Co to jest odporność?

Odporność organizmu służy jego obronie przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych, takich jak bakterie, grzyby, pierwotniaki czy wirusy ale również różnego rodzaju ciał obcych, w tym substancji toksycznych. Inną ważną jej funkcją jest utrzymywanie pod kontrolą potencjalnie groźnych czynników pochodzących z wnętrza organizmu, a przede wszystkim rozwijających się komórek nowotworowych. Efekt ochronny przed tymi zagrożeniami uzyskiwany jest przez tzw. układ odpornościowy, czyli immunologiczny na wiele różnych sposobów.

Odporność – definicja

Odporność organizmu to zdolność organizmu do zwalczania drobnoustrojów i patogenów, które mogą wywołać choroby. Badaniem odporności organizmu zajmuje się immunologia, a system odpornościowy nazywa się układem immunologicznym.

Odporność jest uwarunkowana wieloma czynnikami. W dużej mierze wynika z genów, ale też ze środowiska, w jakim wzrasta człowiek. Dla kształtowania odporności kluczowe są pierwsze trzy lata życia, w czasie których rozwija się mikrobiom człowieka. Karmienie piersią niemowlęcia, właściwe rozszerzanie diety dziecka, spacery, hartowanie organizmu, suplementacja witaminy D to czynniki, które mogą wspomóc prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Co poprawia odporność?

Odporność organizmu poprawiają:

• dieta bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe, kwasy DHA, witaminy i minerały
• szczepienia ochronne
• aktywność fizyczna
• hartowanie organizmu
• nawadnianie organizmu

Przestrzeganie powyższych czynników może wspomóc funkcjonowanie układu odpornościowego i skuteczniej bronić go przed patogenami.

Czym jest immunologia?

Systemy immunologiczne są mechanizmem aktywnego zapobiegania patogenom. Patogeny są połączeniem fizycznych, chemicznych i biologicznych wpływów zdolnych w ich funkcji do zakłócania funkcji komórek i tkanek człowieka — tj. immunologia jest dyscypliną, która bada mechanizmy w układowym układzie odpornościowym. W grę wchodzą różne rodzaje układu odpornościowego. Głównym składnikiem tego jest układ odpornościowy. Jest to utworzone przez wiele systemów komórkowych i narządów. Jest to szpik, węzły chłonne i limfocyty, które posiadają cytokinę limfocytową usiecioną antygenem.

Rodzaje odporności i ich charakterystyka

• Po pierwsze, dzięki działaniu nieswoistych rozpuszczalnych (humoralnych) składników odporności, takich jak lizozym, laktoferyna i wiele innych. Mają one m.in. zdolność neutralizowania atakujących nas drobnoustrojów.
• Kolejną linią obrony są działające indywidualnie, lub w sposób skoordynowany poprzez zapalenie, komórki naturalnej części naszej odporności. Ich podstawową bronią jest zdolność do fagocytozy, czyli pożerania drobnoustrojów lub innych niepożądanych elementów pochodzących najczęściej spoza organizmu.
• Najbardziej zaawansowanym sposobem odpowiedzi obronnej organizmu jest reakcja za pomocą odporności nabytej, która generuje zdolność do wysoce swoistego rozpoznawania zagrożeń, pozwalającego na bardzo precyzyjne skierowanie działań skutecznie eliminujących zagrożenie.

Ten krótki przegląd pokazuje, że odporność organizmu to pojęcie niezwykle szerokie. Próba jej zdefiniowania jest tak trudna, jak zadanie określenia czym jest bezpieczeństwo państwa. W przypadku państwa, termin bezpieczeństwo oznaczać może całą gamę obszarów działania, bo za bezpieczeństwo granic, wewnętrzne, zdrowotne, energetyczne, informatyczne itd. odpowiadają kompletnie różne, często pozornie niepowiązane ze sobą służby i instytucje. Podobnie jest z odpornością, za którą odpowiada m.in. stan powłok organizmu, humoralne elementy protekcyjne, komórkowe mechanizmy odporności naturalnej, inaczej nieswoistej i najbardziej zaawansowana – odporność nabyta, czyli swoista.

Poszczególne rodzaje zabezpieczenia organizmu przed infekcjami lub innym zagrożeniem złożone są z wielu elementów zarówno humoralnych, jak i komórkowych. Właściwe działanie każdego z nich zależy od obecności w organizmie różnych materiałów budulcowych, elementów regulujących i energii potrzebnej do ich wytworzenia i funkcjonowania. Ważne jest też prawidłowe funkcjonowanie systemów i narządów odpowiedzialnych za wytworzenie i przygotowanie do działania składników odporności, w tym szpiku kostnego, grasicy, układu limfatycznego i wątroby. Można powiedzieć, że zasoby i siły całego organizmu uczestniczą w budowaniu odporności, dlatego najprostszym sposobem określenia co jest potrzebne dla jej zachowania jest stwierdzenie – jak najlepsza kondycja ogólna.

Spadek odporności – przyczyny i konsekwencje

Zdarzają się sytuacje, że osoby, które do tej pory cieszyły się dobrą odpornością i rzadko chorowały, nagle zaczynają podupadać na zdrowiu i częściej łapać infekcje. Może to być związane z niewłaściwą dietą, w której brakuje składników mineralnych i witamin, a zbyt wiele jest barwników, konserwantów, cukru i węglowodanów. Niedożywienie mocno osłabia układ odpornościowy i sprawia, że staje się on podatny na wnikanie wirusów i bakterii.

Spadek odporności może wynikać również z niedoborów snu. W okresach, w których cierpimy na bezsenność lub pogorszenie jakości snu spowodowanej nadmierną pracą czy natłokiem obowiązków, układ odpornościowy może pracować słabiej. To również zwiększa ryzyko zachorowania na schorzenia na tle wirusowym czy bakteryjnym.

Konsekwencjami osłabienia układu odpornościowego mogą być częste infekcje i konieczność sięgania po leki dodatkowo osłabiające układ immunologiczny (antybiotyki). Słaba odporność w dużej mierze wynika z mikroflory jelitowej, w której panuje dysbioza. W takim środowisku komórki układu odpornościowego mogą być atakowane przez chorobotwórcze drobnoustroje, które łatwiej przenikają przez naturalną barierę w postaci błon śluzowych. Namnażające się wirusy i bakterie wywołują infekcje, atakują układ oddechowy, układ pokarmowy czy inne układu w ciele człowieka, wywołując choroby.

Sposobem na poprawienie sytuacji jest wzmocnienie odporności. Można to zrobić przede wszystkim za pomocą odpowiedniej diety, ponieważ niemal 80 procent komórek odpornościowych pochodzi z jelit. Wzmacniając mikroflorę jelitową, stymulujemy do pracy nasz układ odpornościowy. Dobrze jest włączyć do diety bakterie probiotyczne, zarówno w formie suplementów, jak i bakterie kwasu mlekowego, które znajdziemy w produktach spożywczych. Kiszonki, fermentowane produkty mleczne mogą pomóc przywrócić równowagę w mikroflorze jelitowej i wspomóc naturalną odporność.

Słaba odporność – przyczyny

Układ immunologiczny człowieka nie pracuje w sposób jednakowy. Niektórzy ludzie mają mocniejszą odporność, a inni słabszą, a przyczyn takiego stanu rzeczy należy szukać w trybie życia, odżywianiu i przyjmowaniu leków.

Słaba odporność może wynikać z niedożywienia i niedostarczania organizmowi niezbędnych substancji odżywczych, ale również stosowania antybiotyków. Do osłabienia odporności mogą przyczyniać się również stres, nadmiar obowiązków, brak aktywności fizycznej.

U osób, które bardzo często chorują, można przeprowadzić badania na przeciwciała i na białka budujące układ odpornościowy. Wskażą one, czy odporność organizmu rzeczywiście jest niska i pomogą ustalić, co zrobić, by ją wzmocnić. Osobom chorującym zaleca się zmianę klimatu przynajmniej 2 razy w roku, by układ immunologiczny nauczył się radzić sobie z innymi bakteriami niż w środowisku, w którym przebywa stale. Wyjazdy nad morze, gdy powietrze jest bogate w jod (w sezonie wiosennym i jesiennym), a także w góry może wzmocnić odporność i usprawnić funkcjonowanie układu oddechowego.

Jak dbać o odporność organizmu?

Każdy przeciętnie zdrowy człowiek powinien mieć odporność zdolną do obrony przed większością codziennych, typowych zagrożeń. Dzięki temu wszyscy jesteśmy zdolni do przeżycia w wypełnionym niebezpieczeństwami środowisku. Zatem posiadanie dobrej odporności to raczej rozwiązanie kwestii: jak jej nie stracić?

Najważniejszym wspólnym mianownikiem wszelkiej aktywności naszego organizmu jest ograniczony zasób energii do wykorzystania w danym momencie. Nawet osoby o wystarczających wewnętrznych zasobach energetycznych nie są w stanie uwolnić wszystkich zapasów od razu. Ponieważ WSZELKIE aktywnie toczące się procesy odpornościowe są niezwykle energochłonne, dlatego w czasie np. infekcji należy do maksimum ograniczyć zużycie energii na cokolwiek innego niż walka z czynnikiem infekcyjnym. Stąd tradycyjne rozwiązania w tym zakresie, takie jak pozostawanie w łóżku, spożywanie lekkostrawnych posiłków jak np. rosół, nadal pozostają najlepszą radą na czas infekcji, szczególnie wirusowej.

Innym elementem który musi być dostarczany w dużych ilościach dla sprawnego funkcjonowania układu odpornościowego są składniki budulcowe, przede wszystkim aminokwasy. I tu również kwestia właściwego odżywiania jest kluczowa, szczególnie u dzieci, które dopiero budują wiele elementów swojego układu immunologicznego. Wszelkie nieostrożnie stosowane diety eliminacyjne, mogą w okresie dojrzewania spowodować niedorozwój elementów odpowiedzialnych za naszą obronę.

Z dostarczaniem właściwego budulca wiąże się również dostarczanie różnego rodzaju mikroelementów, kwasów tłuszczowych i witamin, które muszą uzupełnić skład budowanych z aminokwasów białek, aby uzyskać wysoce wyspecjalizowane produkty zdolne do wykonywania zaawansowanych funkcji odpornościowych. Trzeba jednak pamiętać, że różnorodność tych dodatkowych elementów jest ogromna i że do uzyskania właściwej funkcji odpornościowej potrzebujemy ich WSZYSTKICH. Nie możemy natomiast oczekiwać, że suplementacja witaminami, albo wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi lub niektórymi pierwiastkami rozwiąże wszystkie nasze problemy odpornościowe. Ich niedobór może być co prawda niekorzystny dla odporności, ale nadmierna suplementacja również do niczego dobrego nie doprowadzi.

Niezwykle ważnym elementem budowania właściwej odporności jest zapewnienie odpowiedniej immunizacji. Jest to proces polegający na „rozpoznawczym” kontakcie elementów odporności swoistej, a więc tej najskuteczniejszej, z jak najszerszą gamą antygenów ze środowiska. Antygeny to cechy charakteryzujące różnorodne składniki środowiska, w tym bakterie, wirusy itp., ale również toksyny. Dzięki immunizacji, reakcja naszych limfocytów stykających się po raz kolejny z zagrażającym nam czynnikiem jest szybka, sprawna i zwykle nie dopuszcza do rozwoju infekcji. Efektywna immunizacja w warunkach normalnych odbywa się najczęściej w jelitach. Dlatego stan naszych jelit odgrywa kluczową rolę w najskuteczniejszym budowaniu odporności.

Colostrum - naturalne wsparcie systemu odpornościowego

Aby przygotować jelita noworodka do skutecznego pełnienia funkcji immunologicznej, natura wytworzyła doskonały produkt – colostrum. Jest to niezwykle złożony zestaw około 250 czynników bioaktywnych, regulujących nie tylko stan śluzówki jelita, skład i dobrostan mikrobioty jelitowej, ale także, a może przede wszystkim funkcję układu immunologicznego jelit. Sprawne immunologicznie jelito gwarantuje z kolei właściwą immunizację. Dzięki tysiącleciom doświadczeń z colostrum okazało się, że produkt ten pochodzący od krowy doskonale wypełnia swą funkcję również w ludzkim jelicie. Colostrum bovinum okazało się najlepszym i najwszechstronniejszym suplementem odpornościowym, co udowodniły liczne badania naukowe i wielowiekowe obserwacje medycyny, zarówno ludowej, jak i akademickiej.

Dr n med. Maciej Hałasa, Immunolog. W ostatnich latach zajmuje się przede wszystkim funkcją układu immunologicznego jelit, jego związkiem z zaburzeniami odporności oraz rozwojem uczuleń, a także możliwościami jego naturalnej regulacji (m.in. colostrum, probiotyki).

Jak wzmocnić odporność?

Aby wzmocnić odporność, warto nie tylko sięgać po probiotyki w postaci suplementów diety, ale również stosować odpowiednią dietę i dbać o aktywność fizyczną. Ruch na świeżym powietrzu hartuje organizm, dotlenia go, zwiększa ilość substancji odżywczych w komórkach. Ruszając się, mamy więcej energii i siły na to, by wykonywać swoje codzienne obowiązki. Korzystanie ze spacerów czy uprawianie sportu na powietrzu niezależnie od warunków atmosferycznych może nauczyć nasz organizm radzić sobie ze zmianami temperatur, dzięki czemu nie będzie tak podatny na wyziębienie i przenikanie wirusów.

O odporność organizmu należy dbać całe życie. Nasz tryb życia, dieta i aktywność fizyczna w dużej mierze warunkują kondycję zdrowotną i sposób funkcjonowania organizmu. Warto też pamiętać, że gdy złapiemy przeziębienie, powinniśmy w pierwszej kolejności sięgać po naturalne preparaty poprawiające odporność. Cebula, czosnek, sok malinowy, sok z dzikiej róży, imbir to oręże do walki z wirusami, które nie zaburza funkcjonowania mikroflory jelitowej.

Czytaj też:
Flora bakteryjna jelit – jak wspierać ją dietą i odbudować?