Nerki to parzysty narząd moczotwórczy, który pełni w organizmie człowieka niezwykle ważne funkcje, odpowiadając m.in. za usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii, a także innych toksyn. Nerki położone są w przestrzeni zaotrzewnowej jamy brzusznej po obu stronach kręgosłupa. W momencie, gdy nerki przestają prawidłowo pracować, konieczna okazuje się dializa.
Leczenie nerkozastępcze jest zabiegiem, który ratuje życie, bo bez sztucznego usuwania z organizmu szkodliwych toksyn i nadmiaru wody, szybko doszłoby do poważnego zatrucia chorego oraz jego zgonu. Dializa stosowana jest m.in. w przypadku niewydolności nerek o różnym podłożu, a także zatrucia organizmu substancjami toksycznymi, które prowadzą do poważnych zaburzeń w pracy nerek lub uszkodzenia tego narządu.
Dializa nerek – co warto wiedzieć?
Dializa nerek jest jednym z częściej przeprowadzanych zabiegów u chorych, których nerki przestały funkcjonować w prawidłowy sposób. Najczęściej do uszkodzenia tego narządu dochodzi na skutek choroby nerek, w tym m.in. nefropatii cukrzycowej, stanów zapalnych nerek np. kłębuszkowego zapalenia nerek, a także miażdżycy i nadciśnienia tętniczego. Wiele schorzeń może doprowadzić do powikłań narządowych m.in. uszkodzenia nerek. Do przyczyn schorzeń nerek, które znacząco zaburzają lub całkowicie uniemożliwiają pracę tego narządu, zaliczamy również zatrucia alkoholem, lekami i toksynami, które są obecne w grzybach trujących.
Nerki przez długi czas mogą pracować w nieprawidłowy sposób, co zaburza homeostazę organizmu. Objawy chorób nerek bywają bagatelizowane do czasu, gdy narząd ten przestaje pełnić swoją funkcję i dochodzi do zatrucia organizmu na skutek gromadzenia się w krwi szkodliwych produktów przemiany materii. Nerki usuwają nie tylko różnego rodzaju związki toksyczne, ale także wodę i nadmiar soli mineralnych, które w nadmiarze są dla człowieka szkodliwe. Jeżeli dojdzie do przewlekłej niewydolności nerek lub rozwoju innych schorzeń, które znacząco zaburzają pracę tego narządu, konieczne jest pozaustrojowe usuwanie szkodliwych metabolitów.
Dializa nerek to skuteczna metoda oczyszczania roztworów koloidalnych, która zastępuje pracę nerek, pozwalając na funkcjonowanie organizmu chorego w sposób, który nie zagraża jego zdrowiu i życiu. Niektórzy pacjenci poddawani są dializom co kilka dni, jednak zdarza się, że konieczna jest ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa, która przeprowadzana jest kilka razy na dobę. Dializy przeprowadzane są w stacji dializ lub w domu chorego; wyjątek stanowią dializy przeprowadzane u pacjentów, którzy przebywają na OIOM-ie lub są leczeni na innych oddziałach szpitalnych.
Pacjenci wymagający dializ poza domem mogą korzystać ze zorganizowanego transportu medycznego. Większość chorych wymaga przeprowadzania dializ do końca życia. Tyczy się to zarówno chorych w podeszłym wieku, u których przewlekła niewydolność nerek jest skutkiem postępujących zmian chorobowych oraz powikłań wielonarządowych, jak również młodych pacjentów, bo nadal bardzo trudno jest znaleźć dawcę nerki.
Dializa nerek – definicja
Zgodnie z definicją dializa nerek jest metodą oczyszczania krwi ze szkodliwych produktów przemiany materii. Pozwala ona również na skuteczną regulację składu elektrolitowego krwi i jest stosowana u pacjentów, których nerki przestały pracować lub funkcjonują w ograniczony sposób. Dzięki dializie z krwi chorego możliwe jest usunięcie szkodliwych produktów przemiany materii, które powstają podczas przebiegu reakcji biologicznych, a także np. podczas metabolizowania przez organizm przyjmowanych leków.
Co więcej, dializa nerek pozwala na ustabilizowanie pH krwi, utrzymanie prawidłowego poziomu elektrolitów oraz uniknięcie nadmiernego gromadzenia się wody w organizmie. Wielu pacjentów, u których stosowana jest dializa nerek, nie oddaje moczu, co sprawia, że zarówno szkodliwe metabolity, jak i płyny ustrojowe nie są wydalane z organizmu drogami moczowymi. Dializy nerek pozwalają utrzymać objętość płynów ustrojowych na odpowiednim poziomie, zapobiegając poważnym powikłaniom ich zatrzymania w organizmie. Okazują się również niezbędne w przypadku powikłań związanych z wysokim poziomem mocznika, który powoduje m.in. mocznicowe zapalenie osierdzia. Choroba ta może również rozwinąć się u dializowanych pacjentów.
Dializy przeprowadzane są przy użyciu błony półprzepuszczalnej, dzięki której możliwe jest skuteczne oczyszczenie roztworów koloidalnych z elektrolitów. Podczas dializy wykorzystywane jest zjawisko dyfuzji – przez błonę półprzepuszczalną przenikają jedynie niektóre związki, a reszta zatrzymuje się na jej powierzchni. Błona półprzepuszczalna pozwala na swobodny przepływ krwi, ale zatrzymują się na niej obecne we krwi toksyny.
Dializa – wskazania do przeprowadzenia leczenia nerkozastępczego
Jak już zostało wspomniane, wskazaniem do dializy nerek jest niewydolność tego narządu o różnym podłożu. Do najczęstszych przyczyn rozpoczęcia dializ zaliczamy przede wszystkim schyłkową, przewlekłą niewydolność nerek i zatrucie glikolem etylenowym. Na dializę nerek kierowani są również pacjenci, w których organizmie doszło do uszkodzenia nerek na skutek np. choroby alkoholowej.
Leczenie nerkozastępcze jest długotrwałe i wymaga nie tylko systematycznego odwiedzania stacji dializ, ale także stosowania odpowiednio skomponowanej diety i prowadzenia korzystnie wpływającego na stan zdrowia trybu życia. Leczenie nerkozastępcze wymusza również ograniczenie ilości spożywanych płynów oraz rezygnację ze spożycia soli.
Jak przebiega dializa pozaustrojowa nerek?
Wyróżniamy dwa rodzaje dializy, które różnią się nieco pod względem przebiegu. W przypadku dializy pozaustrojowej mamy do czynienia z tzw. hemodializą, podczas której funkcję nerek pacjenta pełni sztuczna nerka. Przeprowadzenie hemodializy polega na podpięciu pacjenta do aparatury medycznej, która ma za zadanie oczyścić krew ze szkodliwych dla zdrowia związków.
W przypadku hemodializy musi zostać utworzony dostęp do krążenia chorego w celu pobierania zanieczyszczonej krwi, która następnie zostaje oczyszczona dzięki sztucznej nerce i jest z powrotem wtłaczana do organizmu. Leczenie nerkozastępcze przeprowadzane jest najczęściej 3 razy w tygodniu, jednak częstotliwość przeprowadzania dializ zależy m.in. od stanu zdrowia chorego. Każdy zabieg oczyszczania krwi trwa kilka godzin.
Wskazania do przeprowadzenia hemodializy to m.in.:
- mocznicowe zapalenie osierdzia,
- wysokie stężenie mocznika w surowicy krwi,
- oporna na zastosowane leczenie kwasica ketonowa,
- zatrucie toksynami np. z leków.
Hemodializa może powodować powikłania. Typowym powikłaniem jest w tym przypadku m.in. niedokrwistość, zapalenie osierdzia, niedożywienie białkowo-kaloryczne i hipotensja dializacyjna. U pacjentów poddawanych hemodializom występują również kurcze mięśni i zaburzenia rytmu serca.
Nieco inaczej przebiega dializa otrzewnowa. W tym przypadku nie mamy do czynienia z pozaustrojowym oczyszczaniem krwi chorego, ale wykorzystaniem jako błony półprzepuszczalnej otrzewnej pacjenta. Wyróżniamy ciągłą ambulatoryjną dializę otrzewnową oraz automatyczną dializę otrzewnową. Te rodzaje dializy zapewniają porównywalny efekt terapeutyczny – usuwają szkodliwe produkty przemiany materii, stabilizują ciśnienie krwi i pozwalają utrzymać na prawidłowym poziomie pH krwi.
Ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa polega na wtłaczaniu płynu dializacyjnego do jamy otrzewnowej pacjenta, w której pozostaje on około 4-5 godzin. Zabieg przeprowadzany jest średnio 4 razy w ciągu doby. Automatyczna dializa otrzewnowa uwzględnia zastosowanie specjalnego aparatu, który został zaprogramowany zgodnie z potrzebami pacjenta; zabieg przeprowadzany jest w nocy.
W jednym i drugim przypadku z organizmu pacjenta usuwane są szkodliwe toksyny. Dializa otrzewnowa stosowana jest m.in. u pacjentów, u których ze względu na przeciwwskazania nie może być wykonywana dializa pozaustrojowa. I w tym przypadku może dojść do różnych powikłań m.in. zakażenia w jamie otrzewnej. Podczas dializy chorzy mogą odczuwać dolegliwości bólowe. Niepokojącym objawem jest mętny płyn dializacyjny wypływający z jamy otrzewnej podczas dializy otrzewnowej. Wskazuje on na dializacyjne zapalenie otrzewnej, które dotyczy sporego odsetka pacjentów. W przypadku wypływu mętnego dializatu należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem prowadzącym pacjenta.
Na zapalenie otrzewnej wskazuje także nasilający się ból brzucha oraz podwyższona temperatura ciała i ogólne złe samopoczucie. Trzeba pamiętać, że wykonywanie dializy otrzewnowej wymaga rygorystycznego przestrzegania zasad higieny miejsca cewnikowania, co pozwala ograniczyć ryzyko rozwoju stanów zapalnych o podłożu bakteryjnym.
Czytaj też:
Jak urodzić kamień z moczowodu?Czytaj też:
6 produktów, które nie sprzyjają zdrowiu nerek. Ogranicz je już dziś