Liczne badania dowiodły, że temperatura ciała powyżej 36,6 stopni Celsjusza nie zawsze wskazuje na chorobę. Ma to związek z działaniem wewnętrznych i zewnętrznych czynników, które powodują dobowe wahania temperatury ciała. Co ciekawe, wiele osób ma temperaturę 36,6 stopnia Celsjusza jedynie w czasie snu. Mitem jest, że wzrost temperatury ponad wartość 36,6 stopni Celsjusza zawsze wskazuje na chorobę.
Choć ciepłota ciała jest jednym z ważnych wskaźników diagnostycznych, to na skutek przebiegu procesów biologicznych, aktywności fizycznej oraz np. wysokiej temperatury otoczenia, temperatura ciała człowieka może wzrosnąć nawet do 38 stopni, choć nie mamy do czynienia z rozwijającą się chorobą. Warto o tym pamiętać, bo nadal częste jest przyjmowanie leków o działaniu przeciwgorączkowym, gdy termometr wskaże niewiele ponad 36,6 stopnia Celsjusza, co niesie za sobą znacznie większe zagrożenie niż nawet umiarkowany wzrost temperatury ciała, z którym mamy do czynienia, gdy termometr pokazuje 38,5-39,5 stopnia Celsjusza. Nadużywanie leków o działaniu obniżającym temperaturę ciała, przede wszystkim niesteroidowych leków przeciwzapalnych, prowadzi m.in. do problemów w obrębie błony śluzowej żołądka.
Co więcej, podwyższona temperatura ciała, która jest związana z infekcją, to korzystny objaw, który wskazuje na prawidłową pracę układu immunologicznego. Stan zapalny i związany z nim proces chorobowy, powodujące niewielki lub umiarkowany wzrost temperatury ciała, nie jest zagrożeniem dla osób dorosłych, które nie cierpią na choroby przewlekłe, a także starszych dzieci w wieku powyżej 3 lat. Jeżeli temperatura ciała nie wzrasta bardzo szybko, a ogólne samopoczucie jest dobre, to przed zastosowaniem leków przeciwgorączkowych warto skonsultować się z lekarzem specjalistą.
Ile powinna wynosić prawidłowa temperatura ciała dorosłego człowieka?
Prawidłowa temperatura ciała u zdrowego człowieka mieści się w granicach 36,4-37,6 stopni Celsjusza, jeżeli pomiaru dokonujemy w ustach lub w odbycie. U niemowląt i małych dzieci, których układ termoregulacji jest niedojrzały, często obserwuje się obniżoną temperaturę ciała w spoczynku do nawet 36,2 stopnia Celsjusza. Co więcej, organizm niemowląt i małych dzieci reaguje nagłym wzrostem temperatury ciała nie tylko na atak drobnoustrojów. U najmłodszych podwyższenie temperatury ciała do nawet 38 stopni Celsjusza często jest spowodowany przez przegrzanie organizmu na skutek wysokiej temperatury otoczenia i zbyt ciepłego ubrania, silnego płaczu, a nawet pozytywnych emocji. Może pojawić się także jako jeden z objawów ząbkowania. Słabo wykształcony układ termoregulacji to bardzo częsta przyczyna wzrostu temperatury u małych dzieci, których organizm w ten sposób reaguje np. na wysiłek fizyczny oraz pozytywne i negatywne emocje. Jeżeli dziecko nie ma innych objawów, to warto ponownie zmierzyć temperaturę, gdy maluch nieco się schłodzi po aktywności oraz uspokoi emocje, bo często okazuje się, że zdjęcie warstwy odzieży i powrót do równowagi emocjonalnej sprawiają, że temperatura spada do prawidłowej wartości.
Temperatura ciała zmienia się w ciągu doby. Jest najwyższa w godzinach 14:00 – 19:00, kiedy jesteśmy w ruchu oraz spożywamy posiłki, które wymagają intensywnego trawienia.
W przypadku dzieci, które ukończyły 8. rok życia, młodzieży, a także osób dorosłych wykształcony i sprawnie działający układ termoregulacji zabezpiecza przed nagłym wzrostem temperatury ciała na skutek np. lekkiego przegrzania organizmu, jednak i tak zdarzają się wahania temperatury, które związane są z emocjami oraz przebiegiem reakcji biologicznych np. procesami trawienia. W godzinach największej aktywności naturalnie temperatura ciała może wzrosnąć do nawet 38 stopni Celsjusza, dlatego zawsze pomiarów należy dokonywać po przynajmniej kilkunastominutowym odpoczynku w temperaturze otoczenia, która nie przekracza 20 stopni Celsjusza.
Co więcej, temperatury nie mierzymy tuż po obfitym posiłku, ciepłym prysznicu lub kąpieli, a także wypiciu ciepłych napojów, napojów z kofeiną i napojów z dodatkiem alkoholu. U osób starszych na skutek zaburzeń krążenia temperatura ciała zwykle jest nieznacznie obniżona, wynosząc około 36,3 – 36,5 stopni Celsjusza, jeżeli pomiaru dokonujemy pod pachą. Niska temperatura ciała jest również typowa dla osób ze spowolnionym metabolizmem oraz niskim ciśnieniem tętniczym krwi.
Kiedy mamy do czynienia z podwyższoną temperaturą ciała?
Podwyższona temperatura ciała nie musi wskazywać na chorobę. Obecnie przyjęte normy podczas pomiaru w ustach wynoszą:
- dla niemowląt i małych dzieci - 35,5 - 37,5°C,
- dla osób dorosłych i młodzieży - 36.4 - 37.6°C,
- dla seniorów - 35,8 - 36.9°C
Jak widać, temperatura ciała 37 stopni mieści się w obecnie obowiązujących normach prawidłowej temperatury. Warto zaznaczyć, że temperatura mierzona pod pachą może być niższa od temperatury mierzonej w ustach, a temperatura mierzona w odbycie i uchu nieznacznie wyższa. Najwyższą temperaturę zawsze pokazuje termometr, którym dokonujemy pomiaru w odbycie; pomiar ten jest też najdokładniejszy, bo pokazuje temperaturę głęboką, a nie temperaturę na powierzchni skóry lub błon śluzowych, na którą może wpływać np. temperatura otoczenia i temperatura spożywanych pokarmów oraz napojów. Co ciekawe, zmęczenie, przepracowanie oraz brak snu mogą powodować obniżenie się temperatury ciała. Wzrost temperatury ciała, który utrzymuje się przez dłuższy czas i nie ma związku z chorobami – na co wskazują wykonane badania – może być spowodowany np. nadmiernym napięciem nerwowym i schorzeniami o podłożu psychicznym. W tym przypadku mówimy o tzw. gorączce psychogennej.
W przypadku kobiet w wieku rozrodczym wahania temperatury są naturalną reakcją organizmu na zmiany hormonalne w cyklu menstruacyjnym.
Kiedy mamy do czynienia ze stanem podgorączkowym i gorączką?
O stanie podgorączkowym mówimy, gdy temperatura stale utrzymuje się na poziomie 37-38 stopni Celsjusza podczas pomiaru dokonywanego pod pachą. Co ważne, taka temperatura w godzinach największej aktywności jest naturalna – aby odróżnić fizjologiczny wzrost temperatury ciała od stanu podgorączkowego, który związany jest z infekcją, najlepiej dokonywać pomiaru temperatury głębokiej. Jeżeli termometr pokazuje 38,5-39,5 stopnia, to mamy do czynienia z umiarkowaną gorączką. Temperatura powyżej 39,5 to gorączka wysoka. Przy wysokiej gorączce mogą pojawić się u dzieci drgawki gorączkowe. Ważne! Wysoka gorączka zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Natychmiast powinniśmy zgłosić się do szpitala, gdy wysokiej temperaturze ciała towarzyszą niepokojące objawy np.
- utrata orientacji,
- sztywność karku,
- majaczenie,
- nieblednąca pod wpływem nacisku wysypka,
- nudności i wymioty,
- zawroty głowy,
- silny ból głowy,
- omdlenia lub utrata przytomności.
Sezonowym infekcjom często towarzyszy stan podgorączkowy lub umiarkowana gorączka, a także kaszel, katar, ból głowy, bóle mięśni, ból gardła oraz uczucie ogólnego rozbicia. U małych dzieci objawom przeziębienia mogą towarzyszyć bóle brzucha, biegunka lub wymioty. Podwyższenie ciepłoty ciała może być również związane z poważnymi schorzeniami, dlatego utrzymujący się stan podgorączkowy i gorączkę zawsze należy skonsultować z lekarzem!
Natychmiastowej konsultacji lekarskiej wymaga również wysoka gorączka, która pojawia się u dzieci w wieku poniżej 3 lat oraz gorączka, której towarzyszy bardzo złe samopoczucie. Co więcej, zawsze należy zasięgnąć porady lekarza, gdy gorączka nie spada po zażyciu leków przeciwgorączkowych w dawce dopasowanej do wieku i masy ciała, szybko wzrasta po podaniu leku lub nawraca. To samo tyczy się stanu podgorączkowego, który utrzymuje się przez długi czas.
Co jest najczęstszą przyczyną gorączki?
W większości przypadków stan podgorączkowy i gorączka związane są z różnego rodzaju infekcjami, które wywołują wirusy i bakterie. Zakażenia wirusowe zwykle nie powodują bardzo wysokiej temperatury, jednak nie dotyczy to niemowląt i małych dzieci, u których wysoka temperatura ciała może pojawić się także przy przeziębieniu. Do częstych przyczyn gorączki zaliczamy np.:
- choroby zakaźne wieku dziecięcego,
- zapalenie oskrzeli,
- zakażenie rotawirusami,
- grypę,
- COVID-19,
- zapalenie ucha,
- zapalenie zatok,
- anginę.