Ewelina Celejewska: Lekarz podczas wizyty potrafi ocenić czy ktoś pali papierosy?
Lek. med. Joanna Pietroń: Czasem tak, czasem nie. Palenie w ostatnich czasach stało się niemodne, więc część pacjentów stara się ukryć swój nałóg – nie chcą, aby było czuć od nich zapach tytoniu. Dlatego przed przyjściem na wizytę żują gumę lub aplikują perfumy.
W Polsce pali co trzeci mężczyzna i co piąta kobieta. Największy odsetek wśród osób palących jest wśród osób słabo wykształconych oraz z niższym dochodem. Jednak osoby, które palą dużo nie są w stanie „ukryć swojego nałogu” – symptomy ciężkiego uzależnienia od papierosów są widoczne nawet podczas prostych badań – „zdradza” nas np. wygląd skóry, zębów czy paznokci. Ponadto palenie tytoniu to główny i powszechny czynnik rozwoju wielu chorób, dlatego w gabinetach lekarskich palacze z chorobami, które wywołane zostają poprzez zawarte w papierosach substancje toksyczne, to stali bywalcy wielu poradni: pulmunologicznych, chirurgicznych, kardiologicznych, internistycznych, onkologicznych czy urologicznych.
Jakie problemy zdrowotne towarzyszą temu nałogowi? Bądź z jakimi trzeba się liczyć?
Większość uzależnionych wie, że papierosy szkodzą, dużo kosztują, mają olbrzymi negatywny wpływ na zdrowie i samopoczucie. Jednak uzależnienie jest tak duże, że nie potrafią zerwać z nałogiem. Zawsze swoich palących pacjentów pytam, którą chorobę przedstawioną na zdjęciach z paczek wybierają. Najczęściej odpowiadają, że nie zwracają uwagi na te obrazy albo sugerują, że choroby te ich nie dotyczą. Wówczas odpowiadam, że nie znam palacza, który nie poniósłby szkody zdrowotnej spowodowanej paleniem – a należą do nich m.in: choroby układu krążenia spowodowane galopującą miażdżycą (zawał, udar mózgu, konieczność amputacja kończyny), choroby nowotworowe (rak płuca, krtani, pęcherza moczowego), czy przewlekła obturacyjna choroba płuc. Warto podkreślić, że bardzo często nałogowy palacz jednocześnie cierpi na kilka poważnych dolegliwości zdrowotnych.
Moich pacjentów pytam również, czy wierzą, że informacje umieszczone na paczkach papierosów są prawdą? Niemal zawsze zapada cisza. Żeby rzucić palenie trzeba naprawdę chcieć. Jak można do tego przekonać pacjenta? Niestety nie ma jednej recepty, ponieważ każdy z nich jest zupełnie inny i zadziała na niego inny bodziec.
Czytaj też:
Palenie z trzeciej ręki groźne dla zdrowia
Bywa, że sama silna wola to za mało, by rzucić palenie. Na paczkach papierosów widnieje informacja, by zgłosić się po poradę do lekarza. W jaki sposób może nam pomóc rozmowa z lekarzem?
Palenie tytoniu jest chorobą przewlekłą i to chorobą, której skutki i konsekwencje są szeroko znane i opisane. Lekarz powinien rozpoznać uzależnienie od nikotyny, przygotować pacjenta do zaprzestania palenia i skutecznie wspierać. Leczenie choroby przewlekłej to proces stały, zawierający poradnictwo, wsparcie psychiczne i leczenie farmakologiczne. Dowiedziono, że już tzw. minimalna interwencja w gabinecie (tzw. 5xP) z punktu widzenia efektywności kosztowej jest najskuteczniejszą metodą poradnictwa antynikotynowego. Te proste 5 działań stosowanie w gabinetach lekarskich skutkuje trwałą abstynencją u 5-10% palących przez rok.
Czy rzucaniu palenia pomaga przyjmowanie preparatów bez recepty?
Uzależnienie od nikotyny powoduje, że jedynie 1-2 % palaczy potrafi samodzielnie zerwać z nałogiem. Wytyczne europejskie wskazują, że już u osób palących 10 i więcej papierosów dziennie potrzebne jest wsparcie farmakologiczne.
Mamy w aptekach od wielu lat szeroko i powszechnie dostępne środki o udowodnionej skuteczności pomocne w odzwyczajeniu od palenia tytoniu. Są to preparaty cytyzyny oraz środki zawierające nikotynę, dostępne w różnych formach: gum, plastrów czy pastylek. Nikotyna to silny środek uzależniający. To dla niej palacze „palą”, natomiast truje ich dym tytoniowy i zawarte w nim środki chemiczne.
Podanie nikotyny osobie uzależnionej ma za zadanie zmniejszyć objawy abstynencji i dać szansę na koncentrację na zmianach zachowań i nauki życia bez spożywania tytoniu. Przyjmowanie nikotyny powinno się rozpocząć na dwa tygodnie przed planowaną datą zaprzestania palenia. Ostrożność w stosowaniu muszą zachować osoby z niestabilną chorobą wieńcową oraz ci, którzy niedawno doznali zawału czy udaru mózgu.
Natomiast preparaty cytyzyny to bezrecepturowe, użyteczne, tańsze alternatywy dla innego leku syntetycznego. Cytyzyna to częściowy agonista receptora nikotynowego, a jej zadaniem jest zmniejszenie objawów odstawienia i spowodowanie mniejszej przyjemności płynącej z palenia tytoniu.
Czy istnieją inne, silniejsze leki, które może przepisać lekarz?
Dodatkowo w terapii leczenia uzależnienia od nikotyny stosowane są dobrze przebadane klinicznie preparaty bupropionu i warenklininy.
Warenklinina to syntetyczny częściowy agonista receptora nikotynowego a bupropion to lek przeciwdepresyjny, którego dokładny mechanizm działania w leczeniu uzależnienia od tytoniu nie jest znany. Wiemy natomiast, że łagodzi objawy zespołu abstynencyjnego. Dowiedziono, że stosowanie leków zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania trwałej abstynencji 2-3 krotnie w porównaniu do placebo.
Musimy pamiętać, że warto dokonywać prób zaprzestania palenia. Powrót do nałogu nie wynika „ze słabej woli”, ale jest częścią procesu powrotu do zdrowia. Dowiedziono, ze potrzeba średnio od 5 do 7 prób zaprzestania palenia, zanim pożegnamy się z nałogiem na stałe.
Badania często pokazują obalają również krążące mity na temat palenia np. przychodzi pacjent do lekarza i opowiada, że pewnego dnia po prostu przestał palić. Taka osoba dopytana dokładniej o okoliczności, najczęściej wskazuje wcześniejsze okresy niepalenia o których wcześniej zapomniała wspomnieć.
Jak objawia się nikotynowy zespół abstynencji?
Pacjenci mogą być bardzo nerwowi, drażliwi, czasem nawet agresywni, doświadczają natrętnych myśli o paleniu oraz odczuwają „psychiczny” głód nikotyny. Miewają obniżony nastrój lub nawet depresję, trudności w koncentracji, problemy ze snem i (to co często słyszę w gabinecie), zwiększony apetyt, co stanowi dla nich źródło lęku. W badaniu stwierdzamy zwolnienie czynności serca, obniżenie ciśnienia krwi, zaburzenia pamięci, zmniejszenie stężenia kortyzolu, zaburzenia wybiórczej uwagi i przyrost masy ciała.
Objawy zespołu abstynencyjnego występują w największym nasileniu w ciągu 1 miesiąca po zaprzestaniu palenia, a następnie ustępują. Chęć zapalenia papierosa pojawia się jednak po wielu miesiącach, a nawet latach i może doprowadzić do powrotu do nałogu.
Należy jednak stale pamiętać, że w badaniach dowiedziono, że zaprzestanie palenia tytoniu przynosi korzyści w każdym wieku.
Czytaj też:
8 wczesnych objawów raka płuc