W większości przypadków zakrzepy krwi mogą być pozytywnym czynnikiem. W przypadku, gdy doznasz urazu, twoja krew musi zestalić się i stworzyć skrzep w miejscu zranienia, aby móc zatrzymać krwawienie. Jednak czasami skrzepy pojawiają się, gdy nie są potrzebne, a to wiąże się z problemami, zwłaszcza jeśli tworzą się w tzw. żyłach głębokich znajdujących się w pobliżu mięśni.
Czym są zakrzepy krwi?
Kiedy skrzepy krwi zaczynają tworzyć się w żyłach głębokich, mogą dawać objawy bólu i stają się bardzo niebezpieczne. Ten rodzaj skrzepów określany jest już mianem choroby: zakrzepicy żył głębokich. Zakrzepy krwi są jak blokady drogowe w krwiobiegu – powodują swoiste korki i uniemożliwiają swobodny przepływ krwi, który utrzymuje funkcje życiowe.
Sprawa może stać się jeszcze bardziej poważna, gdy zakrzep krwi oderwie się od pierwotnego miejsca występowania i dotrze do płuc. Wtedy dochodzi do zatorowości płucnej. Zakrzep krwi wówczas uniemożliwia tym narządom uzyskanie niezbędnego do ich pracy tlenu i krwi. Może to spowodować uszkodzenie płuc i innych narządów, a nawet doprowadzić do śmierci.
Niektórzy ludzie są bardziej podatni na powstanie zakrzepicy żył głębokich, dlatego warto mieć pod kontrolą wszelkie czynniki ryzyka. Co więcej, ważne jest, aby szybko rozpoznać objawy zakrzepu krwi, ponieważ często mogą one być naprawdę ledwie zauważalne lub w ogóle przeoczone. W tym przypadku jednak szybkie wdrożenie leczenia jest kluczowe.
Przyczyny zakrzepów krwi
Jako przyczynę zakrzepów krwi najczęściej wskazuje się tzw. triadę Virchowa. Wskazuje ona na trzy możliwe przyczyny zakrzepów:
- urazy mechaniczne, np. w miejscu po wkłuciu wenflonu, zastrzyku czy założenia cewnika;
- nadmierna krzepliwość krwi, spowodowana leczeniem choroby nowotworowej lub stosowaniem antykoncepcji hormonalnej bądź hormonalnej terapii zastępczej;
- zmniejszony przepływ krwi lub jego zastój, spowodowane żylakami, zapaleniem żył głębokich i powierzchownych, a także brakiem aktywności fizycznej.
Zakrzepy krwi a COVID-19
W związku z rozpoczęciem na całym świecie szczepień przeciw COVID-19 preparatem AstraZeneca pojawiły się doniesienia, że środek ten miałby przyczyniać się do wystąpienia zakrzepów krwi u osób zaszczepionych. Jednak z analiz dokonanych przez koncern wynika, że szczepionka przez niego produkowana nie zwiększa ryzyka wystąpienia zakrzepów. Wręcz przeciwnie – liczba takich przypadków jest mniejsza wśród osób zaszczepionych niż w całej populacji. Takie samo stanowisko zajęły w tej sprawie Europejska Agencja Leków i Światowa Organizacja Zdrowia.
Jednak, jak wskazują dane opublikowane w październiku 2020 roku na łamach „British Journal of Haematology”, u wielu chorych na COVID-19 dochodzi do powstania mikrozakrzepów krwi, zwiększających ryzyko śmierci z powodu tej choroby. Mikrozakrzepy mogą się bowiem przyczyniać do wystąpienia zawału serca i udaru mózgu. Warto jednak dodać, że badanie przeprowadzono w Chinach, a Chińczycy mają około czterokrotnie mniejsze ryzyko, że rozwiną się u nich zakrzepy niż osoby rasy białej. U osób czarnoskórych ryzyko to jest natomiast większe niż wśród przedstawicieli rasy białej.
Jak przebiega leczenie zakrzepów krwi?
Przede wszystkim, chorym podaje się leki zapobiegające krzepnięciu krwi, tzw. antykoagulanty lub „rozrzedzacze krwi” (choć to mylne określenie, ponieważ leki krwi nie rozcieńczają, a hamują jej krzepnięcie). Preparaty te wydłużają czas krzepnięcia krwi, powstrzymują tworzenie się nowych skrzepów, hamują rozwój tych już istniejących. Leki te mogą być podawane w formie tabletek, dożylnie lub podskórnie.
Objawy zakrzepów krwi
Oto znaki, które ostrzegają nas przed zakrzepami krwi. Należy szczególnie na nie uważać, aby w przypadku ich pojawienia się można było działać szybko. W poniższej prezentacji przedstawiamy 8 najczęstszych objawów zakrzepów krwi.
Obrzęk jednej kończyny
Opuchnięta noga lub ręka jest jednym z najczęstszych objawów zakrzepicy żył głębokich. Zakrzepy krwi mogą blokować zdrowy przepływ krwi w nogach, a krew może gromadzić się za zakrzepem, co powoduje obrzęk.
To normalne, że przeoczenie obrzęku nóg jako objawu zakrzepicy żył głębokich zawsze powoduje obrzęk lub sztywność nogi podczas lotu lub w okresach bezruchu. Ale zacznij coś podejrzewać, jeśli opuchlizna kończyny pojawi się szybko, zwłaszcza, jeśli towarzyszy jej ból.
Ból nóg lub ramion
Zwykle ból przy zakrzepach krwi występuje w połączeniu z innymi objawami, takimi jak obrzęk lub zaczerwienienie, ale czasami może występować samodzielnie.
Niestety, ból spowodowany zakrzepami krwi można łatwo pomylić ze skurczem lub nadwyrężeniem mięśni, dlatego często problem pozostaje nierozpoznany i jest szczególnie niebezpieczny.
Ból przy zakrzepach krwi ma tendencję do pojawiania się nagle podczas chodzenia lub zginania stopy do góry.
Zaczerwienienie skóry
Chociaż prawdą jest, że siniak jest rodzajem zakrzepu krwi, nie należy się nim martwić. Zakrzepicy żył głębokich nie możesz zobaczyć. Możesz zobaczyć przebarwienia przypominające siniaki, ale bardziej prawdopodobne jest, że zobaczysz zaczerwienienie. Zakrzepy krwi powodują zaczerwienienie kończyny dotkniętej chorobą i sprawiają, że ramię lub noga są ciepłe w dotyku.
Ból w klatce piersiowej
Ból w klatce piersiowej może być objawem ataku serca, ale to może być też zator płucny. Zarówno zator, jak i zawał serca mają podobne objawy. Jednak ból zatorowy jest zwykle ostry i kłujący, a najsilniejszy jest, gdy bierzesz głęboki oddech.
Ból przy zawale serca często promieniuje z górnych części ciała, takich jak ramiona, szczęka lub szyja. Największą wskazówką jest twój oddech: ból przy zatorze pogarsza się z każdym oddechem. Tak czy inaczej, potrzebujesz natychmiastowej pomocy.
Duszność
Zakrzep krwi w płucach spowalnia przepływ tlenu, co może powodować uczucie zadyszki. Często nie masz siły ani oddechu, aby wejść po schodach. Czujesz się kiepsko. Uzyskaj pomoc szybko, zwłaszcza jeśli dzieje się to nagle.
Niewyjaśniony kaszel
Nie możesz przestać kaszleć? Jeśli masz również duszność, przyspieszone tętno lub ból w klatce piersiowej, może to być zator. Kaszel w takich przypadkach jest suchy, ale czasami ludzie mogą mieć kaszel ze śluzem i/lub krwią. W razie wątpliwości zadzwoń do swojego lekarza lub udaj się prosto na ostry dyżur.
Przyspieszone bicie serca
Kiedy zawartość tlenu we krwi jest niska, twoje tętno rośnie, aby spróbować nadrobić niedobór. Uczucie trzepotania w klatce piersiowej i problemy z głębokimi oddechami może być przyczyną wysyłania przez organizm sygnału SOS, że w płucach czai się zator.
W przypadku małych zakrzepów tętno wzrasta częściowo z powodu bólu w klatce piersiowej, duszności i związanego z tym niepokoju, który one powodują. Występuje również uwalnianie substancji chemicznych z tkanek płuc, co prowadzi do przyspieszenia akcji serca.
Jeśli skrzep jest większy, może powodować zmniejszenie zawartości tlenu we krwi, a nawet zmiany w przepływie krwi, które prowadzą do wyrównawczego wzrostu częstości akcji serca.
Ogólne słabe samopoczucie
Zawroty głowy są częściowo spowodowane uwalnianiem substancji chemicznej z płuc, zmianami natlenienia krwi oraz ciśnieniem krwi i tętnem. Mózg jest wrażliwy na zmiany zawartości tlenu i przepływu krwi.
Chociaż nie jest to zbyt powszechny objaw zakrzepów krwi, zdarza się wystarczająco często, by zwrócił twoją uwagę. Jedno z badań wykazało, że zatorowość płucna była odpowiedzialna za około 17 proc. przypadków hospitalizacji z powodu omdlenia u 560 starszych osób.Czytaj też:
Zakrzepica żył głębokich – co to jest i jak ją leczyć?Czytaj też:
Zakrzepica a siniaki – jak rozpoznać różnice? Pozory mogą mylićCzytaj też:
Czy to zawał? 10 znaków ostrzegawczych