Wszystko co musisz wiedzieć o cholesterolu. Normy, badania, funkcje w organizmie

Wszystko co musisz wiedzieć o cholesterolu. Normy, badania, funkcje w organizmie

Dodano: 2
Cholesterol
Cholesterol Źródło: Shutterstock
Cholesterol i związane z nim choroby to globalny problem. Dlaczego wysoki cholesterol jest niebezpieczny dla zdrowia i życia? Wyjaśniamy, czym jest cholesterol oraz z jakimi zagrożeniami wiąże się jego wysoki poziom w organizmie.

Cholesterol ma dwie twarze. Choć jest związkiem niezbędnym m.in. w celu syntezy witaminy D3, to jego nadmiar w organizmie może zagrozić naszemu zdrowiu i życiu oraz przyczynić się do rozwoju poważnych schorzeń przewlekłych. Często nie zdajemy sobie sprawy z faktu, iż wysoki poziom cholesterolu może dotyczyć nie tylko seniorów i osób w średnim wieku, ale także osób młodych. Dlaczego tak się dzieje? Globalny problem zbyt wysokiego poziomu cholesterolu w organizmie i związanych z nim schorzeń to w większości skutek stosowania niewłaściwie skomponowanej diety, a także siedzącego trybu życia.

Cholesterol – co to jest?

Cholesterol to organiczny związek chemiczny. Zaliczany jest zarówno do grupy steroidów, jak i alkoholi. Chemiczna nazwa cholesterolu to 5-cholesteno-3β-ol. Cząsteczka cholesterolu zbudowana jest z 27 atomów węgla, które tworzą 4 pierścienie. Potocznie cholesterolem nazywamy obecne w tkankach i osoczu krwi lipoproteiny, jednak nie wszystkie związki lipidowe stanowią zagrożenie dla naszego zdrowia.

Wyróżniamy kilka frakcji cholesterolu, które pełnią w ludzkim organizmie różne funkcje. Ich właściwy poziom warunkuje przebieg ważnych reakcji biologicznych, jednak nadmiar zaczyna szkodzić. Obecne w ludzkim organizmie lipoproteiny różnią się pod względem pełnionych funkcji oraz gęstości, która ma wpływ na ich potencjalnie szkodliwe działanie. Zaburzenie równowagi pomiędzy poszczególnymi frakcjami cholesterolu jest przyczyną rozwoju m.in. miażdżycy, która zaliczana jest do grupy chorób cywilizacyjnych.

Cholesterol obecny jest w tkankach oraz osoczu krwi w postaci wolnej oraz zestryfikowanej kwasami tłuszczowymi. Wyróżniamy cholesterol endogenny, czyli wytwarzany wewnątrz organizmu, który syntetyzowany jest w wątrobie, jelitach i skórze na skutek przebiegu reakcji enzymatycznych, a także dostarczany wraz z pożywieniem cholesterol egzogenny.

W prawidłowo funkcjonującym organizmie cholesterol endogenny, czyli wytwarzany przez organizm stanowi około 80% cholesterolu całkowitego. Cholesterol dostarczany wraz z pożywieniem w przypadku zdrowego organizmu stanowi jedynie 20% cholesterolu całkowitego. Stosunkowo łatwo można zaburzyć równowagę pomiędzy cholesterolem endogennym i egzogennym stosując m.in. dietę bogatą w produkty pochodzenia zwierzęcego.

Cholesterol to jeden z zagrażających nam cichych zabójców. Jego wysoki poziom w organizmie nie boli, a jedynym sposobem na sprawdzenie, czy nie doszło do zaburzenia równowagi pomiędzy poszczególnymi substancjami lipidowymi, są badania profilaktyczne, do których zaliczamy lipidogram.

Frakcje cholesterolu

Jak już zostało wspomniane, wyróżniamy kilka frakcji lipoprotein, które potocznie nazywane są cholesterolem. Każda z nich różni się pod względem gęstości i pełnionych w ludzkim organizmie funkcji. Największy wpływ na nasz stan zdrowia mają dwie frakcje cholesterolu. Cholesterol HDL, czyli lipoproteiny o dużej gęstości lepiej znamy pod nazwą „dobry cholesterol”. Dzięki niemu możliwe są m.in. gromadzenie i estryfikacja cholesterolu obecnego w osoczu oraz jego transport do wątroby. Przeciwieństwem cholesterolu HDL jest cholesterol LDL, czyli „zły cholesterol”, który cechuje się małą gęstością. Głównym zadaniem cholesterolu LDL jest transport lipoprotein z wątroby do komórek organizmu. Oprócz cholesterolu HDL i LDL wyróżniamy także lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL) oraz lipoproteiny o pośredniej gęstości (IDL).

W zależności od tego ile poszczególnych frakcji cholesterolu znajduje się w naszym organizmie, musimy liczyć się z ryzykiem wystąpienia różnych schorzeń. Są one skutkiem zarówno wysokiego, jak i niskiego poziomu cholesterolu, który stanowi niezbędny steroid o szerokim wpływie na stan naszego zdrowia.

Funkcje cholesterolu

Cholesterol jako związek steroidowy warunkuje przebieg różnych reakcji biologicznych. Jest on ważny już na początkowym etapie rozwoju embrionalnego – reguluje funkcje białek SHH, które są niezbędne w celu przeżycia płodu oraz uniknięcia rozwoju niektórych wad wrodzonych, co ma związek z udziałem cholesterolu w procesie formowania narządów i ogólnego rozwoju płodowego. W początkowych tygodniach ciąży organizm płodu syntetyzuje cholesterol, jednak znaczący udział w przebiegu reakcji biologicznych bierze w tym przypadku także cholesterol pobierany z organizmu matki.

Cholesterol pełni w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji m.in.:

  • jest związkiem niezbędnym w celu prawidłowego formowania błon komórkowych,
  • uczestniczy w procesie wytwarzania hormonów steroidowych,
  • stanowi materiał budulcowy tzw. tratw lipidowych,
  • uczestniczy w procesie wytwarzania witaminy D3,
  • reguluje funkcje białek obecnych w błonie komórkowej,
  • inicjuje procesy mające na celu wytwarzanie kwasów żółciowych,
  • wpływa na funkcjonowanie komórek układu nerwowego.

Przyczyny wysokiego cholesterolu

Główną przyczyną zaburzenia gospodarki lipoprotein w organizmie jest stosowana przez nas dieta oraz siedzący tryb życia. Jedynie niewielki odsetek chorych z wysokim poziomem cholesterolu cierpi na wrodzone zaburzenia gospodarki cholesterolu.

Zbyt wysoki poziom cholesterolu (hipercholesterolemia) ma różne podłoże. Hipercholesterolemia pierwotna jest skutkiem zaburzeń o podłożu genetycznym oraz ma związek z działaniem niektórych czynników środowiskowych. Może występować rodzinnie, dlatego problemy z utrzymaniem właściwego poziomu cholesterolu u członków bliskiej rodziny, są wskazaniem do częstszego wykonywania badań profilaktycznych, a także postępowania mającego na celu eliminację tego czynnika ryzyka.

Wysoki poziom cholesterolu związany jest przede wszystkim ze spożywaniem zbyt dużej ilości produktów pochodzenia zwierzęcego, a także produktów, które są nadmiernie przetworzone. Na podwyższenie poziomu cholesterolu mają wpływ przede wszystkim:

  • tłuste, czerwone mięso,
  • spożywane wędliny,
  • tłusty nabiał,
  • tłuszcze kulinarne pochodzenia zwierzęcego (masło, smalec),
  • jajka,
  • niektóre napoje,
  • słodycze, wyroby cukiernicze, słone przekąski.

Im bardziej przetworzone i tłuste pokarmy spożywamy, tym większe ryzyko niebezpiecznego wzrostu poziomu cholesterolu w organizmie. W produktach pochodzenia roślinnego cholesterol niemal nie występuje. Równie duży wpływ na nasz profil lipidowy ma tryb życia. Osoby stroniące od aktywności fizycznej są znacznie bardziej narażone na wzrost poziomu cholesterolu niż osoby aktywne fizycznie w stopniu umiarkowanym, średnim i osoby prowadzące aktywny tryb życia. Co ważne: wysoki cholesterol może być także jednym z objawów chorób przewlekłych – wówczas mówimy o hipercholesterolemii wtórnej.

Wysoki poziom cholesterolu często jest skutkiem długoletnich zaniedbań, które prowadzą m.in. do nadwagi i otyłości. Lekarze alarmują, że coraz młodsze osoby wymagają leczenia na skutek nadmiernego wzrostu poziomu cholesterolu, który ma związek ze stosowaną dietą i trybem życia. Rezygnacja z badań profilaktycznych, a także zdrowego trybu życia prowadzą do poważnych zaburzeń gospodarki lipidowej oraz rozwoju schorzeń, które mogą doprowadzić do przedwczesnej śmierci.

Objawy wysokiego cholesterolu

Jakie są objawy wysokiego cholesterolu? Wysoki poziom cholesterolu przez długi czas nie wywołuje żadnych objawów chorobowych. Pojawiają się one dopiero wówczas, gdy dochodzi do pojawienia się zmian w funkcjonowaniu układu krążenia, czyli odkładania się blaszek miażdżycowych, które blokują przepływ krwi. Jednym z charakterystycznych objawów zbyt wysokiego poziomu cholesterolu są zaburzenia krążenia w kończynach dolnych. Towarzyszą im różne dolegliwości m.in.:

  • ból i ciężkość nóg,
  • uczucie zimna,
  • częste, bolesne skurcze łydek,
  • zmiana wyglądu skóry stóp (skóra staje się błyszcząca),
  • zmiana zabarwienia skóry (skóra przybiera niezdrowy, niebieskawy kolor),
  • pojawianie się wybroczyn i siniaków,
  • żylaki kończyn dolnych.

Oprócz powyższych objawów zbyt wysokiemu poziomowi cholesterolu towarzyszą także typowe symptomy choroby wieńcowej, które mają związek z zaburzonym przepływem krwi. Zaliczamy do nich m.in.:

  • ból w klatce piersiowej,
  • duszności,
  • zawroty głowy i omdlenia,
  • zmniejszenie zdolności wysiłkowych,
  • ogólne osłabienie.

Jak obniżyć cholesterol?

Pierwszym krokiem w leczeniu zbyt wysokiego poziomu cholesterolu jest zmiana diety i trybu życia. W większości przypadków jest to wystarczające, aby ustabilizować poziom cholesterolu i ograniczyć związane z nim ryzyko. W celu obniżenia poziomu cholesterolu stosowane są także farmaceutyki m.in. statyny i fibraty.

Najbardziej zagrożeni udarami mózgu i zawałami są „kanapowcy”, czyli ci, którzy mało się ruszają i nie uprawiają żadnego sportu. A to jeden ze sposobów zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym – wskazuje internista dr Cezary Ścibiorski. Zbadanie w porę poziomu cholesterolu i oznaczenie lipidogramu może uratować życie.