Temperament to zespół cech, które określają naszą osobowość. Dziedziczymy je po przodkach i to one decydują o naszym funkcjonowaniu w społeczeństwie. Cechy te ujawniają się bardzo szybko, już u niemowlaka.
Czym jest temperament?
Temperament to kręgosłup, stanowiący podstawę naszej osobowości. To zespół cech, które warunkowane są genetycznie i które określają, czy jesteśmy pozytywnie czy negatywnie nastawieni do życia, ekstrawertycznie czy introwertycznie, podchodzimy ze śmiałością i odwagą do nowych wyzwań, czy raczej są one dla nas sytuacją stresogenną.
Cechy te jednak są tylko punktem wyjścia, materiałem, który jest kształtowany przez nasze życiowe doświadczenia. Pod wpływem różnych przeżyć cechy osobowości ulegają uwypukleniu lub zatarciu.
Temperament ujawnia się bardzo wcześnie, już w okresie niemowlęcym. Po dziecku widać, czy często płacze, czy dużo się śmieje, jest ospałe czy może raczej jest żywym srebrem, które ma mnóstwo energii i nie potrzebuje dużo snu. Te wszystkie cechy określają, jaki rodzaj temperamentu będzie miało dziecko.
Czytaj też:
Twoje dziecko jest temperamentne? Może mieć w przyszłości zaburzenia odżywiania
Typy temperamentu według Hipokratesa i Galena
Już w starożytnej Grecji wyróżniono 4 rodzaje temperamentu. Hipokrates twierdził, że wewnątrz każdego człowieka znajdują się cztery rodzaje soków: krew, flegma, czarna żółć i żółta żółć. Na tej podstawie w II w. n.e. lekarz Galen wyróżnił cztery typy temperamentu:
- sangwinika
- choleryka
- flegmatyka
- melancholika
1. Sangwinik
To najbardziej pożądany temperament z możliwych. Zgodnie z rozróżnieniem Hipokratesa, u sangwinika dominuje krew. To oznacza osobę pozytywnie nastawioną do życia, otwartą na zmiany i na innych ludzi. Sangwinicy lubią brylować w towarzystwie, chętnie otaczają się ludźmi, są naturalnymi liderami. Mogą mieć jednak skłonności do koloryzowania i szybko się nudzą.
2. Choleryk
U choleryka dominuje żółta żółć. To osoba impulsywna, która często działa pod wpływem chwili i która nie znosi stagnacji i czekania. Cholerycy są niecierpliwi, cechuje ich brak wyrozumiałości dla działań innych ludzi. Bywają apodyktyczni, nie znoszą sprzeciwu. Najmniejsze niepowodzenia wytrącają ich z równowagi i wywołują ataki złości, czasem nawet agresji.
3. Flegmatyk
U flegmatyka dominuje flegma. To osoba spokojna, wyciszona, która wszystko robi bardzo powoli. Nie lubi działać pod wpływem impulsu, każdą decyzję woli dokładnie przemyśleć. Nie odnajduje się w sytuacjach stresogennych, wzbudzają one w nim dyskomfort. Flegmatycy nie rzucają słów na wiatr, rzadko kiedy dużo mówią. Raczej obserwują otoczenie i innych ludzi. Można im zaufać, nie są plotkarzami.
4. Melancholik
Hipokrates twierdził, że u melancholika dominuje czarna żółć. To osoba niepewna siebie, bardzo wrażliwa na ocenę innych ludzi. Źle znosi krytykę, zamyka się w sobie. Melancholik jest pesymistą, boi się zmian, a przyszłość napawa go lękiem. Ma wąskie grono przyjaciół, nie jest duszą towarzystwa. Można mu zaufać, dlatego jeśli się przed kim otworzy, najczęściej tworzy mocną i długotrwałą relację.
Czytaj też:
Cechy temperamentu dzieci wpływają na ich zdolności motoryczne
Typy temperamentu według Pawłowa
Istnieją jeszcze inne podziały na rodzaje temperamentu. Jeden z nich opracował Iwan Pawłow, rosyjski naukowiec, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Uważał on, że o rodzaju temperamentu decyduje siła pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego i na tej podstawie wyróżnił typy temperamentu. Zgodnie z jego podziałem silnym typem temperamentu są sangwinicy, flegmatycy (podtyp zrównoważony powolny) i cholerycy (podtyp zrównoważony ruchliwy). Melancholicy są typem słabym.
Polski wkład w psychologię temperamentu
Polski psycholog Jan Strelau kontynuował badania Pawłowa nad temperamentem i na ich podstawie opracował regulacyjną teorię temperamentu. W jego koncepcji temperament to pojęcie dwuwymiarowe – na poziomie energetycznym i czasowym. Poziom energetyczny to:
- aktywność
- reaktywność emocjonalna
- wrażliwość sensoryczna
- wytrzymałość
Poziom czasowy to:
- żwawość
- perseweratywność
Obecnie jednak uważa się, że temperament nie stanowi dominanty osobowości. To jedynie jeden z jej elementów.
Czytaj też:
Socjopata to nie zawsze krwawy złoczyńca. Co kryje to zaburzenie osobowości?