Niewydolność nerek – rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenie

Nerki są narządem, który pełni w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji. Dzięki nim wytwarzany jest mocz. Mocz powstaje podczas procesu oczyszczania krwi ze znajdujących się w niej produktów ubocznych przemiany materii, których zbyt wysokie stężenie prowadzi do zatrucia organizmu toksynami. Choroby nerek, w zależności od przyczyny i przebiegu, mogą doprowadzić do uszkodzenia tego narządu, które skutkuje koniecznością rozpoczęcia terapii nerkozastępczej. Pozwala ona zastąpić pracę uszkodzonych nerek aparaturą medyczną, która oczyszcza krew z produktów ubocznych przemiany materii.

Nerki to narząd parzysty, który znajduje się w przestrzeni zaotrzewnowej na wysokości kręgosłupa lędźwiowego. Z tego względu ból nerek często mylony jest z bólem pleców.

Choroby nerek

Jedną z często diagnozowanych chorób nerek jest kamica nerkowa, która powoduje bardzo silny ból, porównywalny pod względem charakteru i nasilenia z bólem porodowym. Kamica nerkowa spowodowana jest odkładającymi się w nerkach złogami i piaskiem. Atak kolki nerkowej jest wskazaniem do wykonania USG jamy brzusznej, w celu oceny wielkości kamieni nerkowych oraz ich położenia. Duże kamienie nerkowe mogą doprowadzić do poważnych powikłań.

Chore nerki przez długi czas mogą nie powodować uciążliwych objawów. Schorzenia nerek rozwijają się u dzieci i osób dorosłych, dlatego niezbędne jest systematyczne wykonywanie badań profilaktycznych, które pozwalają ocenić stan zdrowia i sposób funkcjonowania tego narządu. Badanie ogólne moczu powinno być wykonywane przynajmniej raz w roku.

Niewydolność nerek jest stanem, w którym narząd ten nie może prawidłowo funkcjonować. Ograniczenie efektywności pracy nerek może być związane z działaniem różnych czynników. Najczęstszą przyczyną uszkodzenia nerek są zaburzenia ukrwienia tego narządu. Zmniejszenie przepływu krwi przez nerki prowadzi do niedostatecznego dopływu tlenu m.in. do cewek nerkowych, które są najbardziej narażone na niedotlenienie.

Niewydolność nerek – co trzeba wiedzieć?

Niewydolność nerek może mieć różny przebieg. Wyróżniamy ostrą niewydolność nerek oraz przewlekłą niewydolność nerek. Choroby nerek często występują rodzinnie, dlatego warto zwrócić szczególną uwagę na zdrowie tego narządu, jeżeli w naszej najbliższej rodzinie była zdiagnozowana niewydolność nerek. Przyczyną niewydolności nerek mogą być także często diagnozowane choroby przewlekłe np. dotycząca rosnącego odsetka globalnej populacji cukrzyca. Niekorzystnie na zdrowie nerek wpływają także choroby naczyniowe oraz stosowane w nadmiarze używki i leki, które powodują polekowe uszkodzenie nerek.

Choroby nerek powodują ograniczenie czynności wydalniczej nerek oraz umniejszenie objętości moczu. Stan znacznego upośledzenia pracy nerek jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia nerkozastępczego, które umożliwia m.in. pozaustrojowe oczyszczanie krwi z obecnych w niej produktów ubocznych przemiany materii.

Choroby nerek spowodowane są przez czynniki nagle oddziałujące na pracę tego narządu, wywołując m.in. nasilający się stan zapalny nerek oraz czynniki, które upośledzają pracę nerek przez wiele lat, stopniowo ograniczając prawidłowe funkcjonowanie tego narządu. Jeżeli choroba nerek pojawia się nagle, to mamy do czynienia z ostrą niewydolnością nerek, która jest stanem odwracalnym, o ile zostanie wcześnie zdiagnozowana.

Ostre uszkodzenie nerek jest stanem nasilającym się w krótkim czasie, prowadząc do ograniczenia filtracji. Stan ostrej niewydolności nerek nie prowadzi do uszkodzenia nefronów i przebiega w czterech fazach, które rozpoznaje się na podstawie występujących u chorego objawów. Leczenie pacjentów z ostrą niewydolnością nerek jest długotrwałe, ale pozwala przywrócić nerkom prawidłowe funkcje wydalnicze.

W przypadku przewlekłej niewydolności nerek mamy do czynienia z postępującymi uszkodzeniami tego narządu, które związane są z chorobami dotyczącymi bezpośrednio nerek np. chorobami wrodzonymi oraz chorobami ogólnoustrojowymi np. cukrzycą (cukrzycowa choroba nerek, nefropatia cukrzycowa). Częstą przyczyną przewlekłej niewydolności nerek jest także m.in. wielotorbielowate zwyrodnienie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek oraz inne, pierwotne i wtórne choroby kłębuszków nerkowych, a także choroby naczyń, które odpowiadają za ukrwienie i natlenienie nerek. Przewlekłe i ostre uszkodzenie nerek zawsze wymaga specjalistycznego leczenia.

Przewlekła niewydolność nerek

Przewlekła niewydolność nerek jest schorzeniem nieuleczalnym, które wymaga stałej kontroli stanu zdrowia nerek w celu uniknięcia powikłań, które związane są z zatruciem organizmu toksynami. W przypadku przewlekłej niewydolności nerek konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia, które uwzględnia m.in. leczenie nerkozastępcze oraz transplantację nerki. Niezbędne jest także przestrzeganie zaleceń lekarza, które dotyczą stosowania odpowiednio skomponowanej diety. Jedną ze zmian, które trzeba wprowadzić w codziennym jadłospisie, jest ograniczenie spożycia soli.

Przewlekła niewydolność nerek może mieć różne podłoże. Do jej częstych przyczyn zaliczamy:

• uszkodzenia nerek przez nadciśnienie tętnicze (nefropatia nadciśnieniowa),
• uszkodzenia nerek na skutek cukrzycy (nefropatia cukrzycowa),
• uszkodzenia nerek na skutek kłębuszkowego zapalenia nerek,
• śródmiąższowe choroby nerek,
• wielotorbielowate zapalenie nerek,
• choroby prostaty.

Do przewlekłej niewydolności nerek mogą także doprowadzić m.in. wrodzone wady anatomiczne w budowie narządów układu moczowego oraz nieleczona kamica nerkowa. Jednym z częściej występujących typów przewlekłej niewydolności nerek jest nefropatia nadciśnieniowa, która spowodowana jest przez nadciśnienie tętnicze.

Przewlekła niewydolność nerek – objawy

Przewlekła niewydolność nerek wywołuje niespecyficzne objawy, które nie ograniczają się jedynie do dolegliwości ze strony układu moczowego. Do objawów przewlekłej choroby nerek zaliczamy m.in. częste oddawanie moczu, problemy z kontrolowaniem ciśnienia tętniczego, zagęszczenie moczu, wymioty, ból w okolicy mostka, zaburzenia elektrolitowe, ból głowy, zaburzenia widzenia, a także bolesne skurcze mięśni łydek oraz zmniejszenie zdolności wysiłkowych.

Objawy przewlekłej niewydolności nerek mogą mieć różne nasilenie. Na początku choroby nie utrudniają normalnego funkcjonowania, jednak wraz z postępującymi uszkodzeniami nefronów, zaczynają się nasilać. Wielu pacjentów nie wie, że cierpi na przewlekłą chorobę nerek, bo nie wykonuje systematycznie badań kontrolnych. Ogólne badanie moczu pozwala zauważyć zmiany w jego składzie, które są wskazaniem do rozpoczęcia poszerzonej diagnostyki.

Ostra niewydolność nerek

Ostra niewydolność nerek to choroba o nagłym i intensywnym przebiegu. Choroba rozpoczyna się bez występowania wcześniejszych objawów i często ma podłoże zapalne. Może być powikłaniem nieleczonych lub nieprawidłowo leczonych infekcji dróg moczowo-płciowych.

Do częstych przyczyn ostrej choroby nerek zaliczamy m.in.:

• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• ostre śródmiąższowe zapalenie nerek,
• uraz mechaniczny,
• hemolizę,
• krwotok wewnętrzny.

Ostra niewydolność nerek może być także skutkiem ograniczenia drożności dróg moczowych, które blokuje kamień nerkowy, a także bywa powikłaniem bardzo silnych biegunek i wymiotów np. w przebiegu zatrucia pokarmowego. Ostra choroba nerek to także jedno z powikłań zatrucia alkoholem, narkotykami i innymi toksynami.

Ostra niewydolność nerek – objawy

Objawy ostrej niewydolności nerek także nie są charakterystyczne. Choroba może rozpocząć się od silnego bólu w okolicy lędźwiowej kręgosłupa i przebiegać z gorączką. Na skutek postępującego procesu chorobowego pojawiają się mdłości oraz wymioty, drżenie ciała, obrzęki kończyn i obrzęk twarzy, a także krwawienie z układu pokarmowego. Chorzy odczuwają także nasilające się problemy z oddychaniem, które są skutkiem obrzęku płuc. Odpowiednio wcześnie wdrożone leczenie pozwala uniknąć stanu zagrożenia życia. W większości przypadków osoby, u których wystąpiła ostra niewydolność nerek, wracają do zdrowia po długotrwałym leczeniu.

Diagnostyka ostrej i przewlekłej niewydolności nerek

Na etapie diagnozowania przyczyn zaburzeń w funkcjonowaniu nerek, wykonywane są różne badania np. badanie moczu, morfologia krwi, badania określające stężenie kreatyniny, mocznika i wapnia w osoczu krwi. Niezbędne jest także wykonanie badan obrazowych, które pozwalają ocenić budowę nerek oraz wykryć patologiczne zmiany w ich obrębie. Do badań obrazowych, które wykonywane są na etapie diagnozowania chorób nerek o ostrym i przewlekłym przebiegu, zaliczamy m.in. USG jamy brzusznej oraz scyntygrafię i RTG z kontrastem.

Leczenie – niewydolność nerek

W zależności od postaci – ostrej lub przewlekłej – dobierane są odpowiednie metody leczenia niewydolności nerek. W przypadku ostrej choroby nerek kluczowa jest eliminacja przyczyny schorzenia, która doprowadziła do zaburzeń w obrębie funkcjonowania tego narządu. Często w ostrej niewydolności nerek konieczne jest udrożnienie dróg moczowych.

W przypadku przewlekłej niewydolności nerek także konieczne jest znalezienie przyczyny schorzenia oraz rozpoczęcie jego leczenia, co pozwoli ograniczyć szkodliwy wpływ np. cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego na pracę nerek. Co więcej, leczenie niewydolności nerek uwzględnia postępowanie, które ma na celu stałe kontrolowanie stanu narządu i przeciwdziałanie jego całkowitemu uszkodzeniu.

Poważnym powikłaniem m.in. nieleczonej niewydolności nerek jest schyłkowa niewydolność nerek, która wymaga natychmiastowego wdrożenia leczenia nerkozastępczego, a także terapii, która ma na celu ratowanie życia pacjenta.

Podsumowując, nerki pełnią w organizmie ludzkim niezwykle ważną funkcję. Dzięki nim krew może być oczyszczana ze szkodliwych produktów ubocznych przemiany materii, a także przenikających do organizmu toksyn. Choroby nerek mogą mieć ostry lub przewlekły przebieg. Niewydolność nerek jest stanem, który wymaga rozpoczęcia natychmiastowego leczenia.