Zespół policystycznych jajników (Polycystic Ovarian Syndrome) to jedno z kilku zaburzeń endokrynologicznych, które występują jedynie u kobiet. Jest to oczywiste ze względu na budowę układu rozrodczego, jednak przyczyną schorzenia stają się hormony, które są przede wszystkim kojarzone z mężczyznami. Mowa o androgenach, których nadmiar w kobiecym organizmie prowadzi m.in. do niepłodności, której podłożem jest brak owulacji.
Zespół policystycznych jajników – co to jest?
Zespół policystycznych jajników jest dość złożonym zaburzeniem hormonalnym, które prowadzi do pojawienia się zaburzeń metabolicznych, jak również wystąpienia w obrębie jajników patologicznych zmian w postaci torbieli. Ze względu na obraz kliniczny wyróżniamy dwie jednostki chorobowe, czyli PCOS oraz PCO – policystyczne jajniki.
Z PCO mamy do czynienia wówczas, gdy zmiany w postaci torbielowatości jajników nie powodują zaburzeń metabolicznych, nie zaburzają cyklu menstruacyjnego oraz nie są związane ze zbyt wysokim poziomem androgenów w organizmie. Zespół policystycznych jajników PCOS charakteryzuje się przede wszystkim zaburzeniami cyklu miesiączkowego, zaburzeniami owulacji oraz zaburzeniami związanymi z hiperandrogenizmem, czyli zbyt wysokim poziomem androgenów w organizmie.
Zespół policystycznych jajników może prowadzić do powstawania torbieli, jednak ujawnione podczas USG jajników zmiany to także ich powiększenie, pogrubienie błony białawej oraz rozrost komórek, z których są one zbudowane.
Zespół policystycznych jajników – przyczyny
Nie są do końca znane przyczyny PCOS. Uważa się, że schorzenie powoduje nadmierny wzrost poziomu androgenów, który następuje jeszcze w życiu płodowym. Wpływ na rozwój schorzenia mogą mieć także uwarunkowania genetyczne, zaburzenia metaboliczne oraz czynniki środowiskowe. W okresie dojrzewania płciowego organizmu kobiety na rozwój PCOS ma wpływ nasilenie normalnych procesów fizjologicznych, które zachodzą w jajnikach. Zespół policystycznych jajników może się także rozwinąć pod wpływem nadmiaru insuliny we krwi i przyjmowania niektórych leków. Potwierdzono zależność pomiędzy rozwojem PCOS i stosowaniem m.in. sterydów anabolicznych.
Zespół policystycznych jajników – objawy
Objawy PCOS nie zawsze są na tyle charakterystyczne, że skłaniają do wizyty u lekarza. Najczęściej zaburzenie to ujawniane jest w okresie starania się o dziecko lub po poronieniu oraz w przypadku poszukiwania podłoża zaburzeń miesiączkowania. Charakterystyczne objawy PCOS, które nie dotyczą bezpośrednio układu rozrodczego to najczęściej:
- trądzik, który utrzymuje się po okresie dojrzewania,
- nadmierne owłosienie, czyli hirsutyzm,
- nadwaga i otyłość,
- łysienie typu androgenowego.
Objawy ze strony układu rozrodczego to:
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
- problemy z zajściem w ciążę,
- trudności z utrzymaniem ciąży,
- cykle bezowulacyjne.
PCOS powoduje także wystąpienie objawów związanych z metabolizmem. Są to m.in.:
- insulinooporność,
- hiperinsulinemia,
- obniżenie poziomu dobrego cholesterolu,
- podwyższenie poziomu złego cholesterolu,
- podwyższenie poziomu trójglicerydów.
Konsekwencje zdrowotne związane z PCOS
Zespół policystycznych jajników jest schorzeniem, które prowadzi do zaburzeń płodności oraz niepłodności na tle hormonalnym. Choroba ta wpływa także negatywnie na ogólne zdrowie organizmu, zwiększając ryzyko rozwoju dość poważnych schorzeń metabolicznych. Jednym z nich jest cukrzyca typu 2. PCOS sprzyja także wystąpieniu hiperlipemii, czyli nadmiernemu gromadzeniu tkanki tłuszczowej w okolicy bioder i brzucha, zwiększa ryzyko rozwoju schorzeń układu krążenia oraz jest jedną z częstszych przyczyn rozwoju nowotworów endometrium, czyli błony znajdującej się w macicy. Co więcej, PCOS powoduje zaburzenia samooceny, które związane są m.in. z nadmiernym owłosieniem ciała, nadwagą, otyłością i zmianami trądzikowymi.
Leczenie zespołu policystycznych jajników
Ponieważ PCOS prowadzi do wielu poważnych chorób, to jego leczenie jest wieloaspektowe. Ma ono na celu nie tylko zmniejszenie objawów androgenizacji (która polega na znacznym wzroście produkcji męskich hormonów płciowych), uregulowanie cyklu miesiączkowego i stymulację jajeczkowania (by ułatwić zajście w ciążę lub pozyskać komórki jajowe do przeprowadzenia zabiegu invitro). Farmakoterapię przy zespole policystycznych jajników wprowadza się również, by ograniczyć ryzyko wystąpienia cukrzycy, raka endometrium oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Przy leczeniu PCOS stosuje się m.in. doustne środki antykoncepcyjne, metforminę lub inne medykamenty hamujące produkcję androgenów.
Ponadto przy PCOS, poza leczeniem farmakologicznym, zalecane są zmiany w trybie życia, takie jak:
- unormowanie masy ciała (w przypadku kobiet otyłych i z nadwagą),
- zwiększenie aktywności fizycznej (min. do 3-4 razy w tygodniu),
- wprowadzenie zbilansowanej diety,
- redukcja stresu.
Warto również ograniczyć lub całkowicie odstąpić od stosowania używek, ponieważ pobudzają one organizm do produkcji męskich hormonów.
Czasami pacjentki cierpiące na PCOS poddaje się leczeniu laparoskopowemu, czyli zabiegowi kauteryzacji jajników. W jego trakcie za pomocą elektrokoagulacji usuwa się nieprawidłowe torbiele w jajnikach. Kauteryzacja nie wymaga otwarcia jamy brzusznej. Niestety jej największą wadą jest spowodowanie szybszego wygaśnięcia funkcji rozrodczej jajnika. To oznacza duże ryzyko powikłań dla płodności pacjentki, obniża się bowiem rezerwa jajnikowa.
Czytaj też:
Nieregularne miesiączki to objaw zbliżającej się menopauzy. Dowiedz się, jakie są inne objawyCzytaj też:
Antykoncepcja powoduje tycie, bezpłodność i spadek libido? Ginekolog i położnik obala mity