Jelito cienkie i jelito grube stanowią część przewodu pokarmowego, pełniąc wiele ważnych funkcji. Rozwijające się w ich obrębie schorzenia przez długi czas mogą nie wywoływać uciążliwych objawów. W praktyce lekarza rodzinnego często pojawiają się problemy diagnostyczne, które utrudniają rozpoznanie schorzeń dolnego odcinka przewodu pokarmowego, co ma związek właśnie z niespecyficznymi objawami oraz dość późnym ujawnianiem się dolegliwości chorobowych.
Skąd bierze się zapalenie jelit?
Zapalenie jelit może mieć różne podłoże. Jeżeli powoduje je przewlekły stan zapalny, to możemy mieć do czynienia z nieuleczalną chorobą, która wymaga przestrzegania restrykcyjnych zaleceń lekarza w celu redukcji uciążliwych objawów oraz poprawy jakości życia chorego. Każda z chorób zapalnych jelit ma nieco inne podłoże. Wyróżniamy m.in.:
- zakaźne zapalenie jelit, które wywołane jest przez drobnoustroje (zatrucie pokarmowe, biegunka podróżnych, zakażenie rotawirusami, kandydoza),
- zapalenie jelit o podłożu autoimmunologicznym,
- zapalenie jelit spowodowane stosowaniem niewłaściwie skomponowanej diety i niekorzystnym oddziaływaniem innych czynników środowiskowych,
- zapalenie jelit uwarunkowane genetycznie,
- choroby wywołane przewlekłym stresem i zaburzeniami regulacji wegetatywnej.
Choroby jelit zaliczamy do grupy najczęściej diagnozowanych schorzeń przewodu pokarmowego. Szczególnie problematyczne pod względem diagnostyki i leczenia są nieswoiste zapalenia jelit. Nieswoiste choroby zapalne jelit powodują powstawanie owrzodzeń ścian przewodu pokarmowego oraz manifestują się m.in. nawracającymi biegunkami.
Niepokojące objawy, które mogą wskazywać na zapalenie jelit to m.in.:
- często pojawiający się ból brzucha,
- utrata masy ciała,
- zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych, które powodują niedobory żywieniowe,
- przewlekłe biegunki,
- oddawanie stolca z domieszką krwi,
- pogorszenie wydolności fizycznej.
Objawy zapalenia jelit występują przewlekle, jednak choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzenia się dolegliwości, które wywołane są przez toczący się w jelitach stan zapalny. Intensywność objawów zależna jest m.in. od tego, czy chore jelita są dodatkowo podrażniane np. przez stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Pierwsze objawy zapalenia jelit można pomylić z grypą żołądkową, która także objawia się bólami brzucha oraz biegunką, jednak w przypadku zakażenia rotawirusami mamy do czynienia z krótkotrwałym zakażeniem, które zdrowy organizm zwalcza w ciągu kilku dni. Objawy grypy żołądkowej nie utrzymują się dużej niż 7 dni i zwykle nie wymagają specjalistycznego leczenia.
Najczęściej diagnozowane choroby zapalne jelit
Zapalenie jelit najczęściej powodują dwie choroby zapalne jelit, czyli wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna. Zaliczane są one do nieswoistych zapaleń jelit, stanowiąc poważny problem diagnostyczny i terapeutyczny, bo w wielu przypadkach standardowe leczenie okazuje się mało efektywne. Stan zapalny we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego oraz chorobie Leśniowskiego-Crohna wywołuje podobne objawy, dlatego niezbędne jest wykonanie badań, które pozwolą precyzyjnie określić podłoże odczuwanych przez pacjenta dolegliwości. Inne choroby jelit, które mogą wywoływać objawy typowe dla wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz choroby Leśniowskiego-Crohna to m.in. zespół jelita drażliwego (IBS) i choroby o podłożu nowotworowym, czyli np. chłoniak jelita cienkiego i rak jelita grubego.
W przypadku nieswoistych zapaleń jelit mamy do czynienia z chorobami przewlekłymi, które powodują poważne zmiany w przewodzie pokarmowym.
Najczęstsze przyczyny zapalenia jelit
Zapalenie jelit może rozwinąć się na skutek działania różnych czynników. Zaliczamy do nich m.in. zaburzenia o podłożu immunologicznym, czyli nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, który zaczyna zwalczać bakterie jelitowe, czynniki związane ze stosowaną dietą i obecnymi w pokarmach substancjami chemicznymi, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, a także uwarunkowania genetyczne. U niektórych osób występują genetyczne predyspozycje, które zwiększają ryzyko zachorowania np. na chorobę Leśniowskiego-Crohna.
Objawy nieswoistego zapalenia jelit
Do schorzeń z grupy nieswoistych zapaleń jelit zaliczamy wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna. Schorzenia te objawiają się w podobny sposób, powodując:
- przewlekłą biegunkę (w stolcu obecna jest krew i śluz),
- bóle brzucha oraz uporczywe skurcze, które odczuwane są jako silne ruchy w jamie brzusznej,
- silne parcie na stolec (potrzeba nagłego skorzystania z toalety, niemożność powstrzymania defekacji),
- zaburzenia łaknienia,
- spadek masy ciała związany z niedoborem substancji odżywczych.
Powyższe objawy powinny skłonić do wizyty u lekarza oraz wykonania badań diagnostycznych.
Co ważne – nieswoiste zapalenie jelit może dawać także objawy pozajelitowe, które często nie są kojarzone z chorobami przewodu pokarmowego. Objawy spoza przewodu pokarmowego, które mogą wskazywać na zapalenie jelit to m.in.:
- zapalenie stawów,
- przedwczesne łysienie,
- zapalenie twardówki oka,
- anemia z niedoboru żelaza i witaminy B12,
- zmiany skórne,
- zaburzenia ze strony układu naczyniowego.
W przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz choroby Leśniowskiego-Crohna objawy często różnią się w zależności od danego pacjenta, cechując się odmiennym nasileniem. Co więcej, w zależności od miejsca, w którym pojawia się stan zapalny, a także stopnia zaawansowania choroby spektrum objawów może być bardzo zróżnicowane. Przykładowo: u niektórych pacjentów dominującym objawem są uciążliwe bóle brzucha, które mogą występować przewlekle lub pojawiać się jedynie w okresie zaostrzenia się stanu zapalnego. Zdarza się także, że przez długi czas zapalenie jelit nie wywołuje objawów, przebiegając w utajony sposób.
Czytaj też:
Oto oznaki ukrytego stanu zapalnego w twoim organizmie. Nie lekceważ ich
Zapalenie jelit – wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Wrzodziejące zapalenie jelit może zająć różny obszar jelita grubego. Wyróżniamy trzy rodzaje zapalenie jelita grubego, czyli:
- postać lewostronną – zapalenie obejmuje lewą cześć jelita grubego oraz odbytnicę,
- postać rozległą – zapalenie obejmuje cały obszar jelita grubego,
- zapalenie odbytnicy – stan zapalny obejmuje tylko odbytnicę.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to choroba przewlekła, która prowadzi do rozwoju stanu zapalnego w obrębie wyściółki jelita grubego. W zaawansowanym stadium choroby mogą rozwinąć się krwawiące wrzody w jelicie grubym, na które wskazuje obecność krwi i śluzu w stolcu.
W przypadku podejrzenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego wykonuje się m.in. badania endoskopowe. Choroba najczęściej objawia się uporczywymi, nawracającymi biegunkami oraz niedokrwistością i zmianami w obrębie odbytnicy, jednak może powodować także dolegliwości ze strony innych narządów i układów m.in. ból i sztywność kręgosłupa oraz rumień guzowaty.
Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelit jest trudne. Brak jest dostępności leku, który pozwoliłby na całkowite wyleczenie. Obecnie stosowane leczenie ma na celu przede wszystkim łagodzenie objawów choroby w celu poprawy jakości życia pacjenta. Znaczne zmiany w śluzówce jelita grubego, krwawiące wrzody oraz nasilające się objawy choroby mogą być wskazaniem do wykonania zabiegu chirurgicznego. Operacja ma na celu usunięcie całego jelita grubego lub jego części.
Zapalenie jelit – choroba Leśniowskiego-Crohna
Choroba Leśniowskiego-Crohna wywołuje stan zapalny w obrębie jelita cienkiego oraz jelita grubego. Zmiany o podłożu zapalnym mogą pojawić się w różnych obszarach jelit, jednak zwykle mamy w tym przypadku do czynienia z ograniczonym ogniskiem choroby. Choroba Leśniowskiego-Crohna nie obejmuje jedynie powierzchniowych warstw ściany jelita – stan zapalny obejmuje także głębokie warstwy ścian jelita, zaburzając funkcjonowanie przewodu pokarmowego.
Choroba Leśniowskiego-Crohna prowadzi do poważnych problemów z trawieniem spożywanych pokarmów oraz przyswajaniem obecnych w nich związków odżywczych.
Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna pokrywają się z objawami, które wywołuje wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Na tę chorobę mogą wskazywać nie tylko nawracające bóle brzucha oraz biegunki z domieszką krwi, ale także np. często pojawiające się zmiany jamy ustnej w postaci aft, podwyższona temperatura ciała, ogólne osłabienie, a także objawy spoza układu pokarmowego np. zmiany w obrębie gałek ocznych i kamica nerkowa.
Na etapie diagnostyki choroby Leśniowskiego-Crohna niezbędne jest wykonanie m.in. badań endoskopowych oraz badania kału. Leczenie uwzględnia stosowanie leków, które zmniejszają stan zapalny oraz objawy chorobowe. Często stosowane u chorych są np. leki przeciwbiegunkowe, dzięki którym można uniknąć problemów związanych z nagłą potrzebą oddania stolca; u chorych stosowane jest również specjalistyczne leczenie żywieniowe. Choroba Leśniowskiego-Crohna może być także wskazaniem do wykonania zabiegu chirurgicznego w obrębie chorych jelit.
Czytaj też:
Zapalenie jelit znaczącym czynnikiem ryzyka poważnych infekcji wirusowych