Kolonoskopia – co ile lat trzeba robić to badanie?

Zalecenia American Cancer Society wymagają rutynowych kolonoskopii – badania jelita dolnego wspomaganego kamerą – co 10 lat w przypadku dorosłych o średnim ryzyku raka jelita grubego, począwszy od 45. roku życia.

„Dorosłego średniego ryzyka definiuje się jako osobę, która nie ma rodzinnej historii nowotworu jelita grubego (CRC) lub polipów, osobistej historii CRC lub osobistej historii przewlekłej zapalnej choroby jelit, takiej jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Crohna”, zauważa dr David Samadi, dyrektor ds. onkologii urologicznej w St. Francis Hospital w Nowym Jorku.

Co to jest kolonoskopia?

Kolonoskopia to badanie, które pozwala ocenić endoskopowo działanie dolnego odcinka układu pokarmowego. Polega na włożeniu do odbytnicy specjalnej długiej rurki, na końcu której znajduje się kamera. W ten sposób lekarz wykonujący badanie, czyli gastroenterolog, może obserwować okrężnicę wewnątrz oraz ocenić jej ewentualną niedrożność w końcowych odcinkach. Kolonoskopia umożliwia również pobranie i przeanalizowanie fragmentu błony śluzowej.

Kolonoskopia często jest wykonywana z powodu raka jelita grubego. Jeśli lekarz chce potwierdzić lub wykluczyć chorobę, może zlecić wykonanie tego badania lub innych pozwalających ocenić stan jelit. Rak jelita grubego rozwija się bardzo powoli, nawet kilkanaście lat, dlatego regularne wykonywanie badań profilaktycznych może nam uratować życie.

Ryzyko zachorowania na nowotwory jelita grubego rośnie wraz z wiekiem, ale należy pamiętać, że mogą się one rozwinąć wcześniej u osób, u których w rodzinie występowały przypadki zachorowania na raka jelita grubego. Skuteczność kolonoskopii w zakresie profilaktyki i wykrywania chorób nowotworowych jest bardzo wysoka. Warto zatem przekonać się do zapisania na to badanie, ponieważ wcześnie wykryty rak niesie znacznie większe szanse na wyleczenie.

Wskazania do wykonania kolonoskopii

Kolonoskopię wykonuje się w celu zdiagnozowania chorób jelita grubego, okrężnicy i dolnych odcinków układu pokarmowego:

• choroby Leśniowskiego-Crohna
  
• niedokrwistości
• krwawieniach z przewodu pokarmowego
• nowotworze jelita grubego, a także w przypadku wystąpienia objawów raka jelita grubego

Wskazaniem do wykonania kolonoskopii są też nieswoiste choroby zapalne jelit, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, polipy, ciężka anemia.

Czy kolonoskopia boli?

Kolonoskopia najczęściej wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Może też być wykonana bez znieczulenia i nie jest wtedy bardzo bolesna, ale wiele osób obawia się tego badania, dlatego rzadko kto decyduje się na wykonanie go bez znieczulenia.

Ból w czasie badania jest związany z indywidualną wrażliwością, a także doświadczeniem endoskopisty wykonującego badanie. Lekarze zaznaczają jednak, że badanie może uratować życie, dlatego w niektórych przypadkach jest ono konieczne do wykonania.

Po badaniu mogą pojawić się dolegliwości bólowe ze strony odbytu. Zdarza się to dość często, zwłaszcza u pacjentów, u których wykonano dodatkowe zabiegi w czasie badania.

Przygotowanie do kolonoskopii

Do badania kolonoskopii należy się przygotować. Przed badaniem konieczne jest zachowanie właściwej diety ubogoresztkowej, a dzień przed badaniem wypić 4 litry roztworu glikolu polietylenowego, który oczyszcza jelito grube. Tylko wtedy wynik badania będzie miarodajny.

Tuż przed samym badaniem należy wypić jak największą ilość płynów. Mogą to być dowolne płyny, ważne jest to, by nie były gazowane. Najbardziej zalecana jest oczywiście woda niegazowana.

Oczywiście, zanim pacjentowi zostanie wykonana kolonoskopia, konieczne jest pobranie krwi, oznaczenie czynników krzepnięcia. Bardzo często wykonuje się również badanie EKG.

Jak przebiega kolonoskopia?

Samo badanie trwa kilkadziesiąt minut. Może być wykonane w znieczuleniu miejscowym i wtedy zarówno urządzenie, jak i odbyt smarowane są żelem znieczulającym, może także zostać wykonane w znieczuleniu ogólnym, jeśli u pacjenta istnieją przesłanki do zastosowania pełnej narkozy. Badanie w znieczuleniu ogólnym wykonuje się m.in. u osób cierpiących na nerwicę lękową czy obawiających się bólu.

W czasie kolonoskopii pacjent otrzymuje bieliznę jednorazową, która pozwala zapewnić mu poczucie intymności. Następnie lekarz smaruje żelem znieczulającym kolonoskop i powoli wprowadza go do odbytnicy. Jeśli pacjent ma znieczulenie ogólne, najpierw zostanie wprowadzony w stan narkozy przez anestezjologa.

W czasie badania rurka z kolonoskopem przesuwa się do zstępnicy, poprzecznicy i wstępnicy. Lekarz ocenia stan jelita grubego, a także okrężnicy, może również pobrać próbkę do badania. Nie zawsze jednak udaje się dobrze ocenić stan jelita grubego, czasem konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań.

Powikłania po kolonoskopii

Kolonoskopia, tak jak inne badania, niesie ze sobą ryzyko powikłań. Może dojść do krwawienia z przewodu pokarmowego albo do perforacji jelita grubego, ale trzeba podkreślić, że zdarza się to rzadko. Najczęściej do jedynych powikłań po zabiegu zaliczają się lekkie dolegliwości bólowe w okolicy odbytu, a także wzdęcia. Jest to uzależnione od tego, ile powietrza zostało wprowadzone do jelita grubego w czasie kolonoskopii.

Dieta po kolonoskopii

Po badaniu należy zachować lekkostrawną dietę. Zaleca się włączenie do diety lekkich zup, chudego mięsa, warzyw, owoców, soków. W diecie powinny występować składniki, które uregulują rytm wypróżnień i sprawią, że organizm będzie łatwiej się oczyszczał. Dobrze wprowadzić przeciery warzywno-owocowe, tłuszcze pochodzenia roślinnego.

Później stopniowo należy zwiększać udział błonnika w diecie, sięgać po produkty pełnoziarniste oraz warzywa i owoce bogate w błonnik.

Kolonoskopia − w jakim wieku wykonać badanie?

W Polsce osoby po 50. roku mogą wykonać bezpłatnie kolonoskopię na NFZ. Badanie może zostać wykonane za darmo także u osób młodszych, u których w rodzinie występowały przypadki nowotworu jelita grubego. Badanie może zostać zrefundowane u osób po 40. roku życia w przypadku podwyższonego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego.

Kolonoskopia i program badań przesiewowych

Kolonoskopię włączono również do bezpłatnych badań przesiewowych. Od 2012 roku osoby po 50. roku życia, a przed 69. rokiem życia, mogą otrzymać zaproszenie na wykonanie bezpłatnej kolonoskopii.

Czy wykonywanie takiego badania w celach profilaktycznych ma sens? Jak najbardziej. Zaleca się, by przynajmniej raz na 10 lat wykonać badanie profilaktyczne, które pomoże ocenić stan jelita grubego, a także sprawdzić, czy w jelicie grubym nie dochodzi do zmian wskazujących na stopniowy rozwój nowotworu.

Co ile kolonoskopia po 50. roku życia?

Po 50. roku życia istnieje zalecenie wykonywania kolonoskopii przesiewowej przynajmniej raz na 10 lat. To pomaga w porę rozpocząć konieczne leczenie, jeśli w czasie badania okaże się, że istnieje ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.

Co 10 lat to za często?

Ale naukowcy z Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie stwierdzili, że obecnie zalecany, 10-letni odstęp w kolonoskopii przesiewowej może potencjalnie zostać przedłużony. „Nasze ustalenia potwierdzają, że 10-letni odstęp między wysokiej jakości kolonoskopiami przesiewowymi jest bezpieczny i częstsze badania przesiewowe nie przynoszą korzyści”, powiedzieli badacze. Odstęp można nawet wydłużyć wtedy, gdy jesteśmy pewni, że wszystkie endoskopie zostały wykonane poprawnie. Dr Seth David Rosen, gastroenterolog z Miami Cancer Institute na Florydzie powiedział, że wysoka jakość badania „oznacza odpowiednie przygotowanie jelita grubego do wizualizacji polipów, a także odpowiednio przeszkolonego i doświadczonego endoskopistę z historią znalezienia polipów w co najmniej 20 procentach rutynowych badań przesiewowych”. Wysokiej jakości kolonoskopie są bardzo skuteczne w wykrywaniu raka jelita grubego, w tym u kobiet.

Jak zbadać jelita bez kolonoskopii?

Stan jelita grubego można ocenić bez kolonoskopii. W takiej sytuacji lekarz może zdecydować o wykonaniu enterografii, która zalicza się do badań obrazowych lub za pomocą wlewów doobytniczych.

W celu zdiagnozowania nowotworu jelita grubego wykonuje się również badanie septyna 9, które polega na badaniu krwi. Zalicza się ono do badań przesiewowych i wykonuje się je u osób, u których kolonoskopia nie może zostać wykonana.

Przeciwskazania do kolonoskopii

Przeciwwskazaniami do wykonania kolonoskopii są:

• zapalenie jelita grubego
• perforacja jelita grubego
• niedrożność jelit
  
• zawał serca
• ciąża

U takich pacjentów wykonywane są inne badania w celu zdiagnozowania nowotworu jelita grubego.

Jak często robić kolonoskopię po usunięciu polipów?

Pacjenci cierpiący na polipy jelita grubego, czyli małe guzki rozwijające się w świetle jelita, powinni regularnie poddawać się badaniom przesiewowym. Mogą one zostać usunięte już w trakcie kolonoskopii, dzięki czemu znacznie spada ryzyko przekształcenia się ich w nowotwór jelita grubego.

Po usunięciu polipów zaleca się, by pacjenci wykonywali kontrolną kolonoskopię co 2-3 lata. Jest to konieczne, by w porę zauważyć odrastające zmiany i dokonać powtórnego zabiegu ich usunięcia.

Czytaj też:
Objawy raka jelita grubego, których nie wolno ignorować