Dawcy szpiku – przywileje. Jak się zapisać do bazy?

Dawcy komórek, tkanek i narządów mogą korzystać z różnych przywilejów. Decyzja o byciu dawcą nie jest jednak podyktowana możliwością np. szybszego skorzystania z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. Osoby, które decydują się zarejestrować jako potencjalny dawca szpiku kostnego, robią to najczęściej z powodu chęci niesienia bezinteresownej pomocy.

Czym jest szpik kostny?

Szpik kostny i krwiotwórcze komórki macierzyste to „lek” ratujący zdrowie i życie. Dzięki przeszczepowi szpiku kostnego wielu chorych zyskało drugie życie. Nowotwory krwi m.in. atakujące dzieci i osoby dorosłe ostre i przewlekłe białaczki, to choroby, które często są oporne na różne metody leczenia. Na etapie leczenia można spróbować znaleźć dawcę szpiku w najbliższej rodzinie lub skorzystać z komórek macierzystych niespokrewnionego dawcy. Dane fundacji zajmujących się poszukiwaniem dawców komórek, tkanek i narządów, nie są optymistyczne – do przeszczepu rodzinnego kwalifikuje się jedynie co 5 chory; niewielu chorych pacjentów może także skorzystać z przeszczepu krzyżowego, dlatego tak ważne jest stałe zwiększanie liczby dawców, z których komórek macierzystych będą mogli skorzystać chorzy.

Znalezienie dawcy tzw. genetycznego bliźniaka, nie jest proste. Jedynie u niewielkiego odsetka chorych możliwe jest przeszczepienie komórek macierzystych tuż po rozpoznaniu choroby, co znacząco poprawia rokowania. Można zrobić dobry uczynek, oferując drugiej osobie, to co najważniejsze, czyli szansę na zdrowie i długie życie! Wystarczy zarejestrować się jako potencjalny dawca szpiku kostnego. Cała procedura nie jest skomplikowana. Osoba chcąca zostać dawcą, nie musi obawiać się m.in. konieczności uiszczenia opłaty za przesłany pakiet rejestracyjny i niezbędne badania.

Dawca przeszczepu może korzystać z różnych przywilejów. To samo tyczy się dawców krwi, której cały czas brakuje w bankach krwi.

Kto może zostać dawcą szpiku?

Dawcą szpiku może zostać każda osoba pełnoletnia. Przedział wiekowy dawców to od 18 do 55 lat. Osiągnięcie pełnoletności umożliwia rejestrację w bazie dawców szpiku każdej osobie zdrowej, która nie zmaga się z dużą nadwagą. Co ważne – zanim zostaną pobrane komórki szpiku do przeszczepu, konieczne będzie poddanie się badaniom lekarskim. Sama zgodność z biorcą nie jest wystarczająca, aby stać się dawcą szpiku i innych komórek.

Rejestracja w bazie potencjalnych dawców to pierwszy krok, który możemy wykonać, aby podarować drugiej osobie zdrowie lub uratować jej życie. Nie jest możliwe bycie dawcą przeszczepu, jeżeli zainteresowany oddaniem komórek, jest osobą chorą – z grona dawców wykluczają m.in. choroby nowotworowe, przebyty zawał serca, udar mózgu oraz choroby autoimmunologiczne.

Zapisanie się w bazie potencjalnych dawców nie jest równoznaczne z oddaniem szpiku do przeszczepu oraz nie uprawnia do korzystania z przywilejów dawcy. Niektóre przywileje przysługują już w momencie rozpoczęcia badań wstępnych, które kwalifikują do pobrania komórek. Dawca może korzystać z przysługujących mu przywilejów w zakresie przewidzianym przepisami prawa po pobraniu komórek do przeszczepu oraz otrzymaniu potwierdzających to dokumentów.

Przywileje dawcy szpiku

Polskie prawo reguluje, jakie przywileje przysługują dawcy szpiku. Każdy dawca przeszczepu otrzymuje dokument, który potwierdza, że może z nich korzystać. Legitymacja i odznaka „Dawcy Przeszczepu” wręczana jest w ośrodku pobierającym szpik kostny. Jeżeli dawca przeszczepu odda szpik lub komórki macierzyste więcej niż jeden raz, to otrzymuje legitymację i odznakę „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”. Jest ona wydawana przez Ministerstwo Zdrowia i uroczyście wręczana dawcy.

Legitymacja i odznaka „Dawcy Przeszczepu” oraz legitymacja i odznaka „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” uprawniają do korzystania z przywilejów w nieco innym zakresie.

Zanim dojdzie do pobrania komórek, które zostaną przeszczepione biorcy, konieczne jest poświęcenie czasu na niezbędne procedury i badania. Na tym etapie potencjalny dawca może korzystać z przywilejów, dzięki którym, nie ponosi dodatkowych kosztów oraz nie musi obawiać się konsekwencji związanych z nieobecnością w pracy, na uczelni lub w szkole.

W niektórych miastach osoby, które oddały szpik lub krew i posiadają potwierdzające to dokumenty, mogą korzystać z komunikacji miejskiej bezpłatnie, a także korzystać ze zniżek np. przy zakupie biletu rocznego. Aby skorzystać z przywilejów w komunikacji miejskiej, trzeba okazać dokument potwierdzający tożsamość dawcy.

Jak przebiega procedura rejestracji w bazie dawców szpiku kostnego?

Osoby chcące zostać dawcami szpiku, muszą zamówić przez Internet pakiet rejestracyjny, który jest im dostarczany pod wskazany adres. Następnie niezbędne jest pobranie wymazu oraz wypełnienie dołączonego do pakietu rejestracyjnego formularza.

Wymaz należy pobrać z wewnętrznej części policzka zgodnie z dołączoną instrukcją, a następnie odesłać pakiet. Pobrany wymaz zostanie poddany badaniom zgodności tkankowej, a następnie dane zostaną wprowadzone do bazy potencjalnych dawców. Umieszczenie danych w bazie potencjalnych dawców jest równoznaczne z aktywnym poszukiwaniem biorcy przeszczepu. Od tej pory potencjalny dawca może oczekiwać na informację o zgodności tkankowej i konieczności zgłoszenia się na badania wstępne oraz pobranie szpiku kostnego.

Zarejestrowanie się w bazie potencjalnych dawców nie oznacza, że nie możemy zrezygnować z podarowania swoich komórek osobie chorej. Procedura związana ze zgodnością tkankową oraz przygotowaniem dawcy do pobrania komórek rozpoczyna się w momencie potwierdzenia chęci pomocy osobie chorej. Jeżeli z powodu np. sytuacji losowych, ciąży, choroby lub innych okoliczności potencjalny dawca nie będzie mógł przystąpić do badań, nie musi obawiać się żadnych konsekwencji.

Warto jednak pamiętać, że decyzja o byciu potencjalnym dawcą, powinna zostać dobrze przemyślana. Nawet jeżeli dawca potwierdzi swoją gotowość do pomocy osobie chorej, to nie zawsze dochodzi do przeszczepu. Ostateczna decyzja podejmowana jest po wykonaniu badań wstępnych, których wyniki mogą uniemożliwić przeszczep.

Sam udział w procedurze przygotowawczej uprawnia do skorzystania z niektórych przywilejów, będąc podstawą do:

• zwrotu kosztów związanych z dotarciem na badania wstępne,
• zwrotu kosztów związanych z dotarciem na pobranie szpiku kostnego,
• zwrotu kosztów wyżywienia w czasie wykonywania badań oraz pobrania szpiku.

Z takich samych przywilejów może skorzystać osoba towarzysząca potencjalnemu dawcy podczas badań wstępnych i pobrania szpiku.

Na etapie procedury przygotowawczej potencjalny dawca może również skorzystać z pełnopłatnego dnia wolnego. Zgodnie z art. 92 § 1 pkt. 3 kodeksu pracy za czas niezdolności pracownika do pracy, spowodowany koniecznością poddania się niezbędnym badaniom lekarskim, przewidzianym dla kandydatów na Dawców komórek, tkanek i narządów oraz czas poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – w okresie wskazanym w pkt. 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.

Podsumowując, chcąc stać się potencjalnym dawcą szpiku lub komórek macierzystych, trzeba zarejestrować się w bazie dawców. Można to zrobić bez wychodzenia z domu, zamawiając pakiet rejestracyjny, który zawiera formularz zgłoszeniowy oraz zestaw do pobrania wymazu z wewnętrznej strony policzka.

Pobranie wymazu jest procedurą bezbolesną – umożliwia ono przeprowadzenie badań, których celem jest oznaczenie antygenów zgodności tkankowej. Od tego momentu osoba, która wyraziła chęć zostania dawcą, jest brana pod uwagę podczas poszukiwania biorcy.

Czytaj też:
Rak szpiku kostnego – rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenieCzytaj też:
Kolejny pacjent wyleczony z HIV. Zadziałała niespotykana terapia