposób rozwija się choroba hemolityczna i z jakimi zagrożeniami się wiąże. Konflikt serologiczny nie dotyczy dużego odsetka ciąż. Nie ma konieczności rezygnacji z posiadania potomstwa ze względu na niezgodność pomiędzy czynnikiem Rh przyszłej matki i przyszłego ojca dziecka.
Leczenie konfliktu serologicznego w większości przypadków ogranicza się jedynie do podania immunoglobuliny anty-D tuż po porodzie, co zabezpiecza kolejne dziecko przed ryzykiem związanym z chorobą hemolityczną płodu. Sposobem na ograniczenie związanego z możliwością wystąpienia konfliktu serologicznego stresu jest wykonanie badania krwi, które pozwala z niemal 100% pewnością określić, jaki czynnik Rh występuje u płodu.
Podsumowując, żadna grupa krwi nie wyklucza zostania rodzicami, jednak w niektórych przypadkach może dojść do konfliktu serologicznego, który wiąże się z ryzykiem rozwoju choroby hemolitycznej płodu. Rzadko konflikt serologiczny zagraża pierwszej ciąży; można go także uniknąć w kolejnej ciąży, bo po porodzie kobieta otrzymuje dawkę immunoglobuliny anty-D, której skuteczność w zapobieganiu konfliktu serologicznemu to ponad 99%.
Czytaj też:
Istnieje nowa grupa krwi. Odkryto ją w dramatycznych okolicznościach