Niepłodność i bezpłodność nie są tym samym. Gdzie tkwi różnica?

Coraz więcej kobiet i mężczyzn w wieku reprodukcyjnym cierpi z powodu niepłodności lub bezpłodności. Jest to spowodowane zarówno problemami zdrowotnymi, które uniemożliwiają zajście w ciążę lub poczęcie dziecka, jak i różnymi czynnikami zewnętrznymi. Niepłodność jest problemem zdrowotnym, który można skutecznie leczyć; bezpłodność uniemożliwia zajście w ciążę oraz spłodzenie dziecka, oznaczając brak możliwości bycia rodzicami biologicznymi. To zasadnicza różnica między tymi dwoma pojęciami.

Płodność człowieka

W teorii okres dojrzewania ma za zadanie przygotować organizm kobiety i mężczyzny do zostania rodzicami. Kobiety mogą zajść w ciążę podczas dni płodnych, które w przypadku zdrowego, prawidłowo funkcjonującego organizmu, występują w każdym cyklu menstruacyjnym. Dojrzałość biologiczna mężczyzn pozwala na spłodzenie dziecka od momentu zakończenia się okresu dojrzewania biologicznego do momentu, gdy zakończy się produkcja plemników.

W każdym cyklu menstruacyjnym występuje kilka dni płodnych. Razem z owulacją oznaczają one około 5 płodnych dni, w czasie których komórka jajowa może zostać zapłodniona przez plemnik. Aby doszło do zapłodnienia komórki jajowej, konieczne jest nie tylko regularne współżycie, ale również obserwowanie swojego cyklu miesiączkowego i umiejętne oznaczenie dni poprzedzających owulację.

Rodzicami mogą już zostać osoby nastoletnie, jednak zdolności prokreacyjne nie są równoznaczne z dojrzałością fizyczną organizmu kobiety oraz dojrzałością emocjonalną obu płci. Bardzo wczesne zajście w ciążę może spowodować poważne komplikacje, które związane są zarówno z przebiegiem ciąży, jak i porodem. Najwyższa płodność u kobiet występuje pomiędzy 18. a 25. rokiem życia. Po 35. roku życia u kobiet obserwowany jest nawet 80% spadek płodności. Mężczyźni stopniowo tracą zdolności prokreacyjne znacznie później, bo najczęściej po 45. roku życia.

Problemy z płodnością

Problemy z płodnością dotyczą coraz większej grupy kobiet i mężczyzn. Światowa Organizacja Zdrowia WHO uznała je za chorobę społeczną. Są one nie tylko związane z późnym macierzyństwem, ale także trybem życia, stosowaną dietą oraz różnymi schorzeniami ogólnoustrojowymi. Mogą pojawić się zarówno u osób młodych, jak i u schyłku wieku rozrodczego, jednak wraz z upływem lat płodność stopniowo spada, prowadząc do wymagającej zastosowania różnych terapii niepłodności.

Niemożność zajścia w ciążę może mieć różne przyczyny. Szybkie tempo życia, nieodpowiednie odżywianie się, dieta bogata w cukry proste i tłuszcze trans, zaburzenia hormonalne, problemy ze snem - to wszystko sprzyja niepłodności. Uregulowanie swojego trybu życia, poprawienie diety, zwiększenie aktywności fizycznej mogą wspomóc płodność. Konieczne jest również wykonanie badań lekarskich, które pomogą określić, czy przyczyna niepłodności nie tkwi głębiej. W przypadku niepłodności u kobiet często przyczyną problemów z zajściem w ciążę są zaburzenia hormonalne.

Niepłodność a bezpłodność

Niepłodność i bezpłodność to dwa różne problemy medyczne. Niepłodność polega na ograniczeniu zdolności prokreacyjnych na skutek działania różnych czynników zewnętrznych i wewnętrznych.

Wyróżniamy wiele rodzajów niepłodności o rozmaitym podłożu. Niepłodność w większości przypadków jest stanem odwracalnym. Bezpłodność całkowicie uniemożliwia stanie się biologicznymi rodzicami. O niepłodności mówi się, gdy pomimo rocznych intensywnych prób poczęcia bez stosowania jakichkolwiek środków antykoncepcyjnych u osób w wieku rozrodczym, nie dochodzi do ciąży.

Przyczyny bezpłodności

Można być bezpłodnym na skutek występowania różnych zaburzeń np. o podłożu genetycznym. Bezpłodność bywa także skutkiem przebytych chorób oraz urazów i zabiegów chirurgicznych w obrębie układu rozrodczego. Bezpłodność diagnozowana jest zdecydowanie rzadziej niż niepłodność. Warto wiedzieć, że do wystąpienia bezpłodności u mężczyzn, mogą przyczynić się np. z pozoru niegroźne choroby zakaźne wieku dziecięcego, do których zaliczamy świnkę i różyczkę.

Przyczyny niepłodności

Niepłodność ma związek z działaniem wielu czynników. Zaliczamy do nich m.in.:

• schorzenia i nieprawidłowości dotyczące układu rozrodczego,
• zaburzenia hormonalne,
• przewlekłe stosowanie niektórych leków,
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego u kobiet,
• słabą jakość nasienia u mężczyzn,
• nieprawidłowo leczone lub nieleczone infekcje intymne,
• przemęczenie, osłabienie i stosowanie ubogiej w składniki odżywcze diety,
• problemy związane z psychiką,
• choroby przewlekłe,
• stosowanie używek,
• niedrożność jajowodów
• zrosty wewnątrzmaciczne
• infekcje dróg rodnych

Niepłodność ma związek z wiekiem, stanem zdrowia, ogólną kondycją organizmu oraz wieloma innymi czynnikami. W przypadku mężczyzn może być spowodowana np. przegrzewaniem jąder, urazami krocza, a nawet częstym noszeniem obcisłej bielizny i spodni.

Niepłodność a problemy z cyklem

Niepłodność mogą wywoływać zaburzenia cyklu miesiączkowego. Zbyt krótkie, ale i zbyt długie cykle nie sprzyjają zajściu w ciążę i mogą świadczyć o zaburzeniach hormonalnych. Długie cykle (przekraczające 34 dni) często są powiązane z zespołem policystycznych jajników. Mogą przyczyniać się do zaburzeń owulacji lub w ogóle ją blokować. Krótkie cykle z kolei mogą być powiązane ze zbyt krótko trwającą fazą lutealną, która jest niezbędna do prawidłowego zagnieżdżenia jajeczka w macicy.

Każde odchylenia od normy warto skonsultować z ginekologiem. Specjalista powinien wykonać usg dróg rodnych, by sprawdzić, czy są szanse na owulację, a także zlecić dokładne badania hormonalne. Pomagają one ustalić, jaki jest poziom prolaktyny, progesteronu i innych hormonów, a następnie zalecić odpowiednie leczenie. Uregulowanie cyklu może pomóc zwalczyć przyczynę niepłodności.

Niepłodność a tryb życia

Szybkie tempo życia i przedkładanie kariery ponad rodzinę nie sprzyja zajściu w ciążę. Coraz częściej kobiety decydują się odłożyć zajście w ciążę na czas, kiedy ich sytuacja prywatna i zawodowa będzie stabilna. Trudności z zakupem własnego mieszkania czy niepewna sytuacja finansowa to znaczące powody przekładania ciąży na później. I nie są one niczym dziwnym, świadczą o rozsądnym i racjonalnym podejściu do macierzyństwa.

Niestety, czas jednak nie sprzyja kobietom. Szanse na zdrową, naturalną ciążę maleją z roku na rok i jest to uwarunkowane fizjologicznie. Zgodnie z naturą najlepsze i największe szanse na zapłodnienie mają kobiety po 20. roku życia, których rezerwa jajnikowa jest duża. Po 30. roku życia płodność drastycznie się zmniejsza, a po 35. roku życia szanse na zdrową ciążę wynoszą jedynie 11 procent. Warto o tym pamiętać, odkładając decyzję o macierzyństwie na później.

Objawy niepłodności

O niepłodności możemy mówić w przypadku braku zapłodnienia po 12 miesiącach regularnego współżycia w okresie jajeczkowania. Diagnozowana jest na podstawie wykonanych u mężczyzny i kobiety badań.

O niepłodności u kobiet mogą świadczyć objawy bezpośrednio związane z cyklem menstruacyjnym, czyli m.in. nieregularne, skąpe i rzadko występujące miesiączki, nasilony ból menstruacyjny, upławy.

Na niepłodność u mężczyzn może wskazywać m.in. niewielka ilość nasienia, zmiana zapachu, koloru i konsystencji nasienia, zbyt małe jądra, zaburzenia funkcji seksualnych, ból i pieczenie w okolicy jąder oraz członka.

Rodzaje niepłodności

Wyróżniamy kilka rodzajów niepłodności. Podział w tym przypadku uwzględnia zarówno płeć (niepłodność żeńska, niepłodność męska), jak i inne kryteria. W związku z tym możemy mieć do czynienia z m.in.:

• niepłodnością pierwotną (kobieta nie zachodzi w ciążę niezależnie od wieku),
• niepłodnością partnerską (kobieta nie może zajść w ciążę z danym partnerem),
• niepłodność wtórną (kobieta była w ciąży, i urodziła dziecko lub poroniła, jednak nie może ponownie zajść w ciążę).

Dość specyficznym rodzajem niepłodności jest niemożność donoszenia ciąży. W tym przypadku dochodzi do zapłodnienia, jednak wszystkie ciąże kończą się poronieniem. Możemy także mieć do czynienia z niepłodnością idiopatyczną, która objawia się brakiem zapłodnienia pomimo braku nieprawidłowości, które utrudniają lub uniemożliwiają zapłodnienie.

Co robić w przypadku niepłodności idiopatycznej?

Niepłodność idiopatyczna jest trudna dla psychiki. Po wykonaniu szeregu badań, które odnajdą przyczynę niepłodności, może się okazać, że z fizycznego punktu widzenia wszystko jest w porządku. Taka diagnoza jest trudna, zwłaszcza dla osób, które lubią działać, by zwalczać przeszkody.

Zdarza się, że nie jednoznacznej przyczyny niepłodności. W przypadku kobiet dużą rolę mogą odgrywać czynniki psychiczne, takie jak stres czy niegotowość do zostania mamą. Nadmierne wydzielanie kortyzolu, a także czarne myśli są w stanie zablokować organizm i utrudnić zajście w ciążę.

Nie oznacza to jednak, że posiadanie potomstwa jest niemożliwe. Czasem pomaga zmiana trybu życia albo oderwanie się od problemów dnia codziennego. Zmiana pracy na mniej stresującą, diety, aktywności, niekiedy nawet miejsca zamieszkania (!) mogą pomóc wyciszyć się i opanować stres. Nie zawsze jest to możliwe, a często zwyczajnie nie jest. W takiej sytuacji pozostają terapia u psychologa, skorzystanie z metod wyciszania się, joga, ruch na świeżym powietrzu. Wszystko, co dobrze wpływa na głowę, może pomóc wyciszyć organizm.

Gdy pomimo wprowadzenia zmian w codzienności, nie udaje się zajść w ciążę, lekarz może zaproponować inseminację.

Szansa na zajście w ciążę

Przy niepłodności wciąż występują szansę na zajście w ciążę. Jeśli niepłodność spowodowana jest zaburzeniami hormonalnymi, wyrównanie hormonów, uregulowanie cyklu menstruacyjnego lub przyjmowanie preparatów pobudzających owulację może sprawić, że komórka jajowa zostanie skutecznie zapłodniona przez plemnik. Zdarza się i tak, że sama zmiana stylu życia (diety i trybu życia) wystarcza, by zwalczyć niepłodność i zajść w ciążę.

Niekiedy niepłodność jest powiązana z nerwicą lękową czy zaburzeniami psychicznymi. Podjęcie terapii u psychologa lub psychiatry może pomóc nie tylko zwalczyć pierwotne zaburzenie, ale i niepłodność.

W przypadku, w którym niepłodność jest związana z chorobą, np. endometriozą, szansą na ciążę może być zapłodnienie pozaustrojowe. W takiej sytuacji kobieta, która pragnie zostać mamą, powinna przebywać pod kontrolą dobrego ginekologa i endokrynologa, a także ściśle stosować się do zaleceń lekarzy. Kobiety, które nie mogą naturalnie zajść w ciążę, mają szansę na szczęśliwy poród ciąży z zapłodnienia in vitro.

Czytaj też:
4 fakty, które powinni poznać przeciwnicy in vitro