Czerniak paznokcia – przyczyny, jak się objawia, diagnostyka i leczenie

Paznokcie narażone są na różne uszkodzenia mechaniczne oraz niekorzystne oddziaływanie np. detergentów, co sprawia, że ich wygląd może się zmieniać. Zmiany na paznokciach mogą wskazywać na problemy z funkcjonowaniem różnych narządów i układów, jednak zdecydowana większość z nich podąża za płytką paznokcia i nie jest trwale związana z jej macierzą. Nieco inaczej jest w przypadku czerniaka paznokcia, który powoduje zarówno znaczną zmianę zabarwienia paznokcia, jak i prowadzi do uszkodzeń płytki, pojawienia się owrzodzeń i innych objawów. Wskazują one na zaawansowaną postać tego nowotworu.

Co warto wiedzieć o czerniaku?

Od kilku lat trwa kampania społeczna na temat czerniaka, czyli najczęściej diagnozowanego nowotworu skóry, którego rozwój ma związek z ekspozycją skóry na bezpośrednie działanie promieniowania UV. Choroba może zaatakować nie tylko często wystawianą na promieniowanie słoneczne skórę, ale także paznokcie i siatkówkę. W przypadku czerniaka złośliwego mamy do czynienia z wywodzeniem się patologicznych zmian z komórek barwnikowych. Początkowo zmiana związana z rozwojem nowotworu może przypominać krwiak lub pieprzyk, co sprawia, że bywa bagatelizowana.

Czerniak paznokcia jest rzadką odmianą czerniaka, jednak obserwowany jest wzrost zachorowań na tę chorobę nowotworową. Dotyczy on przede wszystkim osób, które mają ciemny fenotyp skóry m.in. Afroamerykanów, jednak posiadanie jasnej karnacji, nie jest czynnikiem, który chroni przed rozwojem choroby. Czerniak paznokcia diagnozowany jest u 1% osób chorych na wszystkie typy czerniaka.

Czerniak paznokcia zaliczany jest do grupy chorób nowotworowych, które cechują się ciężkim przebiegiem i nie rokują pomyślnie, jednak należy wiedzieć, że wcześnie postawiona diagnoza pozwala na skuteczne leczenie i zapobieganie pojawieniu się przerzutów. Późniejsze rozpoznanie choroby wpływa w niekorzystny sposób na rokowania pacjentów.

Wyróżniamy 4 postacie czerniaka, które cechują się zarówno odmiennym objawem klinicznym, jak i budową histopatologiczną zmian. Czerniak paznokcia to czerniak akralny, który rozwija się na powierzchni skóry dłoni oraz stóp, a także w obrębie paznokci. Pozostałe postacie czerniaka złośliwego to:

• czerniak guzkowy,
• czerniak w plamie soczewicowatej,
• czerniak szerzący się powierzchownie.

Czerniak paznokcia jest złośliwą chorobą nowotworową, którą trudno jest zdiagnozować, co ma związek m.in. z brakiem swobodnego dostępu do niepokojących zmian w obrębie paznokci. Co więcej, choroba przypomina swoim obrazem klinicznym inne schorzenia np. grzybicę paznokcia, co sprawia, że bywa leczona w nieodpowiedni sposób.

Czerniak podpaznokciowo-kończynowy

Czerniak podpaznokciowo-kończynowy to specyficzny rodzaj czerniaka. Cechuje się on powstawaniem zmian barwnikowych w obrębie płytki paznokcia oraz na nieowłosionej skórze stóp i dłoni. Najczęściej czerniak paznokcia rozwija się na palcu wskazującym, jednak może także powstać na innych palcach u dłoni oraz pod paznokciami palców u stóp np. pod paznokciem dużego palca. Czerniak paznokcia objawia się powstaniem brązowej pręgi lub pręg na paznokciach, które nie znikają wraz z ich wzrostem. To ważny objaw, który pozwala odróżnić czerniaka od innych zmian np. powstałych na skutek zakażeń grzybiczych lub urazów. Zwykle zmiany związane z czerniakiem dotyczą jednej płytki paznokcia.

Powinniśmy pamiętać, że każda zmiana na skórze lub płytce paznokciowej, jeżeli jest oporna na zastosowane leczenie, powinna zostać skonsultowana z dermatologiem, który wykona niezbędne badania diagnostyczne.

Czerniak paznokcia – przyczyny

Czerniak podpaznokciowy może powstać na skutek działania różnych czynników. Jednym z nich, jest działanie promieniowania UV, które emitowane jest przez słońce oraz lampy do manicure, stosowane w gabinetach kosmetycznych. Powinniśmy jednak wiedzieć, że płytka paznokcia chroni jego macierz przed promieniowaniem, co sprawia, że ten czynnik oddziałuje na rozwój choroby w mniejszym stopniu, niż w przypadku innych typów czerniaka. Rola promieniowania UV jako czynnika wyzwalającego patologiczne zmiany jest jednak nadal intensywnie badana. Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania na czerniaka paznokcia, zaliczamy także m.in.:

• urazy mechaniczne i długotrwałe drażnienie skóry lub paznokci;
• długotrwały kontakt z niektórymi substancjami chemicznymi i metalami ciężkimi;
• nadmierne rogowacenie o różnym podłożu;
• dermatozy o przewlekłym przebiegu, które powodują nadwrażliwość na słońce;
• genetyczną skłonność do powstawania nowotworów skóry;
• przebytą radioterapię;
• stosowanie leków, które wpływają na funkcjonowanie układu odpornościowego;
• średni i podeszły wiek.

Czerniak paznokcia może mieć także związek z przebyciem infekcji bakteryjnej lub wirusowej. W przypadku czerniaka paznokciowego ryzyko rozwoju choroby zwiększają przewlekłe infekcje.

Często trudno jest jednoznacznie określić przyczynę rozwoju czerniaka paznokcia i innych postaci tego nowotworu. Warto pamiętać, że nowotwór ten może występować rodzinnie oraz może ulec wznowieniu po dłuższym czasie od wyleczenia.

Jak objawia się czerniak paznokci?

Objawy czerniaka paznokciowego dla doświadczonego dermatologa, są dość specyficzne, jednak przez chorych, często bywają mylone z niegroźnymi zmianami, które pojawiają się na skórze oraz paznokciach. Jak już zostało wspomniane, jednym z objawów czerniaka paznokcia, jest pojawienie się pionowej, rzadziej poziomej, pręgi lub pręg, o brązowym, czarnym lub niebieskawym kolorze. Na czerniaka paznokcia wskazują także brązowe, czarne lub sine plamy o różnym kształcie, które mają poszarpane brzegi i nie znikają wraz ze wzrostem paznokcia.

Czerniaki paznokcia mogą być mylone ze zmianami spowodowanymi infekcją bakteryjną i bywają mylnie brane za grzybicę płytki paznokcia oraz objawy związane z urazem płytki paznokciowej. W przypadku krwiaków podpaznokciowych oraz zakażeń o różnym podłożu, zmiany po pewnym czasie znikają pod wpływem zastosowanego leczenia lub naturalnego procesu regeneracji płytki paznokciowej. Tak jest w przypadku urazów paznokcia, które powodują, że tworzący się krwiak, stopniowo zmienia swoją barwę i znika. Uraz może także doprowadzić do zejścia paznokcia, na którego miejscu wyrasta nowy.

Do objawów czerniaka, oprócz plam pod paznokciem, które mogą mieć różny odcień barwy brązowej, czarnej lub niebieskiej, zaliczamy także m.in.:

• zniekształcenia paznokcia,
• pękanie płytki paznokcia,
• powstawanie ubytków płytki paznokciowej,
• powstawanie guzków w okolicy wału paznokciowego,
• powstawanie nadżerek, owrzodzeń i krwawiących ran.

Czerniak podpaznokciowy rozwija się dość szybko, dlatego wczesna diagnostyka pozwala na uniknięcie poważnego zagrożenia dla zdrowia i życia, jakie wiąże się z tym nowotworem. Na początkowym etapie choroby można zaobserwować stopniowe powiększanie się zmiany wywodzącej się z komórek barwnikowych skóry. Wraz z postępem choroby pojawia się ból oraz ogólne złe samopoczucie i osłabienie, co może wskazywać na to, że nowotwór dał przerzuty.

Ważne: zdarza się, że czerniak nie ma wyraźnego koloru i przez wiele lat rozwija się bezobjawowo, czyli bez występowania typowych zmian barwnikowych na skórze lub paznokciach.

Diagnostyka: Jak rozpoznać czerniaka paznokcia?

Postęp w medycynie ułatwia diagnostykę czerniaka paznokcia, jednak ze względu na położenie zmian, do których trudno dotrzeć np. w celu wykonania biopsji, konieczne jest stosowanie różnych metod diagnozowania tego nowotworu. Podczas diagnozowania czerniaka wykorzystywany są m.in. algorytm ABCDEF oraz reguła CUBED, która pozwala wstępnie wykryć nowotwór na podstawie nowych kryteriów. Ich wystąpienie wskazuje na konieczność wykonania specjalistycznych badań diagnostycznych, czyli np. dermatoskopii.

Algorytm ABCDEF pozwala ocenić, czy zmiana barwnikowa to tzw. zmiana wysokiego ryzyka. Kolejne litery alfabetu oznaczają:

• A – wiek (age);
• B – obecność zmiany w postaci brązowego lub brązowo-czarnego prążka, którego szerokość jest większa niż 3 mm (band, breadth and blurred boarder);
• C – zmiany kształtu i wielkości (change);
• D – charakterystyczna lokalizacja na palcu wskazującym, kciuku lub dużym palcu u stopy (digital);
• E – rozszerzanie się zmiany na okoliczne tkanki (extension);
• F – obciążenie genetyczne rozwojem czerniaka (family).

W diagnostyce czerniaka paznokcia algorytm ABCDEF jest coraz częściej zastępowany regułą CUBED.

• C – „Coloured lesion where any part is not skin colour”;
• U – „Bncertain diagnosis”;
• B – „Bleeding lesions on the foot or under the nail, whether the bleeding is direct bleeding or oozing of fluid. This includes chronic granulation tissue”;
• E – „Enlargement or deterioration of a lesion or ulcer despite therap”;
• D – Delay in healing of any lesion beyond 2 months”.

Co oznaczają powyższe wyrażenia?

„Coloured lesion where any part is not skin colour” – zmiany o kolorze innym niż zdrowa skóra.

„Bncertain diagnosis” – niepewna diagnoza.

„Bleeding lesions on the foot or under the nail, whether the bleeding is direct bleeding or oozing of fluid. This includes chronic granulation tissue” – krwawiące zmiany na skórze lub pod paznokciem, niezależnie od tego, czy krwawienie jest bezpośrednim krwawieniem, czy sączeniem się płynu. Tego rodzaju zmianą jest chroniczna tkanka ziarninująca.

„Enlargement or deterioration of a lesion or ulcer despite therap” – powiększenie się zmiany barwnikowej pomimo podjętego leczenia.

„Delay in healing of any lesion beyond 2 months” – opóźnienie w gojeniu powyżej dwóch miesięcy.

Chroniczna tkanka ziarninująca oraz opóźnienie w gojeniu powyżej dwóch miesięcy to szczególnie niepokojące objawy, które wymagają natychmiastowego wykonania specjalistycznych badań diagnostycznych.

Jak wygląda leczenie czerniaka podpaznokciowego?

Leczenie czerniaka podpaznokciowego uwzględnia dobór metody postępowania względem m.in. stopnia zaawansowania choroby. Często niezbędna jest amputacja paliczka, która pozwala zmniejszyć ryzyko związane z nawrotem choroby. W przypadku ograniczonych zmian, które zostały wykryte we wczesnym stadium, leczenie może uwzględniać wycięcie zmiany i wykonanie przeszczepu zdrowych tkanek. W leczeniu czerniaka podpaznokciowego stosuje się także terapie antynowotworowe m.in. radio i chemioterapię.