Gaslighting, co to znaczy po polsku? Najgorsza forma manipulacji

Gaslighting jest bardzo wyrafinowaną formą przemocy emocjonalnej i psychicznej. Osoby, które ją stosują często są bardzo inteligentne i posiadają empatię, która pozwala im wczuć się w emocje innych ludzi. Niestety, swoje cechy i umiejętności wykorzystują po to, by krzywdzić innych. Kat manipuluje swoją ofiarą ostrożnie i celowo po to, by przejąć nad nią pełną kontrolę. Stosowana przemoc i techniki manipulacji na początku mogą być bardzo subtelne, przez co stają się niezauważalne lub bagatelizowane.

Gaslighting – co to jest?

Gaslighting to przemoc emocjonalna, w której ofiara gaslightingu przestaje wierzyć w siebie, za to zaczyna sądzić, że cierpi na chorobę psychiczną. Termin ten jest używany do opisania formy emocjonalnego nadużycia, gdy jedna osoba stopniowo manipuluje inną, aby uzyskać kontrolę. Może to obejmować sprawcę, który udaje, że źle rozumie swoją ofiarę lub kwestionuje sposób, w jaki zapamiętuje zdarzenia. Kat doprowadza do sytuacji, w której ofiara staje się zdezorientowana, a co za tym idzie – bezbronna. Niestety, ta taktyka jest bardzo popularna. Większość z nas po prostu nie wie, że ma swoją nazwę.

Co ciekawe, osoba, która znęca się nad kimś w ten sposób, przez resztę otoczenia może być uznawana za kogoś bardzo troskliwego, uroczego i sympatycznego. To dodatkowo powoduje, że ofiara boi się szukać pomocy. Życie w ciągłym chaosie i sprzecznych komunikatach powoduje, że trudno jej ocenić, co jest prawdą, a co nie. Często zaczyna też kwestionować własne myśli, uczucia i opinie. To wszystko jest efektem sprytnej manipulacji. Nie od dziś wiadomo, że im bardziej osoba jest pełna wątpliwości, tym łatwiej ją kontrolować.

Gaslighting – okrutna forma przemocy

Gaslighting przez wielu uznawany jest za najbardziej okrutną formę przemocy psychicznej. Tego rodzaju manipulowanie i znęcanie się nad drugą osobą jest w stanie trwale ją okaleczyć psychicznie, przyczyniając się do rozwoju zaburzeń psychicznych czy depresji. Osoby, które stosują gaslighting, przejmują kontrolę nad drugą osobą, uzależniając ją od siebie i zakłamując rzeczywistość. Za pomocą zaprzeczania, wmawiania i podsycania wątpliwości, a także wyszydzania uczuć ofiary, kontrolują jej zachowanie. Jeśli ofiara w porę nie poprosi o pomoc lub jej nie otrzyma z zewnątrz, może przeżyć w takim związku całe życie, wycofując się ze społeczeństwa i pogłębiając w depresji.

Form znęcania może być wiele. Kaci najczęściej próbują doprowadzić do sytuacji, w której ofiara nie wierzy już we własne uczucia czy lęki. Stopniowo przejmują kontrolę nad sposobem postrzegania rzeczywistości ofiary, wmawiając jej różne rzeczy. Mogą nawet posunąć się do tego, by wmawiać partnerce lub partnerowi, że cierpi na urojenia. Przygotowują inscenizację dziwnych wydarzeń, by zakłamywać rzeczywistość i potęgować obawy ofiary.

Gaslighting pochodzi od filmu "Gaslight" z 1944, w którym główna bohaterka podejrzewała, że jej mąż popełnił morderstwo. W nocy słyszała dziwne dźwięki, ale małżonek wmawiał jej, że ma urojenia. Próbował dalej stosować wobec niej manipulację, posuwając się nawet do tego, że uruchamiał lampy gazowe, wmawiając jej, że tylko ona je widzi. Wywołując w niej panikę, sprawiał, że czuła się kompletnie bezradna i pełna sprzeczności. Ostatecznie bohaterka uwierzyła w słowa męża, wyparła swoje obawy, dokonała zaprzeczenia rzeczywistości i zaczęła sądzić, że jest chora.

Gaslighting: na czym polega i jak rozpoznać osobę nią dotkniętą?

Osoba dotknięta gaslightingiem najczęściej jest wycofana i nieśmiała. Jej pewność siebie maleje, a każdy ruch czy słowa podszyte są lękiem. Taka osoba czuje się nic niewarta, niegodna normalnego traktowania i szacunku. Może zamknąć się w sobie, odizolować od kolegów czy koleżanek w pracy, nienawiązywać żadnych kontaktów towarzyskich. Często jej stan się pogarsza wraz z biegiem czasu - może podupadać na zdrowiu, cierpieć na bezsenność.

Co więcej, osoba dotknięta gaslightingiem wierzy w słowa partnera. Gdy ten notorycznie jej wmawia, że coś sobie wymyśla lub ma urojenia, zaczyna wierzyć, że właśnie tak jest. Może nawet doszukiwać się w sobie choroby psychicznej lub myśleć, że zdziwaczała. Zaczyna zatem izolować się od ludzi, powoli i stopniowo faktycznie popadając w obłęd.

Gaslighting jest perfidną formą przemocy psychicznej, która jest w stanie znacznie pogorszyć kondycję psychiczną danej osoby. Może spowodować trwały uszczerbek na zdrowiu, stać się przyczyną depresji, zaburzeń lękowych czy nerwicy. Osoby dotknięte przemocą wymagają natychmiastowej pomocy, która jest możliwa tylko wtedy, gdy ofiara odizoluje się od oprawcy.

Gaslighting – stosowane techniki

Gaslighting objawia się na różne sposoby:

• izolowanie drugiej osoby od rodziny i najbliższych po to, by ta nie miała wsparcia wśród innych,
• opowiadanie niestworzonych rzeczy na temat ofiary innym i wmawianie jej nieprawdziwych opinii na jej temat,
• manipulowanie ofiarą, by ta straciła pewność co do własnych uczuć i emocji,
• robienie z ofiary „wariata”, wmawianie choroby lub zaburzeń psychicznych,
• wprowadzanie dezorientacji poprzez negowanie informacji i zdarzeń, które miały miejsce,
• zaprzeczanie temu, co mówi ofiara,
• podważanie uczuć,
• wmawianie, że wszyscy inni kłamią,
• uderzanie w czułe punkty,
• wzbudzanie poczucia winy,
• utrudnianie weryfikacji informacji i faktów.

Gaslighting – sygnały, które powinny zaniepokoić

Ta forma przemocy emocjonalnej na początku może objawiać się bardzo subtelnie, jednak szybko nabiera tempa. Ofiara czuje, że dzieje się coś złego, staje się zlękniona i niepewna siebie, ale w wyniku silnej manipulacji traci wiarę w swoje uczucia.

Najprawdopodobniej jesteś ofiarą gaslightingu, jeśli:

• czujesz się zagubiony i wątpisz w siebie,
• jesteś przewrażliwiona,
• masz wrażenie, że nie potrafisz podjąć żadnej decyzji i nieustannie wyciągasz błędne wnioski,
• bliska ci osoba neguje wszystko, co mówisz i wmawia ci, co powinieneś myśleć, czuć, uważać i zrobić,
• masz niskie poczucie własnej wartości,
• z powodu partnera/bliskiej osoby straciłeś kontakt z rodziną i znajomymi,
• po rozmowie z oprawcą tracisz wiarę w to, w co wcześniej wierzyłeś,
• przeżywasz załamanie nerwowe,
• masz objawy depresji,
• zaczynasz myśleć, że jesteś chora psychicznie,
• czujesz się osamotniony i słaby,
• podejrzewasz u siebie zaburzenia lub chorobę psychiczną, co często stwierdza twój partner,
• kłamiesz, żeby się przypodobać lub uniknąć stwierdzenia, że jesteś wariatem lub przesadzasz,
• masz wrażenie, że kiedyś byłeś kimś zupełnie innym.

Jeżeli podejrzewasz, że możesz być ofiarą gaslightingu, znajdź osobę godną zaufania, której opowiesz o swojej sytuacji. Poszukaj psychoterapeuty lub psychiatry, który pomoże ci stanąć na nogi, zwalczyć objawy depresji i odzyskać wiarę w siebie. Przede wszystkim jednak musisz jak najszybciej uwolnić się od swojego oprawcy. Jeśli nie zrobisz tego w porę, w pewnym momencie uwierzyć, że słowa, które wmawia ci oprawca, są prawdą.

Czy to na pewno gaslighting?

Gaslighting to forma przemocy psychicznej, którą nie jest łatwo rozpoznać. Nie jest to nic innego jak manipulacja, ale bardzo sprytna i przebiegła, dlatego większość osób nie potrafi jej rozpoznać i nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, że padają ofiarą przemocy. Jeśli jednak czujemy się w związku niepewnie i mamy przeczucie, że coś jest nie w porządku, zwróćmy uwagę na następujące sygnały:

1. Czujesz się niepewna siebie i nic niewarta? Być może druga osoba podkopuje w tobie wiarę we własne siły i możliwości
2. Masz wrażenie, że jesteś odizolowana od rodziny i przyjaciół? Przeanalizuj, dlaczego wasze relacje uległy rozluźnieniu. Partner może ci wmawiać, że to rodzina się od ciebie odsunęła albo że przyjaciele tak naprawdę nie życzą ci dobrze lub obmawiają cię za plecami. Przekalkuluj to na chłodno - rodzina była z tobą od lat, przyjaciele towarzyszyli ci w wielu chwilach twojego życia. To raczej niemożliwe, żeby nagle wszyscy się zmienili i cały świat stał się zły
3. Czujesz, że coraz częściej dopuszczasz się kłamstwa, bo boisz się powiedzieć prawdę? Nie jest to sytuacja normalna, nie powinnaś bać się mówić tego, co czujesz i tego, co się dzieje
4. Czujesz, że jesteś w ciągłym stresie, a twoje życie jest nic niewarte? To sygnał alarmowy!
5. Często słyszysz, że przesadzasz, a twoje uczucia są marginalizowane

Przykłady gaslightingu

Gaslighting to forma przemocy psychologiczno-emocjonalnej, którą najczęściej stosują osoby z zaburzeniami osobowości, narcyzi czy psychopaci. Osoby, które mają zdiagnozowane zaburzenia osobowości, mogą nieświadomie nawet stosować wobec innych osób gaslighting, próbując przejąć kontrolę nad drugą osobą.

Przykładem gaslightingu jest marginalizowanie i bagatelizowanie uczuć, obaw i lęków innych osób. Jeśli partner wyśmiewa twoje słabości, wmawia ci, że przesadzasz i że twoje uczucia są nieważne, jest to forma przemocy emocjonalnej i psychicznej. Kolejnym przykładem jest uzależnienie od siebie drugiej osoby i nadmierna kontrola. Jeśli musisz tłumaczyć się z każdego kroku lub dopuszczać kłamstwa, by uniknąć kłótni lub awantury, to również jest gaslighting.

Kto stosuje gaslighting?

Gaslighting najczęściej stosują osoby z zaburzeniami dramatyczno-niekonsekwentnymi, a także narcyzi i osoby z zaburzeniami psychicznymi. Manipulator stosuje szantaż emocjonalny, wywołując niepokój w drugie osobie. Robi to, by ją od siebie uzależnić, próbując stosować manipulację w stosunku do jej zachowań. Dzięki temu zyskuje poczucie kontroli nad drugą osobą.

Gaslighter twierdzi, że uczucia i przekonania drugiej osoby są nieważne. Uzależnia ją od siebie, doprowadzając do sytuacji, w której ofiara boi się podjąć jakąkolwiek samodzielną decyzję. Jeśli w takim związku są dzieci, gaslighter ma dodatkowe pole do działania. Może nawet doprowadzić do sytuacji, w której kobieta boi się wyjść z domu bez porozumienia z oprawcą.

Jeśli manipulator obawia się, że jego plan spełznie na niczym przez bliskie osoby, odsuwa ofiarę od znajomych i rodzinych. W ten sposób zabezpiecza się przed tym, by przyjaciółka ofiary czy też ktoś z członków jej rodziny, nie dowiedzieli się o niczym. W manipulowaniu i kłamstwie kat jest mistrzem - potrafi świetnie grać na emocjach drugiej osoby i kierować nią w taki sposób, by ofiara uzależniała się od niego niepostrzeżenie. W ten sposób praktycznie przejmuje nad nią władzę.

Rzadko kiedy ofiara w takim związku ma odwagę powiedzieć rodzinie czy przyjaciołom, co się dzieje. Wydaje jej się, że jej obawy i osądy są nieprawdziwe i niewłaściwe, dlatego też zamyka się w sobie, pogłębiając swoje zaburzenia. Pamiętajmy, że przemocowy związek powoduje ciągłe życie w lęku, napięciu i stresie, co nie pozostaje bez wpływu zarówno na stan zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.

Dlaczego osoby stosują gaslighting?

Gaslighting jest stosowany, by kontrolować innych ludzi. Wynika najczęściej ze słabości lub z zaburzeń psychicznych, które sprawiają, że dana osoba nie potrafi nawiązać uczciwej i szczerej relacji z drugą osobą. Często za gaslightingiem stoi brak pewności siebie i brak poczucia bezpieczeństwa. Świadomość, że tylko kontrolując drugą osobę, jesteśmy w stanie uniknąć zranienia przez nią, sprawia, że dany człowiek dopuszcza się nadmiernej kontroli czy manipulacji.

Jak się czuje ofiara manipulacji?

Osoba, która jest obiektem gaslightingu, najczęściej nie ma świadomości, że jej partner stosuje wobec niej przemoc. Może czuć, że coś jest nie w porządku, że w uczciwym związku nie powinna tłumaczyć się z każdego kroku czy prosić o poczucie swobody. Kiedy jednak próbuje to zasygnalizować, zostaje wyśmiana, wyszydzona albo staje się przyczyną kolejnej awantury. W takiej sytuacji wiele osób szybko się poddaje i wycofuje, nie chcąc pogarszać swojej sytuacji. Zaczyna też myśleć, że może faktycznie coś jest z nim nie w porządku, że przesadza. Spada jej poczucie pewności siebie, maleje odwaga i chęć do nawiązywania kontaktów towarzyskich. Z poczucia wstydu o swoich obawach, lękach czy podejrzeniach nie mówi nikomu, nawet najbliższym członkom rodziny czy przyjaciołom. Ci zresztą często są odseparowani przez gaslightera, osobę dopuszczającą się na partnerce (lub partnerze) przemocy psychicznej.

Długotrwałe przebywanie w takim związku powoduje powstanie toksycznej więzi z partnerem. Ofiara często myśli, że sama sobie nie poradzi i w związku z tym nawet nie próbuje wycofać się z danej relacji. Staje się więźniem uzależnionym od humorów i nastrojów drugiej osoby.

Czytaj też:
Zwykła nieśmiałość czy zaburzenie lękowe?Czytaj też:
Po tych słowach można poznać, czy ktoś zmaga się z depresją