Mukormykoza nie jest często diagnozowanym schorzeniem. To infekcja grzybicza, która zagraża przede wszystkim osobom z obniżoną odpornością organizmu na skutek stosowania leków immunosupresyjnych. Choć infekcje grzybicze są dość powszechne, dotycząc nie tylko skóry i błon śluzowych, ale również układu pokarmowego, to w przypadku mukormykozy mamy do czynienia z zakażeniem, które zagraża zdrowiu i życiu chorego. Chorobę wywołują szybko kolonizujące organizm grzyby z rzędu Mucorales. Obraz kliniczny mukormykozy nie jest specyficzny, bo zarówno objawy, jak i wyniki badań obrazowych są podobne do innych infekcji o podłożu grzybiczym m.in. najczęściej diagnozowanej kandydozy oraz aspergilozy.
Mukormykoza to agresywna choroba. Wywołujące ją grzyby z rzędu Mucorales mają skłonność do naciekania śródbłonków – jest to cechą charakterystyczną mukormykozy. Skutkiem zakażenia są poważne powikłania m.in. zakrzepy wewnątrznaczyniowe i martwica zaatakowanych tkanek. Wyodrębniono czynniki ryzyka, które mogą prowadzić do infekcji wywołanej przez grzyby pleśniowe z rzędu Mucorales.
Mukormykoza – co warto wiedzieć na temat tej choroby?
Mukormykoza jest chorobą wykrytą stosunkowo niedawno. Pierwsze zakażenie grzybami z rzędu Mucorales wykryto w 1885 roku u pacjenta, u którego występowała kwasica ketonowa oraz cukrzyca. W ostatnich dekadach wzrasta liczba chorych, u których diagnozowane jest zakażenie grzybami pleśniowymi z rzędu Mucorales. Obecnie mukormykoza plasuje się na 5 miejscu pod względem częstości występowania infekcji o podłożu grzybiczym, atakując przede wszystkim:
- osoby z nowotworami układu krwiotwórczego,
- osoby po przeszczepie krwiotwórczych komórek macierzystych,
- osoby po przeszczepach narządów,
- chorych na cukrzycę.
W przypadku pacjentów onkologicznych oraz pacjentów po transplantacji czynnikiem ryzyka jest głęboka immunosupresja, czyli stan znacznego osłabienia lub całkowitego zahamowania pracy układu immunologicznego. Wśród pacjentów onkologicznych najczęściej mukormykoza diagnozowana jest u chorych z ostrą białaczką nielimfoblastyczną, białaczką limfoblastyczną, a także chłoniakami. Wysokie ryzyko agresywnego zakażenia grzybami z rzędu Mucorales związane jest również z przeszczepem komórek krwiotwórczych HSCT.
Do agresywnego i szybko postępującego zakażenia grzybami pleśniowymi z rzędu Mucorales dochodzi również w przebiegu cukrzycy i po ciężkich urazach, a także w przebiegu innych chorób, które wymagają długotrwałego stosowania kortykosteroidów. Od początku pandemii COVID-19 zaobserwowano związek pomiędzy zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 i rozwojem mukormykozy – zakażenie dotyczy przede wszystkim chorych na COVID-19, którzy wymagali intensywnej terapii oraz zastosowania leków sterydowych w celu łagodzenia objawów zakażenia wirusem SARS-CoV-2.
Mukormykoza jest chorobą, która sprawia poważne problemy diagnostyczne. Jak już zostało wspomniane, zarówno objawy, jak i wyniki badań obrazowych np. badania radiologicznego są w przypadku większości zakażeń grzybiczych bardzo podobne. Z tego względu nie można postawić diagnozy bez pobrania materiału do badania, co w przypadku mukormykozy bywa utrudnione. Choroba ta nie może być skutecznie leczona lekami wykazującymi aktywność w zwalczaniu grzybów np. z rodzaju Candida. Ogniska choroby mogą mieć różną lokalizację. Z tego względu wyróżnia się kilka postaci mukormykozy.
Mukormykoza – pięć głównych postaci choroby
Ze względu na lokalizację ogniska choroby w organizmie, wyróżnia się pięć głównych postaci mukormykozy. Są to:
- mukormykoza płucna,
- mukormykoza przewodu pokarmowego (mukormykoza żołądkowo-jelitowa),
- mukormykoza nosowo-mózgowa (mukormykoza zatokowo-oczodołowo-mózgowa),
- mukormykoza skórna,
- mukormykoza rozsiana.
Zdarza się również, że ogniska choroby pojawiają się w innych lokalizacjach, jednak są to rzadkie przypadki. Najczęstszą postacią choroby jest postać nosowo-mózgowa, która obejmuje również oczodół, dlatego bywa także nazywana mukormykozą zatokowo-oczodołowo-mózgową.
Najczęściej zarodniki grzybów pleśniowych z rzędu Mucorales przedostają się do wnętrza organizmu przez drogi oddechowe lub poprzez uszkodzoną skórę. Ten rodzaj grzybów występuje powszechnie w otoczeniu człowieka np. w glebie, kurzu oraz rozkładającej się materii organicznej. W większości przypadków zarodniki grzybów pleśniowych atakują zatoki oboczne nosa oraz płuca, jednak mogą również zająć skórę, narząd wzroku i mózg oraz narządy jamy brzusznej. Nierzadko mukormykoza przyjmuje postać rozsianą, co oznacza, że atakuje wiele różnych narządów, znacząco obniżają rokowania chorych. W około 50% przypadków mukormykozy dochodzi do zgonu na skutek m.in. zawału.
Objawy mukormykozy
Objawy mukormykozy są zależne od tego, w jakim miejscu w organizmie znajduje się ognisko choroby, jednak wyróżniamy także objawy ogólne, które występują w niemal każdej postaci zakażenia. To m.in. podwyższona temperatura ciała, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia krzepliwości krwi, zaburzenia psychiczne, przewlekłe bóle głowy oraz obrzęk tkanek miękkich. W przebiegu choroby dochodzi do martwicy zajętych tkanek oraz zagrażających życiu zakrzepów i zawałów. Szczególnie niebezpieczne są zakażenia mózgu, które mogą doprowadzić m.in. do porażenia nerwów czaszkowych.
W zależności od miejsca lokalizacji ogniska choroby pojawiają się także inne objawy np.:
- uporczywy kaszel, odkrztuszanie wydzieliny z krwią, duszności – objawy te wskazują na mukormykozę płucną,
- ropna wydzielina z nosa, konwulsje, zaburzenia neurologiczne, zaburzenia widzenia, zaburzenia psychiczne, apatia – objawy te wskazują na postać zatokowo-mózgową,
- ból brzucha, wymioty, nudności, brak apetytu – objawy te wskazują na mukormykozę układu pokarmowego,
- obrzęk tkanek, ropna wydzielina, zaczerwienie skóry, owrzodzenia i trudno gojące się rany – objawy te mogą wskazywać na mukormykozę skórną.
Leczenie – mukormykoza
Postępowanie terapeutyczne u chorych na mukormykozę obejmuje przede wszystkim stosowanie leków, które redukują chorobotwórcze grzyby. To m.in. amfoterycyna B, izawukonazol. Ze względu na martwicę objętych zakażeniem tkanek, konieczne jest ich usuwanie – jeżeli postać choroby na to pozwala, to stosowane są zabiegi chirurgiczne np. w obrębie zakażonej skóry.
Niezwykle ważne jest również postępowanie terapeutyczne w kierunku leczenia choroby podstawowej, która może sprzyjać rozwojowi mukormykozy. Obecna wiedza medyczna pozwala na działanie profilaktyczne, które zapobiega rozwojowi mukormykozy zarówno u chorych onkologicznych, jak i m.in. pacjentów z cukrzycą.
Czytaj też:
Czym jest grzybica paznokci? Domowe sposoby na grzybicę paznokci