Zapalenie ucha środkowego bardzo często diagnozowane jest u dzieci do 7. roku życia. Szacuje się, że nawet 95 proc. dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym przynajmniej raz cierpiało z powodu zapalenia ucha środkowego. Choroba ta zaliczana jest do powikłań grypy, zapalenia zatok przynosowych oraz innych wirusowych infekcji górnych dróg oddechowych. Może mieć również związek z infekcją bakteryjną.
Wyróżniamy trzy rodzaje zapalenia ucha:
- ostre zapalenie ucha środkowego – objawy choroby wywołane są przez stan zapalny wyściółki ucha środkowego,
- przewlekłe zapalenie ucha środkowego – przebieg choroby związany jest ze stałą obecnością perforacji błony bębenkowej, a także stałym lub okresowym wyciekiem z ucha oraz niedosłuchem,
- wysiękowe zapalenie ucha środkowego – charakteryzuje się długotrwałym przebiegiem, w którym nie występują objawy typowe dla ostrego zapalenia ucha środkowego i przewlekłego zapalenia ucha środkowego.
Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, objawów i leczenia zapalenia ucha środkowego oraz poznać często powielane mity na temat tej choroby.
Zapalenie ucha środkowego u dzieci – co każdy rodzic wiedzieć powinien?
Często można spotkać się z przekonaniem, że zapalenie ucha spowodowane jest wychłodzeniem głowy, „przewianiem” uszu lub dostaniem się wody do ucha. Faktem jest, że wychłodzenie organizmu sprzyja różnym infekcjom, jednak nie jest bezpośrednią przyczyną zapalenia ucha środkowego.
Zapalenie ucha środkowego wywołują bakterie oraz wirusy, które atakują organizm m.in. w sezonie infekcyjnym. Przed zapaleniem ucha środkowego bardzo często rozwijają się infekcje górnych dróg oddechowych. Zapalenie ucha środkowego może być skutkiem niewłaściwego leczenia lub braku leczenia przeziębienia, grypy, alergii wziewnej i zapalenia zatok. Co więcej, do zapalenia ucha może dojść na skutek infekcji w obrębie jamy ustnej – sprzyjają mu nieleczone choroby zębów i dziąseł oraz niewłaściwie przeprowadzone zabiegi stomatologiczne.
Inne czynniki ryzyka rozwoju zapalenia ucha środkowego to m.in. wady w budowie anatomicznej twarzoczaszki np. rozszczep podniebienia, zaburzenia funkcji trąbki słuchowej, bierne palenie tytoniu, refluks żołądkowo-przełykowy, a także zaburzenia odporności i predyspozycje genetyczne.
Dlaczego zapalenie ucha środkowego najczęściej rozwija się u dzieci?
Zapalenie ucha środkowego szczególnie często dotyczy dzieci, bo układ immunologiczny maluchów dopiero się rozwija i nie zapewnia właściwej ochrony przed atakującymi organizm drobnoustrojami. Zwykle rozwój choroby związany jest z infekcją w obrębie jamy nosowo-gardłowej. Zapaleniu ucha środkowego sprzyja przewlekły katar alergiczny i przerost migdałków.
Często występujące ostre zapalenie ucha w wieku dziecięcym może powodować przewlekłe zapalenie ucha środkowego w dorosłym wieku.
Jakie objawy daje Zapalenie ucha środkowego?
Ostre zapalenie ucha środkowego
U dzieci diagnozowane jest ostre zapalenie ucha środkowego, które powoduje charakterystyczne objawy. Jednym z nich jest silny, pulsujący ból ucha, któremu towarzyszy podwyższona temperatura ciała. Jeżeli ostre zapalenie ucha środkowego ma ciężki przebieg, to gorączka może być bardzo wysoka. Ból ucha nie jest jednak jedynym objawem ostrego zapalenia ucha środkowego. Towarzyszy mu uczucie rozpierania w uchu, uczucie zatkania ucha, a także niedosłuch. Ból ucha jest bardzo uciążliwy. W przypadku niemowląt charakterystycznym objawem zapalenia ucha środkowego jest intensywny płacz i ciągłe dotykani chorego ucha. Typowe objawy ostrego zapalenia ucha mogą być poprzedzone uczuciem swędzenia lub pieczenia ucha, uczuciem zatkania ucha oraz bólem, który pojawia się jedynie przy wydmuchiwaniu nosa.
Ostre zapalenie ucha rozpoznawane jest na podstawie określonych kryteriów, do których zaliczamy m.in.:
- nagły początek choroby – ból ucha, gorączka, wyciek ropnej wydzieliny z przewodu ucha zewnętrznego,
- obecność płynu wysiękowego w jamie bębenkowej ucha środkowego,
- uwypuklenie błony bębenkowej w stronę przewodu słuchowego zewnętrznego,
- ograniczenie lub brak ruchomości błony bębenkowej,
- występowanie objawów podmiotowych i przedmiotowych – wyraźne zaczerwienienie błony bębenkowej lub silny ból ucha, który uniemożliwia normalną aktywność dziecka.
Ostre zapalenie ucha środkowego może powodować także inne objawy typowe dla większości infekcji wieku dziecięcego, czyli m.in. wymioty, ból brzucha, biegunkę, brak apetytu i ogólne złe samopoczucie.
Objawy ostrego zapalenia ucha, które są widoczne dla lekarza laryngologa podczas badania ortoskopowego to m.in.:
- zaczerwienienie i zgrubienie całej błony bębenkowej,
- uwypuklenie błony bębenkowej,
- ograniczenie ruchomości błony bębenkowej.
Zdarza się, że w przebiegu choroby dochodzi do samoistnego pęknięcia błony bębenkowej. W takim przypadku pojawia się wyciek z ucha i uciążliwy ból szybko ustępuje. W około 50 proc. przypadków ostre zapalenie ucha nie wywołuje bólu ucha.
Przewlekłe zapalenie ucha środkowego
Jak już zostało wspomniane – przewlekłe zapalenie ucha środkowego charakteryzuje się stałą obecnością perforacji błony bębenkowej, a także stałym lub okresowym wyciekiem z ucha oraz niedosłuchem. Na stan zapalny ucha środkowego wskazują również nawracające zawroty głowy. Przewlekłe zapalenie ucha środkowego może spowodować zapalenie błędnika.
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego to stan, w którym nie występują objawy ostrego i przewlekłego zapalenia ucha środkowego. Wysiękowe zapalenie ucha środkowego wywołuje niecharakterystyczne objawy, do których zaliczamy m.in. szumy uszne, uczucie obecności płynu w uchu, uczucie zatkania ucha i upośledzenie słuchu. Zmaganie się z tą chorobą zapalną wyściółki trąbki słuchowej, jamy bębenkowej i komórek powietrznych wyrostka sutkowatego może trwać wiele miesięcy.
Objawy zapalenia ucha środkowego a objawy zapalenia ucha zewnętrznego
Objawy zapalenia ucha środkowego różnią się od objawów zapalenia ucha zewnętrznego, które często związane są np. z dostaniem się wody do ucha podczas kąpieli lub korzystania z pływalni. Zapalenie ucha zewnętrznego powoduje przede wszystkim ból małżowiny usznej, któremu może towarzyszyć obrzęk i zaczerwienienie. Zapaleniu ucha środkowego zwykle nie towarzyszy ból małżowiny usznej.
Leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego
Leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego to najczęściej leczenie zachowawcze, które uwzględnia leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, a także antybiotyki. Jeżeli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, to konieczne jest nacięcie błony bębenkowej.
Brak odpowiedniego leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań, do których zaliczamy m.in.: zapalenie ucha wewnętrznego, zapalenie nerwu twarzowego i ostre zapalenie wyrostka sutkowatego.
Czytaj też:
Powikłania po grypie – jakie są najczęstsze i kto jest na nie narażony? Jak odróżnić grypę od przeziębienia?Czytaj też:
Część Polaków nie chce szczepić swoich dzieci. Wracają choroby zakaźne
Źródła:
- prof. dr hab. med. D. Jurkiewicz, dr hab. med. B. Zielnik-Jurkiewicz, „Zapalenie ucha środkowego”, Medycyna po Dyplomie 05/2012
- Pokorna-Kałwak D., Jazienicka-Kiełb A., „Stany zapalne uszu u dzieci. Leczenie wspomagające przy antybiotykoterapii”, Lekarz POZ 1/2023