Nowotwory złośliwe znajdują się na pierwszych miejscach listy schorzeń, które najczęściej prowadzą do przedwczesnej śmierci we wszystkich grupach wiekowych. Liczba diagnozowanych schorzeń o podłożu nowotworowym z roku na rok się zwiększa, jednak nadal nie znaleziono jednego, skutecznego leku, który pozwoliłby walczyć z każdym typem raka.
Pomocne w leczeniu chorób nowotworowych okazują się naturalne substancje roślinne, które niegdyś były wykorzystywane jedynie w ziołolecznictwie. Obecnie, coraz częściej w medycynie konwencjonalnej znajdują zastosowanie preparaty na bazie naturalnych substancji, które nie tylko wspomagają leczenie różnych chorób. W przypadku kamptotecyny oraz jej pochodnych – topotecan, irynoitekan – mamy do czynienia z alkaloidem chinolinowym, który wykazuje silne właściwości przeciwnowotworowe. Powoduje on śmierć komórki nowotworowej, prowadząc do uszkodzenia jej DNA.
Warto dowiedzieć się więcej na temat stosowanych w leczeniu nowotworów preparatów, w których składzie znajdują się naturalne substancje pochodzenia roślinnego lub ich półsyntetyczne odpowiedniki.
Choroby nowotworowe: Jak powstaje nowotwór?
Leczenie nowotworów jest trudne, co ma związek m.in. z mechanizmem powstawania zmian o podłożu nowotworowym. Nowotwory łagodne i nowotwory złośliwe (raki) powstają na skutek mutacji w kodzie genetycznym człowieka. Zmiana w DNA może być kwestią przypadku lub mieć bezpośredni związek z oddziaływaniem na organizm człowieka różnych czynników mutagennych. Nie zostały poznane dokładne przyczyny rozwoju nowotworów, jednak dzięki wielu badaniom naukowym dowiedziono, że zmiany w DNA, których skutkiem jest nieprawidłowy podział komórek, mogą mieć związek z m.in.:
- czynnikami genetycznymi, które należą do grupy czynników niemodyfikowalnych;
- czynnikami środowiskowymi;
- stosowaną dietą i trybem życia.
Lekarze są zgodni, że jedną z najczęstszych przyczyn rozwoju nowotworów jest nałogowe palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu i stosowanie niewłaściwie skomponowanej diety. Inne czynniki, które mogą doprowadzić do mutacji w DNA to np. oddziałujące na organizm substancje chemiczne, które obecne są m.in. w nawozach sztucznych i środkach ochrony roślin, a także promieniowanie jonizujące. Potencjalnie rakotwórcze działanie mogą mieć również niektóre chemiczne dodatki do żywności oraz substancje obecne w kosmetykach.
Choć negatywnego oddziaływania na organizm wielu substancji o rakotwórczym działaniu nie sposób uniknąć, to możemy wyeliminować najczęstsze z przyczyn nowotworów, czyli zrezygnować z palenia papierosów i picia alkoholu. Nałogi te oraz niewłaściwie skomponowana dieta znacząco zwiększają ryzyko rozwoju najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych, czyli m.in. raka płuc, raka trzustki, raka wątroby oraz raka jelita grubego. Nowotwory te częściej diagnozowane są u mężczyzn. U kobiet dominującym nowotworem, który prowadzi do przedwczesnego zgonu, jest rak piersi, rak jajnika, rak szyjki macicy i rak trzonu macicy, jednak w ostatnich latach zauważalny jest znaczący wzrost zachorowań u kobiet m.in. na raka płuc.
Komórki nowotworu znacząco różnią się od zdrowych komórek organizmu. Na skutek mutacji nabywają cechy, które powodują, że są zdolne do niekontrolowanych podziałów. Tworzenie komórek nowotworu następuje w sposób ciągły. Szybki, niekontrolowany podział komórek nowotworu, a także unikanie śmierci komórkowej i zdolność do tworzenia przerzutów, powodują, że komórki nowotworu nie mogą być skutecznie zwalczane przez układ immunologiczny.
Każdy typ nowotworu nieco się od siebie różni, dlatego leczenie poszczególnych nowotworów złośliwych i nowotworów łagodnych, które często mają tendencję do przeobrażania się w zmiany o charakterze złośliwym, wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta.
Nowotwory stanowią poważny problem w krajach rozwiniętych, będąc częstą przyczyną śmiertelności, dlatego zaliczane są do grupy chorób cywilizacyjnych.
Metody leczenia nowotworów
Leczenie raka uwzględnia stosowanie kilku metod, które dobierane są pod względem m.in. rodzaju nowotworu. Tradycyjnie stosowane metody leczenia raka, czyli nowotworu złośliwego to:
- leczenie chirurgiczne – dzięki operacji możliwe jest usunięcie guza nowotworowego wraz z marginesem zdrowych tkanek; operacja to także metoda leczenia łagodnych zmian nowotworowych;
- chemioterapia – to farmakologiczna metoda leczenia nowotworów złośliwych, która uwzględnia stosowanie działających na funkcje życiowe komórek leków cytostatycznych;
- radioterapia – pozwala na zniszczenie komórek nowotworu za pomocą promieniowania jonizującego.
Inne metody leczenia raka to immunoterapia, hormonoterapia i terapia celowana molekularnie.
W terapii nowotworów wykorzystywane są również naturalne i półsyntetyczne substancje, do których zaliczamy winkrystynę (alkaloidy barwinka), winblastynę, paklitaksel, a także pochodne kamptotecyny i podofilotoksyny. Substancje roślinne działają na określone „cele”. Jak możemy przeczytać w opracowaniach naukowych – kamptotecyna oraz jej pochodne oddziałują w toksyczny sposób na topoizomerazę I (enzym biorący udział w replikacji, odpowiedzialny za zmniejszenie napięcia torsyjnego DNA).
Kamptotecyna łączy się z kompleksem topoizomeraza I-DNA i uniemożliwia odtworzenie wiązań pomiędzy powstałymi w DNA pęknięciami, indukując śmierć komórki nowotworu. Obecnie naturalna kamptotecyna jest wycofana z badań klinicznych. Do zastosowania w terapii antynowotworowej zostały jednak dopuszczone półsyntetyczne pochodne tego alkaloidu chinolinowego, czyli topotekan i irynotekan, które działają w identyczny sposób na topoizomerazę I, jednak nie powodują tylu działań niepożądanych.
Leczenie raka z zastosowaniem pochodnych kamptotecyny
Pochodne kamptotecyny są obecnie stosowane w leczeniu drobnokomórkowego raka płuc, raka szyjki macicy i raka jajnika. Trwają również badania eksperymentalne z wykorzystaniem topotekanu w leczeniu mięsaka Ewinga, a także glejaków oraz nerwiaków. Choć pochodne kamptotecyny skutecznie niszczą komórki nowotworowe, uniemożliwiając ich niekontrolowany podział i inicjując proces obumierania, to ich stosowanie wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.
Działania niepożądane pochodnych kamptotecyny
Stosowanie topotekanu może powodować skutki uboczne. Zostały one podzielone na 4 grupy ze względu na częstość występowania podczas podawania leków przeciwnowotworowych. Do bardzo często występujących działań niepożądanych po zastosowaniu topotekanu należą m.in.
- gorączka neutropeniczna,
- choroby hematologiczne (np. niedokrwistość, małopłytkowość i neutropenia),
- zapalenie błon śluzowych,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego (np. biegunka, zaparcia, nudności i wymioty),
- ogólne osłabienie,
- wystąpienie przewlekłego zmęczenia.
Inne, niepożądane działania, które często występują po zastosowaniu topotekanu to m.in. sepsa, świąd skóry i ogólne złe samopoczucie. Rzadko występujące skutki uboczne terapii to np. wstrząs anafilaktyczny.
Ze względu na liczne działania niepożądane podczas stosowania pochodnych kamptotecyny, niezbędne jest pozostawanie pod kontrolą lekarza, a także częste wykonywanie m.in. badań krwi. Nasilenie się objawów niepożądanych należy natychmiast zgłaszać lekarzowi, bo np. objawy ze strony układu pokarmowego mogą wskazywać na zapalenie okrężnicy. Co więcej, pochodnych kamptotecyny nie należy stosować w czasie ciąży i karmienia piersią. Szczególną ostrożność podczas zastosowania półsyntetycznych pochodnych kamptotecyny trzeba zachować u pacjentów, u których zdiagnozowane zostały choroby wątroby i nerek.
Co ważne – przyjmowanie topotekanu upośledza zdolność kierowania pojazdami i obsługi maszyn. Lek powinien być stosowane w przepisanych przez lekarza dawkach, bo jego przedawkowanie wiąże się z dużym ryzykiem pogorszenia stanu zdrowia.
Czytaj też:
Nowotwór można wykryć na NFZ. Większość z nas i tak się nie badaCzytaj też:
Szczepionka przeciw rakowi mózgu wydłuża życie. Są badania