Przeciwciała IgA – czym są, rodzaje, funkcje, nadmiar i niedobór w organizmie

Przeciwciała klasy IgA uważane są za najważniejszy element swoistej odpowiedzi odpornościowej, która związana jest z błonami śluzowymi. Warto wiedzieć, że błony śluzowe stanowią barierę pomiędzy wnętrzem organizmu i jego otoczeniem. Niestety może ona zostać pokonana przez bakterie, wirusy i grzyby, co prowadzi do rozwoju infekcji.
Najwięcej zakażeń ma związek z przenikaniem do organizmu patogenów przez błonę śluzową jamy ustnej, gardła i nosa, dlatego przeciwciała klasy IgA odgrywają bardzo ważną rolę w neutralizowaniu wirusów chorobotwórczych, a także innych patogenów atakujących drogi oddechowe.

Dobowa synteza przeciwciał klasy IgA jest bardzo wysoka, jednak nie przekłada się na stężenie tego rodzaju przeciwciał odpornościowych w surowicy krwi. Przy dobowej syntezie przeciwciał IgA na poziomie nawet 9 g, norma stężenia IgA w surowicy krwi dla osób dorosłych wynosi zaledwie 1,4-4 mg/ml.

Warto wiedzieć, że prawidłowo funkcjonujący organizm człowieka wytwarza przeciwciała IgA w liczbie znacznie przekraczającej liczbę innych przeciwciał odpornościowych razem wziętych. Dzięki wysokiej produkcji przeciwciał klasy IgA organizm może być skutecznie chroniony przed szkodliwymi czynnikami środowiska zewnętrznego, które mogą przeniknąć do jego wnętrza przez błony śluzowe.

Warto zgłębić temat odpowiedzi układu immunologicznego oraz dowiedzieć się więcej o najważniejszym elemencie swoistej odpowiedzi immunologicznej błon śluzowych, którym są immunoglobuliny typu A.

Czym dokładnie są immunoglobuliny typu A?

Przeciwciała IgA to białka, które produkowane są przez układ immunologiczny, a dokładnie komórki plazmatyczne, które zaliczamy do limfocytów B. Są one wytwarzane przede wszystkim miejscowo na powierzchni błon śluzowych i błon surowiczych, stanowiąc pierwszą linię obrony organizmu przed atakującymi go chorobotwórczymi drobnoustrojami, a także alergenami. To sprawia, że przy wysokiej produkcji dobowej przeciwciał ich stężenie w surowicy krwi, jest niewielkie. Pewien odsetek wszystkich przeciwciał IgA stanowią przeciwciała wydzielnicze, które obecne są w wydzielinach np. w łzach oraz pocie, a także wydzielinach produkowanych m.in. w przewodzie pokarmowym. IgA występują najczęściej w formie monomerycznej, jednak mogą występować również w postaci polimerów.

Swoiste przeciwciała IgA mają zdolność wiązania antygenów i są wytwarzane po kontakcie z określonymi antygenami. Swoistość przeciwciał związana jest z przestrzennym ułożeniem części zmiennych, które różnią się w zależności od klasy immunoglobulin wiążących konkretne antygeny. Stanowią one pulę całkowitych przeciwciał klasy IgA.

Rodzaje przeciwciał IgA

Do przeciwciał klasy IgA zaliczamy przeciwciała IgA1 i IgA2, które różnią się pod względem budowy oraz wrażliwości na działanie enzymów bakteryjnych. Około 80% wszystkich przeciwciał klasy IgA, które znajdują się we krwi, stanowią przeciwciała IgA1, które są dłuższe i wrażliwe na działanie enzymów bakteryjnych. Przeciwciała IgA2 są krótsze i bardziej odporne na działanie enzymów wytwarzanych przez bakterie. Stanowią one 20 proc. przeciwciał obecnych w surowicy krwi.

Jakie funkcje pełnią przeciwciała klasy IgA?

Przeciwciała IgA pełnią bardzo ważne funkcje. Mają właściwości neutralizujące wirusy i inne patogeny oraz enzymy wydzielane przez bakterie. Uniemożliwiają bakteriom przyleganie do powierzchni błon śluzowych, a także neutralizują antygeny pokarmowe.

Ze względu na pełnione przez przeciwciała IgA funkcje, stanowią one cenne narzędzie diagnostyczne m.in. u pacjentów, u których lekarz podejrzewa wrodzone i wtórne niedobory odporności. Co więcej, przeciwciała IgA są dodatkowym narzędziem diagnostycznym, które wykorzystywane jest na etapie diagnostyki innych schorzeń, które nie dotyczą bezpośrednio układu odpornościowego i związanych z jego niewłaściwym funkcjonowaniem niedoborów odporności.

Jakie choroby można zdiagnozować, badając poziom przeciwciał IgA?

Poziom przeciwciał IgA określany jest m.in. w przypadku podejrzenia marskości wątroby oraz nowotworów krwi. Istotne znaczenie diagnostyczne ma poziom przeciwciał IgA także w przypadku zakażeń układu oddechowego oraz układu pokarmowego. Badanie IgA powinno zostać wykonane m.in. u pacjentów cierpiących z powodu przewlekłych chorób dolnych i górnych dróg oddechowych oraz przewlekłej biegunki. Wskazaniem do wykonania badania poziomu przeciwciał IgA jest także przewlekły ból brzucha.

Przeciwciała IgA swoiste tkankowo stanowią również narzędzie diagnostyczne w przypadku podejrzenia chorób autoimmunologicznych. Badanie przeciwciał IgA to cenny marker diagnostyczny w przypadku celiakii.

Co ważne – zarówno nadmiar, jak i niedobór przeciwciał IgA we krwi wskazuje na problemy zdrowotne.

Co oznacza podwyższony poziom przeciwciał IgA?

Podwyższony poziom przeciwciał IgA może wskazywać m.in. na:

• przewlekłe stany zapalne dotyczące błon śluzowych, np. w obrębie dróg oddechowych,
• wtórne niedobory odporności np. w przebiegu AIDS,
• choroby autoimmunologiczne,
• marskość wątroby,
• choroby krwi m.in. nowotwory hematologiczne.

W jakich schorzeniach poziom IgA ulega obniżeniu?

Najczęstszą przyczyną obniżonego poziomu przeciwciał IgA są pierwotne niedobory odporności oraz choroby o podłożu genetycznym. Poziom przeciwciał IgA ulega również obniżeniu w przebiegu m.in.:

• przewlekłych chorób układu oddechowego np. astma oskrzelowa,
• przewlekłych chorób narządów układu pokarmowego,
• chorób prowadzących do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych,
• niektórych chorób zakaźnych,
• niektórych chorób skóry,
• chorób autoimmunologicznych.

Poziom przeciwciał IgA może także ulec obniżeniu na skutek długotrwałego przyjmowania niektórych leków np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Zdarza się, że niedobór przeciwciał IgA jest uwarunkowany genetycznie. Mamy w tym przypadku do czynienia z selektywnym niedoborem przeciwciał IgA, który wpływa na odpowiedź immunologiczną, powodując pierwotne niedobory odporności. Rzadko selektywny niedobór immunoglobulin typu A wywołuje objawy chorobowe – wielu chorych nie wie, że występują u nich niedobory odporności uwarunkowane genetycznie. Badania dowiodły jednak związku pomiędzy selektywnym niedoborem IgA oraz nawracającymi infekcjami wirusowymi. Co więcej, selektywny niedobór IgA zwiększa ryzyko rozwoju chorób o podłożu autoimmunologicznym i alergicznym.

Na czym polega badanie poziomu przeciwciał IgA?

Badanie IgA wykonywane jest najczęściej z próbki krwi żylnej. Nie trzeba się do niego specjalnie przygotowywać. W uzasadnionych medycznie przypadkach może zostać także oznaczony poziom przeciwciał IgA w kale oraz w silnie.

Czytaj też:
Te choroby mogą być wynikiem hipowitaminozy, czyli niedoboru witaminCzytaj też:
Plaga chorób autoimmunologicznych. Dowiedz się, co sprzyja ich rozwojowi

Źródła:

• Czyżewska-Buczyńska A. i wsp., IgA istotny element układu odporności – wybrane zagadnienia, Postępy Hig Med Dosw, 2007, 61, 38-47
• Napiórkowska-Baran K. i wsp.: Oznaczanie przeciwciał w codziennej praktyce. Część I – właściwości przeciwciał, Alergia Astma Immunologia 2019, 24 (2): 51-58
• Łętowska M., Rosiek A., Immunoglobuliny, Medycyna praktyczna 2021