Zapalenie ucha zewnętrznego – objawy, leczenie, powikłania

Ucho zewnętrzne odpowiada za zbieranie docierających do nas dźwięków i ich wzmacnianie. W jego budowie wyróżniamy małżowinę uszną i zewnętrzny przewód słuchowy (zewnętrzny kanał słuchowy), którym dźwięki docierają do błony bębenkowej. Ucho zewnętrzne narażone jest na oddziaływanie różnych czynników drażniących m.in. czynników środowiskowych, a także urazy i infekcje, do których może dochodzić na skutek zakażenia np. wirusami i bakteriami. Zapalenie ucha zewnętrznego wywołuje ból ucha oraz inne objawy, które powinny skłonić do wizyty u lekarza. Objawów wskazujących na zapalenie ucha zewnętrznego nie należy bagatelizować, bo np. tocząca się w zewnętrznym kanale słuchowym infekcja, może doprowadzić do nadkażenia ucha środkowego.

Jak zbudowane jest ucho zewnętrzne i jakie pełni funkcje?

Małżowina uszna może różnić się pod względem kształtu oraz wielkości, co ma związek m.in. z dziedziczonymi genami. Zbudowana jest z chrząstki, tkanki ochrzęstnej, tkanki podskórnej. Na zewnątrz małżowinę uszną pokrywa rozpięta na chrzęstnym rusztowaniu skóra.

Małżowina uszna nie tylko zbiera i wzmacnia docierające do nas dźwięki, ale także chroni przewód słuchowy zewnętrzny i pozostałe struktury narządu słuchu oraz równowagi, czyli ucho środkowe i ucho wewnętrzne.

W budowie anatomicznej małżowiny usznej można wyróżnić:

• obrąbek,
• czółenko,
• grobelkę,
• muszlę małżowiny usznej,
• dół trójkątny,
• skrawek ucha,
• przeciwskrawek,
• płatek małżowiny usznej.

Czym jest zapalenie ucha zewnętrznego?

Pod względem etiologii zapalenia ucha zewnętrznego dzielimy na bakteryjne, wirusowe, grzybicze oraz mieszane. Każde z nich wywołuje nieprzyjemne dolegliwości m.in. silny ból ucha, który nasila się podczas dotyku, obrzęk ucha zewnętrznego, a także zaczerwienienie małżowiny usznej i skóry za uchem. Do chorób, które mogą przyczyniać się do większego ryzyka wystąpienia zapalenia ucha zewnętrznego należą choroby takie jak: łuszczyca, trądzik, łojotokowe zapalenie skóry, choroby alergiczne, cukrzyca, załamanie odporności ogólnej lub miejscowej.

Można wyróżnić wiele przyczyn zapalenia ucha zewnętrznego oraz różne objawy, które na nie wskazują. Inne rodzaje zapalenia, które mogą rozwinąć się w obrębie narządu słuchu to m.in. zapalenie ucha środkowego (ostre zapalenie ucha środkowego, przewlekłe zapalenie ucha środkowego, wysiękowe zapalenie ucha środkowego) i zapalenie ucha wewnętrznego, a także zapalenie błędnika.

Choroby uszu wywołują nie tylko ból ucha o różnym nasileniu (np. silny ból ucha, kłujący ból ucha, pulsujący ból ucha, ból ucha podczas poruszania żuchwą), ale także inne objawy, do których zaliczamy m.in.:

• pogorszenie słuchu,
• ból głowy,
• zawroty głowy,
• zaburzenia równowagi,
• wyciek wydzieliny z ucha.

Dolegliwości wskazujące na infekcje uszu trzeba zawsze skonsultować z lekarzem specjalistą. Nieleczone lub nieprawidłowo leczone infekcje uszu mogą spowodować poważne powikłania, które nie dotyczą jedynie narządu słuchu. Efektem nieleczonego stanu zapalnego np. ucha zewnętrznego i ucha środkowego mogą być m.in. ropnie mózgu.

Ból ucha i inne dolegliwości ze strony narządu słuchu nie powinny być leczone domowymi sposobami, które często prowadzą do zaostrzenia się objawów infekcji i powodują dodatkowe podrażnienia w obrębie zewnętrznego przewodu słuchowego.

Przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego

Najczęstszą przyczyną dolegliwości w obrębie małżowiny usznej oraz zewnętrznego przewodu słuchowego są czynniki infekcyjne. Infekcje ucha zewnętrznego wywołują bakterie, wirusy i grzyby. Inne przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego to m.in. uraz małżowiny usznej, obecność ciała obcego w zewnętrznym kanale słuchowym, zatkanie zewnętrznego przewodu słuchowego woszczyną, przerwanie ciągłości naskórka zewnętrznego kanału słuchowego, do którego może dojść podczas czyszczenia uszu patyczkami higienicznymi. Stan zapalny ucha zewnętrznego może być również związany np. z oddziaływaniem na małżowinę uszną zbyt wysokiej lub niskiej temperatury (oparzenie, odmrożenie) lub ugryzieniem owada.

W niektórych przypadkach ból ucha zewnętrznego związany jest z chorobami nowotworowymi oraz schorzeniami, które nie dotyczą narządu słuchu – np. ból odczuwany w przewodzie słuchowym może być związany z infekcją gardła, chorobami stomatologicznymi, infekcją zatok przynosowych lub zatok szczękowych.

Choroby, których objawem są dolegliwości w obrębie małżowiny usznej oraz zewnętrznego przewodu słuchowego to m.in.:

• zapalenie ochrzęstnej,
• nazywane uchem pływaka rozlane zapalenie ucha zewnętrznego,
• czyrak przewodu słuchowego zewnętrznego,
• wirusowe zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego (półpasiec uszny).
• wyprysk alergiczny,
• wyprysk kontaktowy,
• róża małżowiny usznej.

Najczęstszą przyczyną zapalenia ucha zewnętrznego jest m.in. ucho pływaka, ponieważ częstą przyczyną jest woda pozostająca w przewodzie słuchowym po pływaniu.. Choroba ta może mieć podłoże bakteryjne lub grzybicze.

Jakie objawy daje zapalenie ucha zewnętrznego?

Objawy zapalenia ucha zewnętrznego dotyczą zarówno małżowiny usznej, jak i zewnętrznego przewodu słuchowego. Na zapalenie ucha zewnętrznego mogą wskazywać m.in.:

• silny ból małżowiny usznej,
• obrzęk małżowiny usznej,
• zaczerwienienie i ocieplenie małżowiny usznej,
• dyskomfort w okolicy małżowiny usznej (ból skóry za uchem oraz okolicy policzka i szyi),
• odczuwany dyskomfort w uchu podczas poruszania żuchwą,
• świąd lub pieczenie zewnętrznego przewodu słuchowego,
• bolesność skóry przewodu słuchowego,
• wyciek ropnej, krwistej lub surowiczej wydzieliny z ucha,
• upośledzenie słuchu,
• uczucie zatkanego ucha,
• zaczerwienienie i obrzęk zewnętrznego przewodu słuchowego,
• zmiany skórne w obrębie małżowiny usznej u zewnętrznego kanału słuchowego (np. strupy, krostki, pęcherzyki, ropień).

Objawy ogólne zapalenia ucha zewnętrznego to m.in.:

• podwyższona temperatura ciała (zazwyczaj umiarkowana lub wysoka gorączka),
• ból głowy,
• zawroty głowy,
• brak apetytu,
• ogólne złe samopoczucie,
• ból odczuwany w okolicy żuchwy.

Warto pamiętać, że silnym bólem ucha mogą objawiać się poważne infekcje ucha zewnętrznego np. zakażenie bakteryjne, które wymaga zastosowania antybiotyku. Każdy ból ucha oraz inne dolegliwości ze strony narządu słuchu powinny zostać skonsultowane z lekarzem. Nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty do momentu, aż dolegliwości przybiorą na sile, bo wczesne wykrycie choroby, pozwala uniknąć długiego leczenia.

Zapalenie ucha zewnętrznego – początki choroby

Na początki zapalenia ucha zewnętrznego mogą wskazywać różne dolegliwości w obrębie małżowiny usznej i zewnętrznego przewodu słuchowego np. świąd, pieczenie, uczucie pulsowania w okolicy ucha, uczucie zatkania ucha, początkowo niewielki obrzęk lub zaczerwienienie, a także pogorszenie się ogólnego samopoczucia.

Zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka

U małych dzieci oraz niemowląt objawy zapalenia ucha zewnętrznego, a także inne choroby uszu, mogą objawiać się brakiem apetytu, rozdrażnieniem, płaczliwością i problemem ze snem. Warto zwrócić uwagę, czy dziecko nie pociąga za płatek ucha i nie pociera główką np. o materac w łóżeczku. U niemowląt często zapalenie ucha poprzedza wystąpienie wysokiej gorączki.

Ile trwa zapalenie ucha zewnętrznego?

Czas trwania choroby związany jest z jej podłożem oraz stosowanym leczeniem. Wczesne wykrycie choroby oraz rozpoczęcie leczenia skraca czas występowania uciążliwych objawów. Zdarza się, że bagatelizowanie objawów wskazujących na zapalenie ucha zewnętrznego prowadzi do poważnych powikłań, wydłużając czas leczenia do kilku tygodni lub miesięcy.

Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego

Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego najczęściej uwzględnia doustne stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych oraz stosowanie przepisanych przez lekarza kropli do uszu.

W niektórych przypadkach może być niezbędne doustne stosowanie antybiotyku, przeprowadzenie zabiegu usuwania zalegającej woskowiny lub oczyszczenia ropnia przewodu słuchowego. Metody leczenia zapalenia ucha zewnętrznego dobierane są do przyczyny choroby. Podczas leczenia zapalenia ucha zewnętrznego trzeba unikać moczenia ucha.

Zapalenie ucha zewnętrznego – powikłania

Możliwe powikłania zapalenia ucha zewnętrznego to m.in.:

• czasowe pogorszenie słuchu,
• rozprzestrzenienie się infekcji na ucho środkowe lub ucho wewnętrzne,
• nadkażenie bakteryjne lub grzybicze.

Powikłania związane z zapaleniem ucha zewnętrznego zależą od rodzaju infekcji. Poważne powikłania może spowodować np. zakażenie pałeczką ropy błękitnej i innymi bakteriami, które ze względu na wspólne unaczynienie ucha i mózgu, mogą wywołać infekcje układu nerwowego.

Czytaj też:
Domowe sposoby na ból ucha – bez lekarstw i naturalnieCzytaj też:
Swędzenie uszu to objaw różnych chorób. Nie bagatelizuj tego sygnału

Źródła:

• E. Hassmann-Poznańska, D. Dzierżanowska, M. Poznańska, Ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego
• R. Bartoszewicz, P. Zarębska, A. Bruzgielewicz, K. Niemczyk, Zapalenie ucha zewnętrznego, Pol. Przegląd Otorynolaryngol 2012; 2 (1): 110-116
• D. Pokorna-Kałwak, A. Jazienicka-Kiełb, Stany zapalne uszu u dzieci. Leczenie wspomagające przy antybiotykoterapii, Lekarz POZ 1/2023
• J. Bożydar Latkowski, Otorynolaryngologia dla studentów medycyny i stomatologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2004
• A. Szczeklik, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2013