Szczawiany wapnia w moczu – norma i przyczyny ich wysokiego poziomu

Przekroczona norma szczawianów wapnia może wskazywać na różnorakie schorzenia, w tym niektóre choroby jelit, choroby kostno-stawowe, a nawet nowotwory. Kryształy szczawianów wapnia, które odkładają się m.in. w nerkach, mogą doprowadzić do rozwoju kamicy nerkowej, która zaliczana jest do grupy wyjątkowo bolesnych dolegliwości. Właśnie dlatego konieczne jest wykonywanie badań profilaktycznych, gdyż obecność szczawianów wapnia w moczu nie zawsze daje objawy, a ostatecznie może być groźna w skutkach.

Czy ogólne badanie moczu wystarczy, aby sprawdzić ilość szczawianów wapnia?

Badanie moczu to popularne badanie profilaktyczne. Ogólne badanie moczu pozwala wykryć różne nieprawidłowości w pracy nerek, obecność szkodliwych drobnoustrojów, które są przyczyną infekcji dróg moczowych, a także okazuje się przydatne podczas diagnostyki schorzeń, które nie dotyczą narządów układu moczowego.

Badanie ogólne moczu warto wykonywać co najmniej raz w roku, bo stanowi ono jeden z ważnych elementów profilaktyki zdrowia. W moczu naturalnie występują różne związki, których poziom może wzrastać np. na skutek stosowanej diety i przyjmowanych leków.

Aby sprawdzić poziom szczawianów wapnia w moczu, które są jednymi z najczęściej wykrywanych składników moczu, nie wystarczy oddanie niewielkiej próbki moczu do laboratorium. Ilość szczawianów wapnia, które wydalane są wraz z moczem, ustalana jest na podstawie analizy składu dobowej zbiórki moczu, co oznacza, że do laboratorium trzeba dostarczyć mocz oddawany przez cały dzień.

Szczawiany wapnia w moczu – czym są?

Szczawiany wapnia to organiczne związki chemiczne, które obecne są w różnych pokarmach i napojach. Częste spożywanie produktów, w których występują duże ilości kwasu szczawiowego, może powodować podwyższenie poziomu szczawianów wapnia w moczu.

Do źródeł kwasu szczawiowego zaliczamy m.in. rabarbar, szczaw, buraki, brokuły, herbatę, kawę i kakao. Szczawiany wapnia w moczu zaliczane są do grupy najczęściej wykrywanych w nim składników. Mają postać kryształów, a ich wysoki poziom w badanej próbce może wskazywać na kamicę nerkową.

Jak powstają szczawiany wapnia?

Kryształy szczawianów wapnia powstają w nerkach, gdy w organizmie znajduje się zbyt dużo niektórych składników mineralnych np. magnezu i wapnia i zbyt mało cytrynianów, które zapobiegają powstawaniu szczawianów. Czynnikiem zwiększającym ryzyko wytrącania się kryształów szczawianów wapnia, jest także niskie pH moczu. Wzrost poziomu szczawianów wapnia w moczu obserwowany jest m.in. u osób, które piją duże ilości kawy i herbaty oraz zapominają o piciu wody, co powoduje odwodnienie organizmu.

Na skutek zaburzonego procesu rozpuszczania się szczawianów wapnia w moczu dochodzi do odkładania się złogów szczawianowych i rozwoju np. kamicy szczawianowej.

Dlaczego szczawiany wapnia w moczu mają za wysoki poziom? – przyczyny

Wzrost stężenia szczawianów może być związany ze stosowaną dietą, bogatą m.in. w mięso oraz z zachodzącymi w organizmie przemianami metabolicznymi. Powstawanie złogów szczawianowych w moczu często jest związane z uwarunkowaniami genetycznymi. Wzrost poziomu szczawianów w moczu powodują m.in. niektóre choroby jelit, choroby kostno-stawowe, pierwotna nadczynność przytarczyc oraz inne choroby, które powodują nadmierne wydalanie wapnia z moczem.

Jeśli szczawiany wapnia w moczu mają zawyżony poziom, może to być także związane z nieprawidłową dietą i zaburzeniami w funkcjonowaniu układu pokarmowego, do których zaliczamy np. zespoły złego wchłaniania.

Norma szczawianów wapnia w moczu

Norma szczawianów wapnia w moczu wynosi 10-35 mg/dobę. Poziom szczawianów wapnia w moczu określany jest na podstawie dobowej zbiórki moczu. Normę wydalania wapnia z moczem ustalono na 250 mg/dobę dla kobiet i 300 mg/dobę dla mężczyzn.
Jeśli szczawiany w moczu są poza normą, jest to wskazaniem do wykonania dodatkowych badań. Zaliczamy do nich m.in. badanie USG układu moczowego.

Gdy szczawiany wapnia w moczu są zawyżone, to może być kamica szczawianowa...

Kamica nerkowa to najczęstsze schorzenie, które rozwija się na skutek wysokiego poziomu szczawianów wapnia w moczu. Trzeba jednak wiedzieć, że podwyższone szczawiany wapnia mogą być również związane z innymi schorzeniami, które wymagają specjalistycznego leczenia.

Objawem kamicy szczawianowej jest kolka nerkowa, która powoduje bardzo silny ból. Pojawia się on, gdyż kryształy szczawianu wapnia umożliwiają tworzenie tzw. kamieni nerkowych, które zatykają kanaliki nerkowe. Ponadto dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć mdłości, wymioty i gorączka. Objawem kamicy może być także utrudnione oddawanie moczu lub bezmocz.

Jakie inne schorzenia wywołują podwyższone szczawiany wapnia w moczu?

Zdarza się, że wysoki poziom szczawianów w moczu ma związek ze schorzeniami wrodzonymi, z wysokim lub zbyt niskim poziomem witamin w organizmie, a także podwyższonym poziomem magnezu i wapnia, który może wskazywać na zaburzenia metaboliczne. Wzmożone wchłanianie szczawianów z przewodu pokarmowego może mieć miejsce również w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna czy zespołu złego wchłaniania.

Szczawiany wapnia w moczu mogą mieć zawyżony poziom nie tylko u osób dorosłych. U dzieci wskazuje to m.in. na pierwotną lub wtórną hiperkalciurię. Hiperkalciuria pierwotna związana jest ze zwiększonym wydalaniem wapnia z moczem (organizm wydala nadmierną ilość jonów wapnia) na skutek wady genetycznej lub chorób endokrynologicznych. Taki stan często prowadzi m.in. do kamicy moczowej. Hiperkalciuria wtórna obserwowana jest w przebiegu chorób jelit oraz może mieć związek ze stosowaniem nieodpowiednio skomponowanej diety (bogata m.in. w wapń, ale uboga w fosforany i potas).

Ponadto obecność licznych szczawianów wapnia w moczu może być związana z nowotworami, szczególnie tymi, które dają przerzuty do kości.

Czytaj też:
Gigantyczny kamień w pęcherzu 46-latka. Jak to możliwe?Czytaj też:
Co sprawia, że wapń się nie wchłania? Na liście zbyt dużo żelaza i kofeiny

Źródła:

• Sikora P.: Kamica moczowa. [w:] Choroby nerek – kompendium. Więcek A, Nieszporek T (red). PZWL, Warszawa 2019: 477-494
• A. Swatowski: „Leczenie zachowawcze kamicy moczowej”. Forum Nefrologiczne 2009, tom 2, nr 3, 189–195
• Zawadzki J.: „Pytania do eksperta. Kamica układu moczowego u dzieci”. Medycyna Praktyczna – Pediatria, 2013; 3; 82–86