Jelito grube to końcowy odcinek układu pokarmowego, który blokuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. Z tego względu pełni on ważną funkcję w organizmie, wpływając nie tylko na procesy trawienne, ale też odpornościowe. Co trzeba wiedzieć o jelicie grubym?
Czym jest jelito grube?
Jelito grube to ostatni odcinek układu pokarmowego. Jest on bardzo długi i może mieć nawet 2 metry. Zbudowane jest z następujących elementów: kątnicy, okrężnicy, wstępnicy, zstępnicy, esicy i odbytnicy.
W jelicie grubym wchłaniane jest nawet 90 procent pokarmów. Następnie jest on zagęszczany, a później formowane są masy kałowe. Jelito grube transportuje kał w kierunku odbytnicy, by wydalić go z organizmu. To jednak nie są jego jedyne funkcje, ponieważ ten odcinek układu pokarmowego pełni też funkcje ochronne przed zbytnim namnożeniem się drobnoustrojów.
Funkcje jelita grubego
Jelito grubego pełni następujące funkcje:
- bierze udział we wchłanianiu treści pokarmowych
- formułuje masy kałowe
- wydziela śluz, który przesuwa kał w stronę odbytnicy
- flora bakteryjna jelita grubego bierze udział w syntezie witamin z grupy B oraz witaminy K
- mikroflora jelitowa uczestniczy w syntezie białek
Budowa jelita grubego
Jelito grube zbudowane jest z:
- kątnicy – to część układu pokarmowego, która odpowiada za to, by pokarm nie cofał się z jelita grubego do jelita cienkiego. W kątnicy znajduje ujście nie tylko jelito cienkie, ale też wyrostek robaczkowy
- okrężnicy – bardzo ważny element układu pokarmowego, który odpowiada za zagęszczanie treści jelitowej, wchłanianie wody i elektrolitów. To w tym miejscu formowany jest kał. Okrężnica jest narażona na występowanie chorób, m.in. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Objawia się ono problemami trawiennymi takimi jak wzdęcia, zaparcia, nadmierne gazy, częste biegunki
- wstępnicy – to element okrężnicy, tak jak zstępnica
- esicy – formułuje masy kałowe, bierze udział we wchłanianiu elektrolitów i wody. Oprócz tego odpowiada za właściwe procesy trawienne i odpornościowe
- odbytnicy – ostatni odcinek układu pokarmowego, który odpowiada za utrzymanie i oddawanie stolca
Co wygląd stolca mówi o stanie zdrowia?
Wygląd masy kałowej może wiele powiedzieć o kondycji zdrowotnej człowieka.
- rozczłonkowany i bobkowaty stolec może świadczyć o zaparciach. W takiej sytuacji warto włączyć do diety więcej produktów z błonnikiem pokarmowym (np. produktów z pełnego ziarna, warzyw i owoców)
- wodnisty stolec oznacza biegunkę. Może ona być wywołana zatruciem pokarmowym, działaniem wirusów ale i chorobą jelita grubego, m.in. chorobą Leśniowskiego-Crohna
- tłusty stolec, który przyczepia się do muszli klozetowej może oznaczać różne choroby okrężnicy albo chorobę Leśniowskiego-Crohna
- jasny stolec może z kolei sygnalizować problemy z pracą wątroby albo zbyt mały udział kwasów tłuszczowych z grupy Omega w diecie. Warto pamiętać, że prawidłowa kupa powinna mieć kolor brązowy
Choroby jelita grubego
Jelito grube narażone jest na działanie drobnoustrojów, które mogą wywołać stany chorobowe. Stany zapalne może wywołać też przyjmowanie leków, nieodpowiednia dieta. Jakie są najczęstsze choroby tego odcinka układu pokarmowego?
- hemoroidy
- zapalenie wyrostka robaczkowego
- choroba Leśniowskiego-Crohna
- rak jelita grubego
4 najczęstsze choroby jelita grubego
Choroby, toczące się w jelicie grubym, mogą doprowadzić do niewłaściwej pracy tej części układu pokarmowego.
Hemoroidy
Hemoroidy to przypominające poduszeczki struktury odbytu, które inaczej nazywane są guzkami krwawniczymi. Nadmiernie poszerzone mogą powodować ogromny ból w czasie oddawania stolca, a także pękać, wydzielając krwawą treść.
Zapalenie wyrostka robaczkowego
Zapalenie wyrostka może doprowadzić do zapalenia otrzewnej, co stanowi już zagrożenie życia. Wyrostek robaczkowy, inaczej ślepa kiszka, to 10-centymetrowy odcinek jelita, który może pełnić funkcje odpornościowe, ale nie jest to jeszcze do końca potwierdzone naukowo. Zapalenie wyrostka bardzo często wymaga interwencji chirurga, otworzenia brzucha i usunięcia tej części jelita.
Choroba Leśniowskiego-Crohna
Choroba Leśniowskiego-Crohna to schorzenie, które objawia się częstymi bólami brzucha, skurczami jelit, biegunkami niewyjaśnionego pochodzenia, a także brakiem apetytu czy utratą masy ciała. W tym momencie choroba ta jest nieuleczalna, a leczenie opiera się na łagodzeniu objawów utrudniających codzienne funkcjonowanie.
Nowotwór jelita grubego
Rak jelita może objawiać się ołówkowatymi stolcami, uczuciem niepełnego wypróżnienia, częstymi bólami brzucha czy wyczuwaniem guza w jamie brzusznej. Może powodować także osłabienie organizmu. Większość nowotworów diagnozowana jest w późnym stadium, a stopień zaawansowania choroby zmniejsza szanse pacjenta.
Jak dbać o jelito grube?
Aby nie dopuścić do rozwoju chorób tej części układu pokarmowego, trzeba przede wszystkim zadbać o dietę. Właściwa dieta jest lekiem na wiele chorób, a błędy żywieniowe z młodości najczęściej przyczyniają się do występowania różnych schorzeń w późniejszych etapach życia.
Aby dbać o jelito grube, dobrze jest zrezygnować z produktów wysoko przetworzonych pełnych ulepszaczy smaku, konserwantów czy barwników. Zbyt duży udział tłuszczy pochodzenia zwierzęcego może także przyczyniać się do rozwoju mutagenów w układzie pokarmowym.
Na czym powinna polegać profilaktyka?
Właściwą profilaktyką przed rozmaitymi chorobami jelita grubego jest stosowanie diety pełnej warzyw, owoców i produktów bogatych w błonnik pokarmowy. Świeże owoce i warzywa zawierają błonnik, który pomaga usuwać z organizmu resztki pokarmowe i zapobiega odkładaniu się złogów.
Warto wprowadzić też do diety produkty z pełnego ziarna, które również są dobrym źródłem błonnika. Płatki owsiane, otręby, pieczywo razowe, brązowy ryż, makaron czy wszelkie kasze to znakomite źródła nie tylko witamin z grupy a, ale i błonnika pokarmowego. Powinny stanowić stały element naszej diety.
Na co zwrócić uwagę?
Aby zapobiec rozwojowi różnych chorób, warto zwrócić uwagę na sygnały, które wysyła organizm, gdy coś zaczyna się dziać niepokojącego. To między innymi częstość wypróżnień. Jeśli zdarzają się one nieregularnie, zbyt rzadko lub zbyt często, może to oznaczać, że w obrębie okrężnicy zaczyna toczyć się jakiś stan zapalny.
Podobnym objawem jest zmiana konsystencji stolca, występowanie nagłych bólów brzucha, skurczy jelit czy uczucia niepełnego wypróżnienia. Mogą one być spowodowane wieloma rzeczami i oznaczać np. nietolerancje pokarmowe, ale nie należy ich lekceważyć, bo mogą też oznaczać choroby jelita grubego.
Jakie robić badania?
Badaniem, wykrywającym problemy z jelitem grubym, jest kolonoskopia. Wykonuje się je u osób po 40. roku życia, które mają obciążony wywiad rodzinny, czyli w ich najbliższej rodzinie wystąpił przypadek nowotworu jelita grubego. Badanie to wykonywane jest także u starszych pacjentów, do 60. roku życia, po pojawieniu się niepokojących objawów, które mogą sygnalizować rozwój choroby nowotworowej.
Kolonoskopię wykonuje się w szpitalu po odpowiedniej kwalifikacji pacjenta.