Wiek metrykalny a wiek biologiczny – nie każdy starzeje się tak samo

Nieco starsza część czytelników może z sentymentem wspominać teledysk A-ha „Take On Me”. A jak wyglądałby on nagrany dzisiaj, z tymi samymi osobami – można zobaczyć na krótkim filmie. Niestety, czas biegnie tylko w jedną stronę, choć, jak odkrywają naukowcy, starzećmożna się w różnym tempie. Specjaliści starają się opracowywać testy, które je zmierzą i poszukują wyznaczników tego tempa w fizjologii i biologii człowieka.

Szybszy marsz – młodsze ciało, czyli testy na starzenie

Niektóre z tych odkryć mogą zaskakiwać. Na przykład, im szybciej ktoś chodzi w średnim wieku, tym większe ma szanse na długie życie – zauważyli naukowcy z Duke University. Badacze posłużyli się danymi z nowozelandzkiego Dunedin Multidisciplinary Health and Development Study. Objęły one ponad 900 osób obserwowanych od urodzenia do wieku 45 lat.

Prędkość chodzenia okazała się być powiązana z biologicznym wiekiem. Wolniejsze tempo marszu towarzyszyło starszemu wyglądowi twarzy, gorszej sprawności fizycznej, gorzej działającemu zmysłowi równowagi, słabszemu uściskowi dłoni, mniejszej objętości mózgu i gorszym stanem różnych narządów. Autorzy odkrycia sugerują, że być może pomiar tempa chodzenia mógłby stanowić test sprawdzający różnorodne parametry zdrowia i tempo starzenia.

Różne zespoły naukowe szukają bowiem testu, który mógłby pokazać, jak szybko ktoś się starzeje. Eksperci próbują wykorzystać tak proste techniki jak pomiar siły uścisku dłoni oraz skomplikowane metody, np. badania zmian w różnych narządach czy w genomie. Sprawa nie jest jednak prosta. Jak pokazali naukowcy także z Duke University, wyniki różnych testów nie pokrywają się z sobą. Na przykład długość telomerów – ochronnych końcówek na przechowujących DNA chromosomach wiązała się jedynie z oznakami starzenia na twarzy.

Ale warto pamiętać, że naukowcy zwracają uwagę na dowody, według których krótsze telomery to większe ryzyko różnorodnych chorób w późnym wieku. Trzeba mieć więc na uwadze, że nauka dopiero poznaje proces starzenia. Mimo to, coś już wiadomo, a wykorzystując tę wiedzę różne zespoły badawcze próbują sprawdzić, co przyspiesza, a co spowalnia starzenie.

Praca dobra dla zachowania młodości

Oprócz chorób, palenia tytoniu czy dużych ilości wypitego alkoholu, na tempo starzenia się mogą działać też mniej oczywiste czynniki. Projekt badawczy zespołu z Imperial College London i fińskiego Uniwersytetu w Oulu, z udziałem 5,5 tys. mężczyzn i kobiet w wieku ok. 30 lat wskazał np., że długie bezrobocie może wiązać się z szybszym starzeniem się mężczyzn.

Według analizy komórek uczestników, trwający ponad dwa lata okres bez zatrudnienia wiązał się u panów ze skróceniem telomerów. Jeśli chodzi o kobiety, naukowcy nie są pewni, czy bezrobocie pozostawało na ich telomery bez wpływu, ponieważ niewiele było bezrobotnych uczestniczek.

„Przeprowadzono już wiele badań łączących długotrwały brak zatrudnienia z gorszym zdrowiem. To pierwsze tego typu badanie, pokazujące skutki bezrobocia na poziomie komórkowym. Wyniki te niepokoją, jeśli chodzi o wpływ długotrwałego braku pracy we wczesnej dorosłości. Utrzymanie zatrudnienia powinno być jedną z głównych elementów promocji zdrowia” – podkreśla autorka badania dr Leena Ala-Mursula.

Bieg po młodość

Badacze z Brigham Young University zauważyli z kolei wyraźnie dłuższe telomery u dorosłych ludzi, którzy uprawiają dużo sportu. W porównaniu do osób spędzających większość czasu w pozycji siedzącej, wysoce aktywni uczestnicy badania mieli telomery o takiej długości, jakby byli średnio o 9 lat młodsi. Między osobami bardzo oraz umiarkowanie aktywnymi różnica ta wyniosła natomiast 7 lat. Wysoce aktywne osoby to według badaczy np. mężczyźni biegający codziennie przez 40 min, czy kobiety – przez 30 min, pięć razy w tygodniu.

„Tylko dlatego, że ktoś ma 40 lat, nie musi być czterdziestolatkiem z biologicznego punktu widzenia. Wszyscy znamy ludzi, którzy wydają się młodsi, niż wskazywałby ich aktualny wiek. Im ktoś jest aktywniejszy fizycznie, tym wolniej zachodzi biologiczne starzenie jego ciała” – opowiada autor badania prof. Larry Tucker.

Warto raczej zainteresować się sportami wytrzymałościowymi – przekonują tymczasem badacze z Uniwersytetu w Lipsku, po tym, jak na grupie ochotników sprawdzili wpływ typowego treningu wytrzymałościowego, ćwiczeń siłowych oraz treningu interwałowego. U ochotników trenujących wytrzymałościowo i interwałowo doszło do 2-3-krotnego nasilenia aktywności enzymu odbudowującego telomery i zwiększenia ich długości w porównaniu do grupy kontrolnej i osób wykonujących ćwiczenia siłowe.

Najlepsza dieta na zachowanie młodości

Nie można też zapominać o tym, co wprowadza się do wnętrza ciała. W ubiegłym roku, na łamach „The Journals of Gerontology, Series A: Biological Sciences and Medical Sciences” ukazała się seria artykułów wskazujących na korzystny wpływ tzw. diety śródziemnomorskiej na starzenie się organizmu. Taki styl żywienia cechuje się przede wszystkim dużą zawartością ziaren z pełnego przemiału, roślin strączkowych, różnego typu warzyw i owoców, tłoczonej na zimno oliwy, orzechów, umiarkowanym spożyciem ryb, niewielką zawartością produktów mlecznych i mięsa, a także umiarkowaną konsumpcją alkoholu, głównie pod postacią wina.

Sposób działania diety śródziemnomorskiej nie jest do końca poznany, ale autorzy jednego z artykułów – badacze z Washington University w St. Louis zwracają uwagę m.in. na takie efekty, jak obniżanie poziomu lipidów, ochrona przed stresem oksydacyjnym i zapaleniami.

Sen sprzyja zachowaniu młodości

Kolejny ważny czynnik, to stres. Zespół z University of California, San Francisco, u prawie 240 kobiet po menopauzie zauważył, że z upływem czasu działanie różnego typu stresujących sytuacji kumuluje się w komórkach. Naukowcy zaobserwowali też jednak, że można ten wpływ znacznie ograniczyć. Umożliwiały to trzy elementy – fizyczna aktywność, właściwa dieta oraz wysypianie się.

„Telomery uczestniczek badania, które ćwiczyły, dobrze się wysypiały i odżywiały, skracały się mniej niż tych, które nie przestrzegały zaleceń odnośnie zdrowego stylu życia. Działo się tak mimo podobnego poziomu stresu. To bardzo ważne, aby promować zdrowy styl życia, szczególnie w obliczu typowych, stresujących doświadczeń, takich jak śmierć, opieka nad kimś czy utrata pracy” – zwraca uwagę autor badania prof. r Eli Puterman.

Dłuższe życie zaczyna się w brzuchu matki

Dla sposobu, w jaki dana osoba będzie się starzeć, niebagatelne znaczenie może mieć już okres życia płodowego. Donoszą o tym naukowcy z University of Texas, którzy przeprowadzili pewien eksperyment na spokrewnionych z ludźmi pawianach. Część ciężarnych samic była celowo lekko niedożywiona. Okazało się, że serca ich potomstwa szybciej zmieniały się w wyniku starzenia. Badacze podkreślają, że zmiany takie mogą przyczyniać się negatywnie do jakości życia, mniejszej sprawności fizycznej i większej podatności na inne schorzenia, takie jak nadciśnienie czy cukrzyca. Wiele wskazuje więc na to, że można niemało zrobić, aby ciało dobrze człowiekowi służyło nawet mimo upływu metrykalnego wieku i działać można na każdym etapie życia.

Czytaj też:
Recepta na życie w zdrowiu