Tarczyca to niewielki gruczoł wydzielania wewnętrznego, który pełni wiele ważnych funkcji. Choroby tarczycy mogą rozwijać się bezobjawowo lub skąpoobjawowe, wywołując dolegliwości typowe także dla innych schorzeń. Hormon tyreotropowy, który pobudza tarczycę do pracy, jest wydzielany przez przysadkę mózgową. Pod wpływem jego działania wydzielane są hormony tarczycy.
Badanie hormonu tyreotropowego, czyli badanie TSH, najczęściej zlecane jest w przypadku m.in. problemów z kontrolowaniem masy ciała, zaburzeń miesiączkowania oraz wystąpienia innych objawów, które mogą wskazywać na niedoczynność tarczycy (wysoki poziom TSH) lub nadczynność tarczycy (niski poziom TSH).
Wykonywana w celach profilaktycznych morfologia krwi nie uwzględnia badania TSH. Wykonywane jest ono w momencie, gdy występują objawy wskazujące na choroby tarczycy, a także pojawia się zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń hormonalnych, które ma związek np. z obciążeniem genetycznym.
Co to jest TSH?
TSH – tyreotropina – jest hormonem wydzielanym przez zasadochłonne komórki przedniego płata przysadki mózgowej. Na wydzielanie TSH w przysadce mózgowej wpływa podwzgórze mózgowe. Zadaniem TSH jest oddziaływanie na tarczycę w celu pobudzenia tego gruczołu wydzielania wewnętrznego do uwalniania tyroksyny (T4) i trijodotryroniny (T3). Dzięki TSH możliwy jest m.in. przebieg procesów metabolicznych; hormon ten oddziałuje również na funkcjonowanie układu rozrodczego i układu nerwowego.
Zaburzenia wydzielania TSH wpływają na funkcjonowanie tarczycy, powodując m.in. niedoczynność i nadczynność tarczycy. Tarczyca i przysadka mózgowa działają na zasadzie sprężenia zwrotnego ujemnego – przy nadmiarze hormonów tarczycowych T3 i T4 następuje zmniejszenie wydzielania TSH przez przysadkę mózgową, a przy niedoborze hormonów tarczycy, zwiększa się wydzielanie TSH, co ma na celu pobudzić tarczycę do większej produkcji T3 i T4.
Zaburzenia w wydzielaniu TSH mogą być związane z różnymi nieprawidłowościami w funkcjonowaniu organizmu np. niedoczynnością przysadki mózgowej.
Oznaczenie poziomu tyreotropiny – kiedy trzeba zbadać poziom TSH?
Badanie TSH trzeba wykonać, gdy występują charakterystyczne objawy zaburzeń tarczycy, do których zaliczają się m.in.:
- utrata masy ciała lub zwiększenie masy ciała bez wyraźnej przyczyny,
- uderzenia gorąca,
- osłabienie siły mięśniowej,
- zwiększona potliwość,
- ciągłe uczucie zimna,
- zaparcia lub biegunki,
- nadmierne wypadanie włosów,
- osłabienie i przewlekłe zmęczenie,
- nadmierne przesuszenie skóry,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- wahania nastroju.
Ponieważ TSH pobudza tarczycę do produkcji T4 i T3, zaburzenia w wydzielaniu tyreotropiny uniemożliwiają utrzymanie równowagi hormonalnej organizmu. Badanie TSH jest wyjątkowo czułe, co pozwala zdiagnozować zaburzenia hormonalne, zanim zaczną wywoływać uciążliwe objawy. Z tego względu warto badać TSH w celach profilaktycznych raz w roku.
Warto wiedzieć, że choroby tarczycy częściej diagnozowane są u kobiet, co jest związane m.in. ze zmianami hormonalnymi, które zachodzą w kobiecym organizmie w okresie dojrzewania, ciąży i menopauzy. Zarówno przy nadmiarze hormonów tarczycy, jak i przy ich niedoborze występują poważne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu.
Na czym polega i ile kosztuje badanie TSH? Czy trzeba być na czczo?
Odpowiedni poziom tyreotropiny wpływa na pracę tarczycy, warunkując utrzymanie prawidłowego poziomu hormonów tarczycy, czyli trijodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Aby wykonać badanie TSH, niezbędne jest pobranie próbki krwi z żyły łokciowej pacjenta. Stężenie TSH w surowicy krwi oznaczane jest z próbki krwi pobranej na czczo.
Na wydzielanie TSH wpływają różne czynniki, dlatego interpretacja wyników badania powinna uwzględniać wiek, płeć, stan fizjologiczny np. ciąża, tryb życia oraz przyjmowane leki.
W celu wykonania badania TSH w ramach NFZ musimy uzyskać skierowanie od lekarza rodzinnego. Skierowanie na darmowe badanie wystawić może również endokrynolog, jeśli lecznica ma podpisany kontrakt z NFZ. Warto wiedzieć, że specjalista taki może również skierować na dokładniejsze badania tarczycowe, za które nie trzeba będzie płacić. W przypadku, gdy badanie THS wykonujemy prywatnie, to musimy przygotować się na wydatek rzędu 20-60 zł (orientacyjne ceny na lipiec 2023 roku).
Ważne! Nie należy samodzielnie interpretować wyników badania TSH. Interpretacja wyniku badania stężenia TSH to zadanie lekarza endokrynologa, który uwzględni nie tylko czynniki mogące wpływać na wydzielanie TSH u danego pacjenta. Interpretacja wyniku tego badania TSH musi odbywać się na podstawie przedziału norm wyznaczonych przez konkretne laboratorium. Wyniki badania mogą się różnić w zależności od normy, z jakiej ono korzysta.
Wynik badania TSH
Wynik badania TSH ma istotne znaczenie na etapie diagnostyki i monitorowania efektów leczenia schorzeń tarczycy oraz schorzeń przysadki mózgowej, które powodują jej niedoczynność oraz nadczynność.
Niski poziom TSH – na jakie choroby może wskazywać?
Częste przyczyny nadczynności tarczycy (niski hormon tyreotropowy, wysoki poziom T4 i l/lub T3) to m.in.:
- zapalenie tarczycy – np. zapalenie tarczycy o podłożu wirusowym i poporodowe zapalenie tarczycy,
- choroba Gravesa-Basedova – to choroba autoimmunologiczna, w której przebiegu przeciwciała wytwarzane przez układ immunologiczny wpływają na wydzielanie hormonów tarczycy,
- choroba Plummera.
Przy nadmiarze hormonów tarczycowych pojawiają się objawy nadczynności tarczycy, które związane są m.in. z przyśpieszeniem procesów przemiany materii np. utrata masy ciała, zwiększenie apetytu oraz zwiększona potliwość, kołatanie serca, uderzenia gorąca, zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia erekcji, osłabienie zdolności wysiłkowych, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi.
Wysoki poziom TSH – jakie choroby może oznaczać?
Częste przyczyny niedoczynności tarczycy (wysoki hormon tyreotropowy, niski poziom T4 i/lub T3) to m.in.:
- choroba Hashimoto,
- zapalenie tarczycy np. poporodowe zapalenie tarczycy,
- radioterapia tarczycy,
- infekcje tarczycy,
- niedobór lub nadmiar jodu w organizmie.
Objawy, które pojawiają się przy niedoborze hormonów tarczycy, to np. zwiększenie masy ciała, osłabienie, mniejsze łaknienie, uczucie zimna, zaburzenia miesiączkowania, cykle bezowulacyjne, osłabienie siły mięśniowej, depresja. Charakterystyczne symptomy niedoczynności tarczycy mogą występować po operacji tarczycy.
Objawy wskazujące na nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy powinny skłonić do wykonania badań hormonalnych. Badanie TSH zalecane jest także jako element profilaktyki zdrowia kobiet ciężarnych oraz osób znajdujących się w grupie ryzyka rozwoju schorzeń tarczycy. Co ważne – badanie TSH odgrywa również istotną rolę na etapie kontrolowania efektów wdrożonego leczenia – jego wyniki pozwalają sprawdzić, czy terapia jest skuteczna.
Czytaj też:
Masz wysokie ciśnienie krwi? Zbadaj tarczycę, bo to może być powódCzytaj też:
Nadmiar kortyzolu jest groźny dla organizmu. Sprawdź, dlaczego nie wolno go ignorować
Źródła:
- J. Karpińska, B. Kryszałowicz, A. Błachowicz, E. Franek, „Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy”, Choroby Serca i Naczyń, 4 (1), 2007
- M. Gietka-Czernel, „Postępy w laboratoryjnej diagnostyce czynności tarczycy”, Borgis – Postępy Nauk Medycznych 2/2008, s. 83-91
- M. Gietka-Czernel, H. Jastrzębska, „Norma TSH — czy należy ją zmienić?”, Endokrynologia Polska; 58 (5), 2007, s. 454–460