Lekarz medycyny pracy – czym się zajmuje, opis specjalizacji, badania. Najczęstsze choroby zawodowe

Medycyna pracy to szczególna dziedzina medycyny, która odgrywa istotną rolę m.in. w profilaktyce chorób zawodowych. Lekarz medycyny pracy decyduje, czy można wykonywać dany zawód oraz okresowo sprawdza stan zdrowia wszystkich pracowników, którzy zostali zatrudnieni na umowę o pracę. Lekarz medycyny pracy bada również np. mających odbyć praktyki zawodowe uczniów szkół ponadpodstawowych, studentów i kierowców. Warto wiedzieć, że do lekarza medycyny pracy powinniśmy zgłosić się również w celu uzyskania zaświadczenia lub opinii dotyczącej choroby zawodowej bądź wypadku podczas pracy.

Czym zajmuje się medycyna pracy?

Medycyna pracy to wielodyscyplinarna dziedzina medycyny, która zajmuje się ochroną zdrowia pracowników i zapobieganiem chorobom zawodowym. Lekarz medycyny pracy bada wpływ warunków pracy na zdrowie fizyczne i psychiczne pracowników, ocenia ryzyko zawodowe oraz zaleca środki profilaktyczne i lecznicze. Medycyna pracy współpracuje z innymi dziedzinami, takimi jak ergonomia, higiena pracy, bezpieczeństwo i ochrona zdrowia w pracy, psychologia pracy oraz socjologia pracy.

Celem medycyny pracy jest poprawa jakości życia pracowników, ochrona ich zdrowia przed oddziaływaniem czynników szkodliwych, a także niezbędna profilaktyka. Lekarz medycyny pracy zajmuje się nie tylko leczeniem chorób zawodowych, ale także promowaniem zdrowego stylu życia, edukacją zdrowotną, rehabilitacją zawodową i reintegracją społeczną osób niepełnosprawnych. Medycyna pracy ma również znaczenie dla rozwoju gospodarczego i społecznego, ponieważ przyczynia się do zmniejszenia kosztów zasiłków chorobowych, kosztów leczenia i wypłaty rent zdrowotnych, a także do poprawy satysfakcji z pracy.

Aby skorzystać z usług medycyny pracy, pracownik musi zgłosić się do lekarza medycyny pracy np. w POZ, z którym jego pracodawca ma podpisaną umowę lub do poradni medycyny pracy. W zależności od indywidualnych potrzeb lekarz medycyny pracy przeprowadza badania lekarskie wstępne, okresowe i kontrolne, a także bada pracowników po wypadkach przy pracy lub po wystąpieniu objawów choroby zawodowej. Lekarz medycyny pracy może również wystawiać zaświadczenia lekarskie, orzeczenia o niezdolności do pracy lub o stopniu niepełnosprawności, a także kierować pracowników na badania specjalistyczne i związane z chorobami zawodowymi lub wypadkami w pracy leczenie uzdrowiskowe.

Warto wiedzieć, że lekarz medycyny pracy zleca również badania do celów sanitarno-epidemiologicznych. W ramach medycyny pracy wykonywane są badania np.:

• nauczycieli i innych pracowników oświaty,
• pracowników branży spożywczej,
• pracowników branży gastronomicznej,
• pracowników branży medycznej,
• uczniów szkół oraz studentów szkół wyższych kształcących się w powyższych branżach, którzy mają np. odbyć praktyki zawodowe.

Medycyna pracy jest ważną dziedziną medycyny, która ma za zadanie dbać o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników oraz zapewnia im odpowiednie warunki do wykonywania swojej pracy. Wsparcie lekarza medycyny pracy jest istotne nie tylko dla pracowników, ale także pracodawców, bo poprawia efektywność i jakość pracy oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób zawodowych i wypadków przy pracy. Istotną dla pracodawcy kwestią są np. badania wykonywane przed przyjęciem do pracy, które kwalifikują pracownika na dane stanowisko, dzięki czemu można zyskać pewność, że pracownik podoła swoim obowiązkom i np. nie będzie musiał w krótkim czasie od momentu zatrudnienia skorzystać ze zwolnienia L4.

Jakie badania najczęściej wykonuje lekarz medycyny pracy?

W ramach medycyny pracy przeprowadzane są badania podstawowe (np. badanie fizykalne), badania laboratoryjne profilaktyczne i badanie laboratoryjne w celach diagnostycznych, badania kontrolne, służące w celu monitorowania efektów leczenia oraz inne badania, których zakres dostosowany jest do stanu zdrowia oraz wieku pracownika. Często zlecane przez lekarza medycyny pracy badania to m.in.:

• stężenie cholesterolu całkowitego,
• badanie kału do celów sanitarno-epidemiologicznych,
• morfologia krwi z rozmazem,
• ogólne badanie moczu,
• badanie RTG klatki piersiowej,
• badanie wzroku,
• badanie słuchu,
• badania psychologiczne.

Lekarz medycyny pracy może również zlecić dodatkowe badania specjalistyczne np. badanie spirometryczne i badanie elektrokardiograficzne. Zakres badań jest dobierany indywidualnie dla każdego pacjenta. Na podstawie wyników badań lekarz medycyny pracy ocenia ryzyko wystąpienia chorób związanych z wykonywanym zawodem np. choroby układu oddechowego, choroby układu krążenia, choroby układu mięśniowo-szkieletowego, choroby układu nerwowego, a także choroby narządu wzroku i słuchu. W ramach medycyny pracy udzielane są także porady dotyczące ochrony zdrowia przed czynnikami szkodliwymi – każdy pacjent, który np. rozpoczyna pracę na nowym stanowisku, powinien zostać poinformowany o czynnikach szkodliwych, które występują w danym środowisku pracy i sposobach ich unikania lub ograniczania. Co więcej, lekarz medycyny pracy udziela także porad dotyczących dbania o ogólny stan zdrowia oraz zapobiegania rozwojowi chorób zawodowych.

Lekarz medycyny pracy zajmuje się również koordynacją leczenia pacjentów, u których rozwinęły się choroby zawodowe i inne schorzenia, które mają pośredni związek z pracą lub są skutkiem wypadku, do którego doszło w czasie pełnienia obowiązków zawodowych. Specjalista medycyny pracy może wystawić skierowania do innych lekarzy specjalistów, skierowanie do szpitala w celu dalszej diagnostyki oraz leczenia, a także skierowanie do sanatorium. Lekarz medycyny pracy może również udzielać porad pracodawcom, którzy poszukują rozwiązań zapewniających poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy. Wielu lekarzy medycyny pracy prowadzi działania edukacyjne i profilaktyczne wśród osób pracujących w warunkach szkodliwych lub narażonych na czynniki szkodliwe w środowisku pracy, uczestnicząc m.in. w szkoleniach BHP.

Kto powinien udać się do lekarza medycyny pracy?

Lekarz medycyny pracy wykonuje nie tylko badania kwalifikujące kandydatów do pracy na danym stanowisku i badania profilaktyczne pracowników, ale także m.in.:

• badania uczniów szkół ponadpodstawowych oraz studentów uczelni wyższych,
• badania kierowców,
• badania pracowników ochrony mienia, którzy korzystają z broni palnej,
• badania pracowników służb mundurowych.

Lekarze medycyny pracy przyjmują pacjentów na podstawie skierowania od pracodawcy, który zamierza zatrudnić daną osobę, a także ma obowiązek skierować zatrudnionego pracownika na okresowe i kontrolne badania do lekarza medycyny pracy. Najczęściej pracodawca wskazuje lekarza medycyny pracy, z którym ma podpisaną umowę. Co ważne – za badania wstępne przyszłych pracowników, badania okresowe i badania kontrolne płaci pracodawca.

Choroby zawodowe – co trzeba wiedzieć? Jakie diagnozowane są najczęściej?

Wykonywana praca może w różny sposób wpływać na stan naszego zdrowia fizycznego i stan zdrowia psychicznego. Medycyna pracy zajmuje się badaniem wpływu pracy na różnych stanowiskach na stan zdrowia, jednak warto pamiętać, że istotną kwestią są także indywidualne predyspozycje do wykonywania danego zawodu.

Można wyróżnić kilka szczególnie niekorzystnie wpływających na zdrowie fizyczne i zdrowie psychiczne branż. Pod szczególną obserwacją powinni znajdować się m.in. pracownicy branży górniczej i innych gałęzi przemysłu, pracownicy narażający się na ogromny stres (np. pracownicy służb mundurowych), pracownicy fizyczni, a także pracownicy, którzy wykonują pracę np. w hałasie, zapyleniu lub są narażeni na niekorzystne oddziaływanie wysokiej i niskiej temperatury.

Choroby zawodowe to stosunkowo często diagnozowane schorzenia, które rozwijają się w wyniku długotrwałej lub powtarzającej się ekspozycji na szkodliwe czynniki w środowisku pracy. Choroby zawodowe mogą dotyczyć różnych układów i narządów, takich jak skóra, układ oddechowy, układ nerwowy, układ kostno-stawowy czy narząd wzroku i słuchu. Schorzenia zawodowe mogą być przyczyną nie tylko pogorszenia się stanu zdrowia, ale także utraty zdolności do pracy, obniżenia jakości życia i zwiększenia ryzyka przedwczesnego zgonu.

Najczęściej diagnozowane choroby zawodowe to m.in.:

• zapalenie stawów i choroby kręgosłupa – choroby spowodowane nadmiernym obciążeniem stawów i kręgów, często występujące u pracowników fizycznych (np. pracownicy branży budowlanej);
• zaburzenia słuchu – choroby spowodowane hałasem w miejscu pracy, często występujące u pracowników przemysłu metalowego, drzewnego, maszynowego czy transportowego;
• choroby skóry – choroby spowodowane kontaktem z substancjami drażniącymi i alergizującymi (np. detergenty, rozpuszczalniki, lateks), które często występują u pracowników przemysłu chemicznego, kosmetycznego, spożywczego i medycznego;
• choroby płuc – choroby spowodowane wdychaniem pyłów, dymów, gazów oraz szkodliwych oparów (np. azbest, pył węglowy, pył mączny, opiłki metali, opary substancji chemicznych), które często występują m.in. u pracowników z branży górniczej, hutniczej i spożywczej;
• choroby układu nerwowego – choroby spowodowane stresem, nadmiernym wysiłkiem umysłowym oraz działaniem pola elektromagnetycznego, które występują u przedstawicieli wielu branż.

Rozwojowi chorób zawodowych można zapobiegać, stosując odpowiednie środki ochrony indywidualnej i zbiorowej (np. rękawice, okulary, maski, słuchawki), a także wyposażając zakłady pracy w nowoczesne systemy wentylacji i urządzenia pomiarowe, które alarmują o wysokim poziomie zanieczyszczeń powietrza lub wysokim stężeniu szkodliwych związków np. czadu.

Regularne badanie lekarskie w ramach medycyny pracy oraz edukacja na temat zagrożeń i sposobów ich unikania, pozwalają ograniczyć ryzyko związane z pogorszeniem się stanu zdrowia. Pracownicy, u których stwierdzono chorobę zawodową, powinni rozpocząć specjalistyczne leczenie.

Diagnozowanie chorób zawodowych

Diagnozowanie chorób zawodowych wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia, a także znajomości środowiska pracy, w którym na co dzień przebywa dana osoba. Niektóre choroby zawodowe mają charakterystyczne objawy i przebieg, co ułatwia ich rozpoznanie. W niektórych przypadkach na etapie diagnostyki schorzeń zawodowych niezbędne jest wykonanie specjalistycznych badań diagnostycznych. Zaświadczenia o rozwoju chorób zawodowych wystąpią lekarz orzecznik.

Badania profilaktyczne medycyny pracy

Badania profilaktyczne pracowników to badania lekarskie, które mają na celu wykrycie wczesnych objawów chorób zawodowych, ocenę ryzyka ich wystąpienia, a także ocenę ogólnego stanu zdrowia pracownika, który może stanowić przeciwwskazanie do pracy na danym stanowisku. Badania profilaktyczne pracowników możemy podzielić na badania obowiązkowe i badania dodatkowe. Badania profilaktyczne pracowników powinny być wykonywane regularnie i zgodnie z normami określonymi przez lekarza medycyny pracy oraz aktualnie obowiązujące przepisy. Bardzo ważnym rodzajem badań profilaktycznych są badania do celów sanitarno-epidemiologicznych, które pozwalają przedłużyć ważność tzw. książeczki sanepidu, a także badania kierowców zawodowych. Na wizytę u lekarza medycyny pracy można umówić się m.in. telefonicznie. Przed badaniem warto dowiedzieć się, jak należy się do niego przygotować.

Czytaj też:
Lekarz rodzinny – co robi, jakie badania zleca, jak wybrać i umówić się na wizytęCzytaj też:
Czy do psychiatry trzeba mieć skierowanie? To jeden z wyjątków

Źródła:

• https://www.gov.pl/web/zdrowie/medycyna-pracy
• https://archiwum.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/medycyna-pracy/rodzaje-badan-profilaktycznych/
• https://www.pip.gov.pl/dla-pracodawcow/porady-prawne/profilaktyczna-ochrona-zdrowia-pracownikow-badania-lekarskie
• Art. 229-230 Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
• Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy