Immunosupresja charakteryzuje się znaczącym osłabieniem lub całkowitym zahamowaniem naturalnej odpowiedzi immunologicznej organizmu, która niezbędna jest w celu jego ochrony przed m.in. drobnoustrojami. Naturalne mechanizmy obronne, za które odpowiada układ odpornościowy, pozwalają skutecznie zwalczać różnego rodzaju schorzenia, jednak nie zawsze są sprzymierzeńcem w leczeniu szczególnie wymagających chorób. Leki immunosupresyjne to grupa leków, które mają za zadanie hamowanie mechanizmów działania układu immunologicznego. Leki immunosupresyjne stosowane są m.in. w leczeniu pacjentów po przeszczepach narządów.
Immunosupresja ma na celu hamowanie odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego oraz typu humoralnego. W znacznym uproszczeniu – stan ten może uwzględniać zarówno dążenie do powstawania niedoborów poszczególnych przeciwciał, jak i komórek układu odpornościowego, których zadaniem jest m.in. wytwarzanie cytokin.
Obecnie stosowane leczenie immunosupresyjne uwzględnia m.in. podawanie odpowiednio dobranych do stanu zdrowia chorego farmaceutyków, a także wykorzystywanie w celu hamowania odpowiedzi immunologicznej promieniowania rentgenowskiego. Każda z metod immunosupresji ma swoje wady i zalety, dlatego konieczne jest dostosowanie leczenia immunosupresyjnego do potrzeb konkretnego pacjenta.
Czytaj też:
Rodzice mogą oddać dziecku swoje płuca. Takiej transplantacji w Polsce jeszcze nie było
Warto wiedzieć, że choć immunosupresja wspomaga proces leczenia, redukując np. ryzyko odrzucenia przeszczepu, to ma także niekorzystny wpływ na organizm, bo osoby, których układ odpornościowy nie działa w prawidłowy sposób, są wyjątkowo podatne na różnego rodzaju zakażenia. Z tego względu przechodzenie leczenia immunosupresyjnego wymaga zachowania szczególnej ostrożności, aby zredukować ryzyko związane np. z zachorowaniem na sezonowe infekcje. Stosowaniu immunosupresji mogą towarzyszyć także liczne działania niepożądane. Inne powikłania leczenia immunosupresyjnego to m.in. uszkodzenia tkanek i wzrost ryzyka rozwoju niektórych nowotworów. Leczenie immunosupresyjne znajduje zastosowanie np. w onkologii i transplantologii, a także jest często jedyną z dostępnych, skutecznych terapii w chorobach autoimmunologicznych.
Na czym polega immunosupresja? – zasady mechanizmu działania
Układ immunologiczny człowieka ma za zadanie chronić przed zagrażającymi zdrowiu chorobami. W tym celu uruchamia mechanizmy obronne, w których kluczową rolę odgrywają m.in. różne klasy przeciwciał i limfocyty T. Niekiedy zachodzi konieczność ograniczenia lub całkowitego zahamowania naturalnych mechanizmów obronnych organizmu w celach terapeutycznych. Wówczas stosowane są leki immunosupresyjne oraz inne metody, czyli:
- zabiegi chirurgiczne narządów biorących udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu np. grasicy,
- promieniowanie rentgenowskie, które jest czynnikiem fizycznie blokującym działanie układu odpornościowego.
Metody immunosupresji – wady i zalety poszczególnych rozwiązań
Hamowanie procesu wytwarzania przeciwciał oraz aktywności komórek układu odpornościowego jest stosowane w kilku dziedzinach medycyny. To przede wszystkim onkologia i transplantologia, jednak leki immunosupresyjne stosowane są również do walki z coraz częściej diagnozowanymi chorobami autoimmunologicznymi. Zaburzenia autoimmunologiczne to szczególna grupa schorzeń, które rozwijają się na skutek błędnej odpowiedzi immunologicznej.
Leczenie immunosupresyjne obarczone jest ryzykiem wystąpienia powikłań, za które odpowiada szereg działań niepożądanych leków immunosupresyjnych. Podczas wyboru leków o działaniu immunosupresyjnym brane są pod uwagę zarówno korzyści ich stosowania, jak i zagrożenia, aby organizm pacjenta był jak najmniej obciążony.
Najczęściej leczenie z zastosowaniem immunosupresji stosowane jest w celu uniknięcia odrzucenia przeszczepu. Stosowanie immunosupresji jest konieczne m.in. po przeszczepie serca, ponieważ organizm może potraktować narząd dawcy jako ciało obce, dążąc do jego zniszczenia za pomocą naturalnych mechanizmów obronnych. Leki immunosupresyjne są również stosowane m.in. jako jedna z metod terapii w leczeniu nowotworów. Jak już zostało wspomniane, zastosowanie leków immunosupresyjnych pozwala również na skuteczne łagodzenie objawów chorób o podłożu autoimmunologicznym, które związane są ze zwalczaniem przez komórki układu odpornościowego zdrowych komórek.
Trwają intensywne badania, które mają na celu obniżenie ryzyka związanego ze stosowaniem immunosupresantów oraz dostosowaniem terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta. Może to umożliwić m.in. zastosowanie nowoczesnych technik genetycznych.
Leki immunosupresyjne – rodzaje immunosupresantów
Do grupy leków immunosupresyjnych zaliczamy np.
- leki sterydowe (glikokortykosteroidy),
- leki cytostatyczne,
- przeciwciała monoklonalne.
Jednym z od dawna stosowanych leków immunosupresyjnych są glikokortykosteroidy. Po raz pierwszy zastosowano glikokortykosteroidy u pacjenta po przeszczepie nerki. Miało to miejsce w 1963 roku. Obecnie glikokortykosteroidy stosowane są jako leki immunosupresyjne zarówno w transplantologii, jak i w terapii chorób z autoagresji oraz przewlekłych stanów zapalnych, które towarzyszą m.in. reakcjom alergicznym.
Leki cytostatyczne to leki immunosupresyjne, które znajdują zastosowanie w onkologii, transplantologii, a także w terapii chorób z autoagresji. Do tej grupy leków immunosupresyjnych zaliczamy m.in. cyklofosfamid i cyklosporynę.
Przeciwciała monoklonalne oraz przeciwciała poliklonalne to kolejna grupa leków immunosupresyjnych. Są one stosowane m.in. u pacjentów po przeszczepach, a także znajdują zastosowanie w leczeniu niektórych nowotworów.
Immunosupresja w leczeniu chorób – kiedy się ją stosuje?
Zastosowanie leków immunosupresyjnych bywa niezbędne nie tylko u pacjentów po przeszczepie np. serca, nerek, wątroby i innych narządów, ale także w reumatoidalnym zapaleniu stawów i chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz w leczeniu szczególnie agresywnych chorób nowotworowych m.in. białaczki, mięsaka, ziarnicy złośliwej i raka trzonu macicy.
Leki immunosupresyjne stosuje się także w leczeniu chorób takich jak: toczeń rumieniowaty układowy, atopowe zapalenie skóry (AZS), łuszczyca stawowa (ŁZS), pęcherzyca oraz wrzodziejące zapalenie jelit.
Skutki uboczne – immunosupresja
Ze względu na mechanizm działania leków immunosupresyjnych u pacjentów mogą wystąpić różne powikłania. Skutki uboczne stosowania immunosupresji to m.in. nawracające zakażenia bakteryjne i infekcje wirusowe, zakażenia grzybicze oraz zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu, które prowadzą do pogorszenia ogólnego samopoczucia oraz pojawienia się uciążliwych dolegliwości np. ze strony układu pokarmowego.
Co więcej, trzeba mieć też świadomość o skutkach ubocznych immunosupresji takich jak zwiększenie ryzyka rozwoju niektórych schorzeń np. cukrzycy i chorób o podłożu nowotworowym. Ciężkie powikłania po stosowaniu immunosupresorów to przede wszystkim uszkodzenie wątroby i uszkodzenie nerek.
Czytaj też:
3 przypadkowe odkrycia, które dały nadzieję milionom. Jak do nich doszło?