Rak szyjki macicy – objawy, czynniki ryzyka, diagnostyka i leczenie

Rak szyjki macicy to jeden z nowotworów narządu rodnego, który znajduje się w czołówce nowotworów złośliwych, prowadzących do przedwczesnego zgonu. Optymistyczne dane dotyczące spadku liczby pacjentek z zaawansowanym rakiem szyjki macicy dają nadzieję na poprawę sytuacji, jednak nadal zbyt mało kobiet pamięta o niezbędnej profilaktyce.

Rak szyjki macicy zaliczany jest do grupy nowotworów, które można wykryć na początkowym stadium rozwoju, wykonując proste badanie. Badanie cytologiczne – bo o nim mowa – uratowało życie wielu kobiet w różnym wieku. Specjaliści podkreślają, że z rakiem szyjki macicy można skutecznie walczyć, jednak niezbędna jest współpraca kobiet, które powinny systematycznie się badać. Co ważne, badanie cytologiczne pozwala także wykryć stany przednowotworowe, których leczenie pozwala uniknąć rozwoju agresywnego nowotworu złośliwego.

1. Rak szyjki macicy a inne nowotwory kobiece w liczbach

Nowotwór szyjki macicy co roku zabija ponad 1,5 tysiąca Polek. W ostatniej dekadzie liczba zgonów z powodu tego nowotworu zmniejszyła się o ponad 15%, co jest ogromnym sukcesem, jednak dane statystyczne nadal nie napawają optymizmem. Wielu zgonów z powodu nowotworów kobiecych, do których zaliczamy także m.in. raka piersi i raka jajnika, można było uniknąć, gdyby kobiety regularnie się badały.

Szacuje się, że regularne badania ginekologiczne wykonuje niewiele ponad 50% Polek w wieku rozrodczym, w wieku okołomenopauzalnym oraz po menopauzie. Część kobiet korzysta z badań ginekologicznych jedynie w okresie ciąży i po porodzie. Okres okołomenopauzalny to szczególny czas w życiu kobiety, w którym ryzyko zachorowania na raka piersi i raka szyjki macicy znacząco wzrasta, co ma związek m.in. ze zmianami hormonalnymi.

Rak szyjki macicy dotyczy przede wszystkim kobiet, które ukończyły 60. rok życia, jednak może rozwinąć się także u kobiet młodszych. Średnio nowotwór rozwija się od kilku do nawet kilkunastu lat.

Rak szyjki macicy stanowi poważny problem nie tylko w Polsce. Na świecie raka szyjki macicy wykrywa się u około pół miliona kobiet. Na tle krajów Europy Polska ma jeden z najwyższych wskaźników zachorowalności oraz śmiertelności z powodu tego nowotworu.

2. Dlaczego pojawia się rak szyjki macicy? – przyczyny raka szyjki macicy

Decydujące w kwestii zachorowania okazują się czynniki ryzyka, do których zaliczamy m.in. wczesne rozpoczęcie życia seksualnego oraz zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego. Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) odpowiada za ponad 95% przypadków raka szyjki macicy i jest jedną z chorób, które są przenoszone drogą płciową. Do zakażenia zwykle dochodzi tuż po rozpoczęciu współżycia. Ryzyko zachorowania zmniejsza szczepienie przeciw HPV, które nie jest zaliczane do grupy szczepień obowiązkowych. W niektórych regionach Polski wykonywane są szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego nieodpłatnie.

Zakażenie wirusem HPV można stwierdzić na każdym etapie życia, wykonując specjalistyczne badania. Mają one duże znaczenie w profilaktyce tego nowotworu – pozytywny wynik testu jest wskazaniem do częstszego wykonywania badania cytologicznego.

Inne czynniki ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy to m.in.:

• palenie tytoniu,

• wiek powyżej 60. roku życia,

• częsta zmiana partnerów seksualnych,

• ryzykowne zachowania seksualne (przygodny seks),

• nieleczone lub niewłaściwie leczone infekcje intymne i choroby przenoszone drogą płciową.

Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy zwiększa się u:

· kobiet przyjmujących leki immunosupresyjne;

· kobiet z zaburzeniami odporności o podłożu wrodzonym i nabytym;

· kobiet, które przez długi czas stosowały antykoncepcję hormonalną;

· kobiet stosujących dietę ubogą w związki odżywcze m.in. naturalne antyoksydanty i zdrowe tłuszcze.

Wyodrębniono wiele czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. Choroba ta nie jest zaliczana do grupy schorzeń uwarunkowanych genetycznie, jednak występowanie raka szyjki macicy u kobiet z bliskiej rodziny powinno zmotywować do regularnego wykonywania badań profilaktycznych oraz konsultowania z lekarzem objawów, które mogą wskazywać na schorzenia w obrębie narządu rodnego.

3. Profilaktyka raka szyjki macicy

Profilaktyka raka szyjki macicy uwzględnia przede wszystkim systematyczne badania cytologiczne. Pierwszą cytologię należy wykonać nie później niż po 2-3 latach od rozpoczęcia współżycia. Badanie molekularne w kierunku zakażenia wirusem HPV zalecane jest dla kobiet, które ukończyły 30. rok życia.

Kobiety, które nie współżyją, powinny wykonać pierwszą cytologię najpóźniej przed ukończeniem 25. roku życia. Brak kontaktów seksualnych nie jest skutecznym „lekarstwem” na raka szyjki macicy i nie chroni przed zachorowaniem.

Profilaktyka raka szyjki macicy u młodych dziewcząt uwzględnia podanie szczepionki przeciwko HPV przed rozpoczęciem współżycia płciowego. Warto zdecydować się na szczepienie, bo jest ono inwestycją w zdrowie córki lub wnuczki – szczepionka przeciwko brodawczakowi ludzkiemu zmniejsza ryzyko zachorowania o około 90%. Szczepienie nie jest jednak wskazaniem do rezygnacji z badań przesiewowych, do których zaliczamy badanie cytologiczne.

4. Rak szyjki macicy: Na czym polega badanie cytologiczne?

Każda kobieta powinna regularnie wykonywać badanie cytologiczne, które polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy i oddaniu materiału biologicznego do badania histopatologicznego. Cytologia nie jest badaniem szczególnie nieprzyjemnym – pobranie wymazu za pomocą specjalnej szczoteczki może powodować niewielki dyskomfort. Ginekolodzy podkreślają, że kobiety unikają cytologii, bo boją się, że wynik badania będzie wskazywał na nowotwór. Niestety, nadal można spotkać się z przekonaniem, że lepiej nie wiedzieć, że jest się chorym.

Co więcej, sama wizyta u ginekologa powoduje wstyd i jest traktowana przez kobiety w niewłaściwy sposób. Ginekolog to lekarz jak każdy inny, choć zajmuje się diagnostyką i leczeniem schorzeń, które w pewien sposób związane są z naszą intymnością. Co ważne, z roku na rok zwiększa się świadomość zagrożeń, jakie niesie za sobą unikanie badań ginekologicznych. U specjalistów coraz częściej pojawiają się młode pacjentki wraz ze swoimi mamami i babciami, co potwierdza zasadność prowadzenia kampanii społecznej w temacie raka jajnika, raka szyjki macicy i raka piersi.

Cytologię w celach profilaktycznych trzeba wykonywać co 2-3 lata, o ile wcześniejsze wyniki nie ujawniły niepokojących zmian w śluzówce szyjki macicy.

Co ważne: cytologia to badanie, które pozwala wykryć nie tylko raka na różnych stadiach jego rozwoju, ale także zmiany, które pojawiają się w śluzówce macicy, zanim dojdzie do powstania komórek nowotworowych. Leczenie stanu przedrakowego jest mniej skomplikowane niż leczenie nowotworu i pozwala uniknąć zagrożenia związanego z jego rozwojem.

W obrębie szyjki macicy najczęściej diagnozowany jest rak płaskonabłonkowy. Rzadziej w obrębie narządu rodnego powstaje rak gruczołowy.

5. Objawy raka szyjki macicy

Objawy raka szyjki macicy zależne są od stopnia zaawansowania nowotworu. Nowotwór szyjki macicy przez długi czas rozwija się bezobjawowo. W momencie pojawienia się niepokojących dolegliwości ze strony narządu rodnego jest już w zaawansowanym stadium rozwoju.

Ważne! Rak szyjki macicy przez wiele lat może nie wywoływać objawów, które są na tyle niepokojące, że skłaniają do wizyty u ginekologa. Od momentu rozpoczęcia się procesu nowotworowego do wejścia choroby w stadium pełnoobjawowe może minąć nawet 10 lat. W międzyczasie występują niespecyficzne objawy i dolegliwości, które kobiety często przypisują m.in. zmianom w organizmie, które związane są z menopauzą, stresem i naturalnymi procesami starzenia się organizmu.

Symptomy raka szyjki macicy to m.in.:

• niewielkie krwawienia między miesiączkami (na nowotwór nie wskazuje krwawienie, które pojawia się w czasie owulacji),

• krwawienie po stosunku,

• ból podczas stosunku,

• przewlekły ból w podbrzuszu,

• ropne lub krwiste, bardzo obfite upławy, którym nie towarzyszą typowe objawy infekcji intymnej.

Na raka szyjki macicy może także wskazywać nagłe pojawienie się bardzo obfitych, długich miesiączek, a także występowanie krwawień po menopauzie.

Choć rak szyjki macicy najczęściej diagnozowany jest u kobiet, które przeszły menopauzę, to objawy choroby mogą pojawić się także na wcześniejszym etapie życia.

6. Rak szyjki macicy: Diagnostyka i leczenie onkologiczne raka szyjki macicy

Podstawą diagnostyki raka szyjki macicy jest badanie cytologiczne. Kobiety, które nie poddają się regularnym badaniom przesiewowym, diagnozowane są najczęściej na podstawie występujących objawów, które są wskazaniem do wykonania badania ginekologicznego, badania USG jamy brzusznej oraz pobrania wymazu do wykonania cytologii.

Wykrycie raka szyjki macicy rozpoczyna walkę o życie, która nie jest prosta, a powodzenie leczenia w dużej mierze zależy od stopnia zaawansowania nowotworu, a także ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Rak szyjki macicy zaliczany jest do nowotworów złośliwych i daje przerzuty, naciekając m.in. okoliczne narządy np. wątrobę oraz dając przerzuty odległe do kości i płuc. Stopień zaawansowania choroby oraz obecność w organizmie przerzutów można ocenić na podstawie wyników badań obrazowych (RTG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny).

Leczenie raka szyjki macicy nie zawsze pozwala na leczenie oszczędzające, które polega na miejscowym usunięciu zmian nowotworowych. W większości przypadków zaawansowanych nowotworów niezbędne jest radykalne leczenie raka szyjki macicy, które polega na całkowitym usunięciu macicy oraz leczenie wspomagające, które może uwzględniać np. chemioterapię lub radioterapię.

W przypadku przerzutów w leczeniu raka szyjki macicy stosuje się radioterapię oraz chemioterapię. W zależności od miejsca, w którym są one zlokalizowane (np. w szyjce macicy), dobierana jest właściwa metoda leczenia.

7. Rokowania – rak szyjki macicy

Szanse na całkowite wyleczenie zależą od stopnia zaawansowania raka szyjki macicy. Choroba w początkowym stadium rozwoju bardzo dobrze rokuje, dlatego warto pamiętać o systematycznym wykonywaniu badania cytologicznego. W przypadku zaawansowanej postaci raka szyjki macicy szanse na całkowite wyleczenie drastycznie maleją. Wpływ na rokowania pacjentek ma także ogólny stan zdrowia i obecność przerzutów.

Czytaj też:
Czy przerost endometrium świadczy o raku? Jak wykryć raka endometrium?Czytaj też:
Nadżerka szyjki macicy – przyczyny, jak wykryć, objawy i leczenie