Większą liczbę zakażeń RSV notuje się w Polsce od października do kwietnia. Ich szczyt przypada zimą – w grudniu, styczniu lub lutym. Syncytialny wirus oddechowy (RSV) stanowi poważne zagrożenie dla niemowląt i małych dzieci. Lekarze alarmują – zwiększyła się liczba zachorowań wśród najmłodszych dzieci – w ostatnim sezonie infekcyjnym w wielu szpitalach, na oddziałach pediatrycznych, brakowało miejsc dla małych pacjentów, u których wirus RSV wywołał objawy ze strony dolnych dróg oddechowych m.in. zapalenie oskrzelików i ciężkie zapalenie płuc. Warto dowiedzieć się więcej na temat zakażenia i poznać objawy zakażenia wirusem RSV, które powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza.
Wirus RSV to częsta przyczyna hospitalizacji niemowląt i małych dzieci
Choć wirus RSV (syncytialny wirus oddechowy, wirus nabłonka oddechowego, respiratory syncytial virus) jest jednym z wielu drobnoustrojów, które wywołują sezonowe infekcje dróg oddechowych, to w przeciwieństwie do np. wirusów przeziębienia, często powoduje groźne powikłania. Występują one szczególnie u niemowląt i małych dzieci, które nie ukończyły 2. roku życia, seniorów i osób z grupy ryzyka ciężkiego przebiegu choroby, czyli m.in. osób z obniżoną odpornością i osób, u których występują współistniejące choroby przewlekłe.
Sezon infekcyjny rozpoczyna się jesienią i trwa do wczesnej wiosny. W tym czasie uaktywniają się różne wirusy, które rozprzestrzeniają się drogą kropelkową i wywołują infekcje układu oddechowego. Objawy ze strony górnych dróg oddechowych są typowe dla sezonowych infekcji – mogą wskazywać na zakażenie jednym z wielu wirusów przeziębienia, wirusami grypy, koronawirusami (np. wirusem SARS-CoV-2) i wirusem RSV. Objawami ze strony górnych dróg oddechowych często rozpoczynają się także inne choroby np. choroby wieku dziecięcego.
Wirus RSV u dzieci daje nieco inne objawy niż wirus RSV u dorosłych. Na zakażenie RSV w szczególności narażone są niemowlęta i małe dzieci, które uczęszczają do żłobków i przedszkoli, bo w dużych skupiskach choroby zakaźne bardzo szybko się rozprzestrzeniają. Szacuje się, że prawie wszystkie dzieci do trzeciego roku życia przeszły zakażenie RSV. Może dojść do ponownego zakażenia, ale reinfekcje mają najczęściej łagodniejszy przebieg.
Starsze dzieci, których układ odpornościowy lepiej radzi sobie ze zwalczaniem chorobotwórczych drobnoustrojów, młodzież, a także zdrowe osoby dorosłe nie są narażone na powikłania związane z zakażeniem wirusem RSV. U osób spoza grupy ryzyka zakażenie wirusem RSV ma łagodny przebieg, przypominając zwykłe przeziębienie.
Zakażenie wirusem RSV u niemowląt i małych dzieci, a także osób z wrodzonymi i nabytymi niedoborami odporności, może doprowadzić do zajęcia dolnych dróg oddechowych, wywołując nasilone objawy ze strony układu oddechowego np. ciężki kaszel, duszności i świsty oddechowe. Objawy te powinny skłonić do pilnej wizyty u lekarza, bo mogą wskazywać na rozwój zapalenia płuc lub zapalenia oskrzelików.
Infekcja RSV u niemowląt i małych dzieci może wymagać hospitalizacji i specjalistycznego leczenia. Warto pamiętać, że w przypadku najmłodszych pacjentów każda choroba może mieć szybki i zagrażający zdrowiu przebieg. Niepokój powinny wzbudzić m.in. nasilające się objawy ze strony układu oddechowego, które wskazują na trudności z oddychaniem np. przyśpieszony oddech, poruszanie skrzydełkami nosa i zapadanie się międzyżebrzy oraz dołka jarzmowego podczas oddychania. Na skutek zaburzeń oddychania może pojawić się związana z niedotlenieniem organizmu sinica, czyli zasinienie warg, języka, nosa oraz paznokci.
Ponieważ niemowlęta i małe dzieci nie potrafią powiedzieć, co dokładnie im dolega, wszystkie objawy chorobowe powinny zostać skonsultowane z lekarzem. W grupie niemowląt i małych dzieci infekcja RSV nie musi mieć ciężkiego przebiegu, warto jednak mieć świadomość związanych z nią zagrożeń, aby nie zbagatelizować objawów, które wskazują na zajęcie dolnych dróg oddechowych.
Czym jest wirus RSV (respiratory syncytial virus)?
Wirus RSV, inaczej syncytialny wirus oddechowy, to jeden z pneumowirusów, które wywołują zakażenia dróg oddechowych człowieka. Wirus RSV w specyficzny sposób namnaża się w komórkach dróg oddechowych, powodując, że zlewają się one w duże struktury. Zakażenie wirusem RSV stanowi ogromne zagrożenie m.in. dla wcześniaków i niemowląt urodzonych z niską masą, a także niemowląt i małych dzieci obciążonych np. wadami rozwojowymi i chorobami przewlekłymi.
Szacuje się, że co roku wirus RSV dotyka 34 mln dzieci na całym świecie, powodując poważne uszkodzenia w obrębie nabłonka dolnych dróg oddechowych. Choroba może doprowadzić do poważnych powikłań także u seniorów oraz osób z niedoborami odporności, szybko zajmując dolne drogi oddechowe i wywołując ostre zapalenie płuc.
Jak dochodzi do zakażenia RSV?
Do zakażenia wirusem RSV dochodzi drogą kropelkową, a także przez skażone wydzieliną z dróg oddechowych osoby zakażonej przedmioty i żywność oraz przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną. Co ważne – do zakażenia dochodzi nie tylko przez kontakt z osobą, u której występują objawy chorobowe, ale także osobą zainfekowaną, u której nie występują objawy zakażenia. Na różnych powierzchniach zdolny do zakażenia wirus RSV utrzymuje się nawet kilka godzin, co zwiększa ryzyko rozwoju choroby np. u dzieci korzystających ze wspólnych zabawek. Okres inkubacji choroby wynosi średnio 4-6 dni, jednak objawy chorobowe mogą pojawić się już po 2 dniach od kontaktu z osobą zakażoną.
Wirus RSV charakteryzuje się dużą zakaźnością – średnio objawy choroby pojawiają się u 3 osób z otoczenia osoby zakażonej. Z tego względu często prowadzi do wybuchu epidemii w żłobkach i przedszkolach, odpowiadając za około 60% ostrych infekcji dróg oddechowych u niemowląt i małych dzieci.
Wirus RSV – objawy u niemowląt i małych dzieci
Pierwsze objawy zakażenia wirusem RSV u niemowląt i małych dzieci nie są charakterystyczne i mogą wskazywać na różne infekcje sezonowe.
Wirus RSV symptomy początkowe u niemowląt
Na początku zakażenie RSV u niemowląt i dzieci poniżej 2. roku życia powoduje m.in.:
- katar lub obrzęk śluzówek nosa, który uniemożliwia swobodne oddychanie przez nos,
- nieznacznie podwyższona temperatura ciała,
- suchy kaszel,
- stan zapalny błony śluzowej gardła,
- brak apetytu,
- rozdrażnienie,
- płaczliwość.
U niemowląt i małych dzieci wirus RSV wywołuje nie tylko objawy przeziębienia, ale także infekcje dolnych dróg oddechowych w postaci zapalenia oskrzelików, zapalenia oskrzeli, zapalenia tchawicy oraz ciężkiego zapalenia płuc. Na zajęcie dolnych dróg oddechowych wskazują m.in.:
- duszność wdechowa,
- wysiłek oddechowy,
- kaszel o zmiennym charakterze,
- trudności w karmieniu,
- nadmierna senność,
- bezdechy senne.
Wirus RSV – początki u starszych dzieci
Zakażenie wirusem RSV u dzieci starszych i młodzieży wywołuje katar, suchy kaszel, ból gardła, nieznaczne podwyższenie temperatury ciała oraz ból głowy. Najczęściej u starszych dzieci na skutek zakażenia wirusem RSV występują typowe objawy przeziębienia i rzadko dochodzi do infekcji dolnych dróg oddechowych.
Objawy zakażenia wirusem RSV u osób dorosłych
Zakażenie wirusem RSV u osób dorosłych przebiega z objawami przypominającymi przeziębienie. W przebiegu choroby mogą pojawić się m.in.:
- ból głowy,
- ból gardła,
- katar,
- suchy kaszel,
- uczucie rozbicia,
- zmęczenie,
- osłabienie.
Prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy osób dorosłych zwykle szybko zwalcza zakażenie, co sprawia, że infekcja RSV nie „schodzi” na dolne drogi oddechowe.
Wirus RSV – powikłania po zakażeniu
Zakażenie wirusem RSV u niemowląt, oprócz infekcji dolnych dróg oddechowych, które mogą mieć ciężki przebieg, wywołują również powikłania. Najczęstszym powikłaniem zakażenia wirusem RSV u niemowląt jest zapalenie ucha środkowego. Rzadziej infekcja RSV powoduje zapalenie mięśnia sercowego. U młodszych dzieci w wyniku zakażenia wirusem RSV może dojść do zapalenia oskrzelików, które następnie prowadzi do zapalenia płuc o ciężkim przebiegu. Taka sytuacja wymaga hospitalizacji dziecka.
Diagnostyka zakażenia wirusem RSV
Zakażenie RSV rozpoznawane jest na podstawie charakterystycznych objawów oraz np. badania wydzieliny z jamy nosowo-gardłowej na obecność wirusa RSV. W celu wykrycia wirusa RSV w organizmie dziecka może zostać wykonany m.in. szybki test antygenowy.
Wirus RSV – leczenie
W przypadku większości infekcji wirusowych stosowane jest leczenie objawowe. Tak jest też w przypadku zakażenia wirusem RSV. Leczenie ukierunkowane jest na łagodzenie objawów infekcji i uwzględnia m.in. stosowanie leków na kaszel, oczyszczanie nosa, inhalacje z soli fizjologicznej, które ułatwiają odkrztuszanie wydzieliny, a także dbanie o prawidłowe nawodnienie, bo w przebiegu infekcji, mogą pojawić się objawy odwodnienia. Infekcje, które mają ciężki przebieg, wymagają m.in. podawania leków rozszerzających oskrzela, które zmniejszają duszność, ułatwiając oddychanie.
Istnieje lek, który zmniejsza częstość hospitalizacji niemowląt i małych dzieci z powodu zakażenia wirusem RSV, który zawiera humanizowane przeciwciała monoklonalne. Humanizowane przeciwciała monoklonalne podawane są wcześniakom, a także małym dzieciom z wrodzonymi wadami serca i przewlekłymi chorobami płuc. Lek nie chroni przed zakażeniem, jednak zmniejsza ryzyko zapalenia płuc, które dla niemowląt oraz dzieci obciążonych chorobami współistniejącymi stanowi ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia.
Jak zapobiegać zakażeniu wirusem RSV?
Zapobieganie zakażeniu wirusem RSV jest bardzo trudne, bo charakteryzuje się on wysoką zakaźnością i szybko rozprzestrzenia się wśród większych grup dzieci. Jak i w przypadku profilaktyki innych zakażeń wirusowych, aby uniknąć zakażenia, zalecane jest częste mycie rąk oraz unikanie kontaktu z osobami, u których występują objawy infekcji. Osoby, u których mogło dojść do zakażenia wirusem RSV, powinny być izolowane od niemowląt i małych dzieci.
Trwają intensywne prace nad wprowadzeniem do obrotu szczepionki przeciwko wirusowi RSV. Wyniki testów klinicznych szczepionki o nazwie Nirsevimab napawają optymizmem, jednak niezbędne jest przeprowadzenie dodatkowych testów. Szacuje się, że kliniczne badanie III fazy zostanie ukończone w 2024 roku, jednak ostatecznych wyników badań i ewentualnych decyzji, dotyczących wprowadzenia szczepionki na rynek, można spodziewać się dopiero w 2025 roku.
Czytaj też:
Szczepionka na RSV w Polsce. Polscy seniorzy mogą z niej skorzystać jeszcze przed zimąCzytaj też:
Masz infekcję? Zrób darmowy test, zanim sięgniesz po antybiotyk
Źródła:
- Hanish Jain; John W. Schweitzer; Nathaniel A. Justice, Respiratory Syncytial Virus Infection, National Library of Medicine (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459215/)
- Hannah H Nam, Michael G Ison, Respiratory syncytial virus infection in adults, National Library of Medicine (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31506273/)
- Tamara Wagner, Zapalenie oskrzelików, kwiecień 2011, Vol. 15 Nr 2 Pediatria po Dyplomie, 21-31