Zapalenie osierdzia to dość często diagnozowane powikłanie m.in. z pozoru niegroźnych schorzeń wirusowych. Choroba rozwija się także na skutek np. nieprawidłowego funkcjonowania tarczycy, przebytych zabiegów chirurgicznych serca oraz zawału serca. Zapalenie osierdzia wymaga wdrożenia odpowiedniej terapii w celu redukcji obejmującego struktury serca stanu zapalnego. Jeżeli nie zostanie wykryte i wyleczone w odpowiednim momencie, może doprowadzić do licznych komplikacji.
Co to jest osierdzie?
Osierdzie (worek osierdziowy) to zewnętrzna warstwa serca, która otacza mięsień sercowy. Składa się ona z dwóch warstw – zewnętrznej i wewnętrznej. Worek osierdziowy (worek okołosercowy) jest błoną surowiczą, która ma za zadanie m.in. zapobiegać przemieszczaniu się serca w klatce piersiowej oraz odgradzać mięsień sercowy od innych narządów.
Zewnętrzna warstwa osierdzia to osierdzie włókniste. Chroni ono serce m.in. przed uszkodzeniem na skutek urazów mechanicznych, utrzymując je w odpowiedniej pozycji. Wewnętrzna warstwa osierdzia, czyli osierdzie surowicze spełnia równie ważne funkcje. Składa się z dwóch blaszek, czyli osierdzia trzewnego i osierdzia ściennego, tworząc jamę osierdziową, w której znajduje się płyn surowiczy. Dzięki niemu wspomagana jest praca serca, a także redukowane są zagrażające uszkodzeniami mięśnia sercowego wstrząsy.
Osierdzie narażone jest na działanie wielu czynników, które mogą doprowadzić do zwiększenia się ilości płynu osierdziowego. Wówczas dochodzi do upośledzenia pracy serca, co ma związek z brakiem dostatecznej przestrzeni, która niezbędne jest w celu umożliwienia rozkurczania się mięśnia sercowego, a także utratą elastyczności błony osierdziowej.
Zapalenie osierdzia – przyczyny
Do zapalenia osierdzia najczęściej dochodzi na skutek powikłań związanych z innymi chorobami. Stan zapalny osierdzia rzadko przebiega bez wyraźnej przyczyny w postaci m.in. uogólnionej infekcji organizmu. Zapalenie osierdzia jest częstym skutkiem zaniechania leczenia lub nieprawidłowego leczenia sezonowych infekcji wirusowych. Mogą do niego doprowadzić m.in. przechodzona grypa oraz inne infekcje wirusowe. Stan zapalny worka osierdziowego związany jest z nadprodukcją obecnego w nim płynu surowiczego.
Sporadycznie dochodzi do zapalenia osierdzia na skutek infekcji bakteryjnych i grzybiczych oraz zakażenia różnego typu pasożytami. Do zapalenia osierdzia mogą doprowadzić schorzenia przewlekłe m.in. zaburzenia związane z funkcjonowaniem tarczycy, zaburzenia związane z przewlekłą niewydolnością nerek (mocznica), zaburzenia związane bezpośrednio z funkcjonowaniem mięśnia sercowego np. przebyty zawał serca i operacja serca.
Zdarza się, że zapalenie osierdzia jest skutkiem choroby o podłożu nowotworowym oraz chorób autoimmunologicznych. Do czynników zwiększających ryzyko rozwoju zapalenia osierdzia zaliczamy osłabienie odporności, które jest skutkiem schorzeń przewlekłych o różnym podłożu, a także częste narażanie się na działanie promieniowania jonizującego.
Zapalenie osierdzia – objawy
W początkowej fazie zapalenia osierdzia dominującym objawem jest ból w klatce piersiowej, który może mieć różne nasilenie oraz charakter. Pojawia się on przede wszystkim podczas głębokiego wdechu, kaszlu, kichania oraz podczas przełykania. Wraz z rozwojem stanu zapalnego ból przybiera na sile i występuje w sposób ciągły. Może mu towarzyszyć wrażenie ucisku na klatkę piersiową. Ból związany z zapaleniem worka osierdziowego często przypomina ból pojawiający się w czasie zawału – jest zlokalizowany za mostkiem po lewej stronie i może promieniować zarówno do brzucha, jak i pod łopatkę oraz do ramienia i szczęki.
W związku z toczącym się stanem zapalnym pojawiają się typowe objawy, które świadczą o dążeniu układu immunologicznego do zwalczenia choroby, czyli m.in. gorączka i towarzyszące jej dreszcze. Wraz ze zwiększaniem się ilości płynu w worku osierdziowym, pojawiają się kolejne symptomy choroby. Świadczą one u utrudnionej pracy serca. Zaliczamy do nich suchy, napadowy kaszel, który może pojawiać się podczas wysiłku, osłabienie, nietolerancję wysiłku, zadyszkę i duszności.
Czytaj też:
Kiedy serce bije zbyt szybko... Czym jest tachykardia i jakie są jej przyczyny?