Kręgosłup jest jedną z najważniejszych i najbardziej narażonych na obciążenia struktur budujących ludzki organizm. Dzięki niemu nasze ciało zyskuje niezbędną podporę. Zbudowany jest z kręgów, które umożliwiają odpowiednią ruchomość kręgosłupa. Ze względu na pełnione funkcje kręgosłup należy do grupy struktur organizmu, których zdrowie jest niezwykle ważne dla naszego funkcjonowania. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że zanadto obciążając kręgosłup, możemy doprowadzić do poważnych powikłań oraz narażamy się na rozwój schorzeń, których objawy mogą znacząco utrudnić normalne funkcjonowanie. Zdrowy kręgosłup pozwala w pełni wykorzystać możliwości, jakie zapewnia nasze ciało w zakresie ruchomości – dzięki niemu możemy wykonywać m.in. skłony i obroty tułowia, a także swobodnie przechodzić z pozycji leżącej do pozycji siedzącej i pozycji pionowej.
Kręgosłup człowieka – informacje podstawowe
Ludzki kręgosłup składa się z 33 kręgów, które odpowiadają za ochronę rdzenia kręgowego. Ochrona rdzenia kręgowego przez kręgi jest niezbędna ze względu na ryzyko związane z jego uszkodzeniem – uszkodzenie biegnącego wewnątrz kanału kręgowego rdzenia kręgowego skutkuje m.in. paraliżem „odciętej” od wysyłanych przez mózg sygnałów części ciała.
Dzięki budowie kręgów i ich odpowiedniemu układowi możemy wykonywać szeroki zakres ruchów oraz utrzymywać wyprostowaną postawę. Na kręgach spoczywa cały ciężar ciała, a ich ułożenie uwzględnia naturalne krzywizny kręgosłupa. Są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego w zakresie wykonywania niektórych ruchów. Naturalne krzywizny kręgosłupa, czyli lordoza i kifoza przeczą często powtarzanemu terminowi „prosty kręgosłup”, bo u dorosłego człowieka kręgi nie są ustawione w linii prostej.
Lordoza, czyli wygięcie kręgosłupa ku przodowi, oraz kifoza, czyli wygięcie ku tyłowi, występują naprzemiennie, co umożliwia m.in. równomierne rozłożenie oddziałujących na ciało człowieka obciążeń, a także pozwala na ochronę układu kostno-stawowego przed urazami. Wyróżniamy dwie lordozy – szyjną i lędźwiową oraz dwie kifozy – piersiową i kości krzyżowej.
Jak kształtują się krzywizny kręgosłupa?
Ciekawostka: naturalne krzywizny kręgosłupa kształtują się na początkowych etapach życia. Każde dziecko przychodzi na świat z prostym kręgosłupem, o ile w jego obrębie nie rozwinęły się wrodzone wady rozwojowe. Z tego powodu maluch zaraz po urodzeniu i w pierwszych tygodniach życia ma znacząco ograniczony zakres ruchów.
Początkiem kształtowania się fizjologicznych lordoz i kifoz jest moment, w którym dziecko zaczyna podnosić główkę podczas leżenia na brzuchu. W kolejnych miesiącach życia dziecka przychodzi czas na kolejne skoki rozwojowe, czyli moment rozpoczęcia nauki siadania, raczkowania oraz chodzenia.
Na każdym z etapów życia mogą rozwinąć się wady kręgosłupa oraz inne schorzenia, które często manifestują się dość nietypowymi objawami. Ból kręgosłupa to jeden z wielu uciążliwych objawów, które mogą zacząć uprzykrzać nam życie, jeżeli nie będziemy dbali o „rusztowanie”, dzięki któremu możemy cieszyć się swobodą wykonywanych ruchów oraz chronić układ kostno-stawowy przed przeciążeniami.
Ważne! Przyśpieszanie poszczególnych etapów w rozwoju dziecka np. zbyt wczesne rozpoczęcie nauki siadania i chodzenia może doprowadzić do poważnych zmian w obrębie niedojrzałego kręgosłupa, skutkując rozwojem jego chorób w przyszłości. Z tego względu pediatrzy odradzają np. korzystanie z chodzików oraz innych akcesoriów dla niemowląt, które umożliwiają ich przebywanie w wymuszonej i nienaturalnej dla etapu rozwojowego pozycji.
Budowa kręgów, z których zbudowany jest kręgosłup
Kręgi kręgosłupa to niewielkie kości, z których zbudowany jest kręgosłup. Ich układ i budowa pozwalają na podołanie trudnemu wyzwaniu, jakim jest dźwiganie ciężaru całego ciała. Kręgosłup składa się z 33 ułożonych na sobie kręgów, które oddzielone są elastycznymi krążkami międzykręgowymi. Budowa kręgu uwzględnia poniższe struktury.
Trzon kręgu
Trzon kręgu to struktura, która pełni jedną z najważniejszych funkcji, przejmując większość obciążeń oddziałujących na ciało człowieka.
Kanał kręgowy
Kanał kręgowy usytuowany jest w tylnej części trzonu kręgu. W jego wnętrzu biegnie rdzeń kręgowy, który jest ważną strukturą ośrodkowego układu nerwowego. Funkcją kanału kręgowego jest ochrona rdzenia kręgowego przed uszkodzeniami. W okolicy kanału kręgowego biegną także liczne korzenie nerwowe, dzięki którym możliwe jest przesyłanie sygnałów z rdzenia kręgowego do m.in. kończyn.
Wyrostek kolczysty
Wyrostek kolczysty umożliwia połączenie kręgów z mięśniami przykręgosłupowymi i więzadłami, dzięki którym kręgi kręgosłupa są prawidłowo stabilizowane.
Wyrostki poprzeczne
Zlokalizowane po obu stronach kręgów kręgosłupa wyrostki poprzeczne także służą w celu stworzenia stabilnego połączenia z mięśniami i więzadłami.
Dolne i górne powierzchnie stawowe
Dwie dolne i dwie górne powierzchnie stawowe to struktury pozwalające na połączenie poszczególnych kręgów.
Chrząstka stawowa
Chrząstka stawowa pokrywa dolne i górne powierzchnie stawów, redukując tarcie powstające podczas ruchów.
Krążki międzykręgowe
Krążki międzykręgowe to znajdujące się pomiędzy kręgami elastyczne struktury, które amortyzują wstrząsy powstające podczas poruszania się i wykonywania różnych czynności.
Zarówno chrząstki, które pokrywają powierzchnie stawowe, jak i krążki międzykręgowe są niezbędne w celu umożliwienia nam wykonywania szerokiego zakresu ruchów. Dzięki nim możliwe jest m.in. płynne wykonywanie skrętów tułowia. Budowa krążków międzykręgowych uwzględnia pierścień włóknisty i jądro miażdżyste. Krążki międzykręgowe nazywane są także dyskami. Ich wysunięcie się spomiędzy kręgów powoduje silny ból oraz ograniczenie ruchomości kręgosłupa.
Budowa kręgosłupa
Jak już zostało wspomniane, kręgosłup zbudowany jest z kręgów, które ułożone są jeden na drugim i oddzielone krążkami międzykręgowymi. Anatomia człowieka uwzględnia podział kręgosłupa na 5 odcinków. Wyróżniamy:
- odcinek szyjny kręgosłupa – składa się z 7 kręgów,
- odcinek piersiowy kręgosłupa – składa się z 12 kręgów,
- odcinek lędźwiowy kręgosłupa – składa się z 5 kręgów,
- odcinek krzyżowy kręgosłupa – składa się z 5 kręgów,
- odcinek guziczny kręgosłupa (odcinek ogonowy, kość guziczna) – składa się z 4 lub 5 kręgów.
Kręgi odcinka krzyżowego kręgosłupa są ze sobą zrośnięte. Odcinek guziczny mogą tworzyć kręgi połączone lub występujące oddzielnie.
W obrębie szyjnego odcinka kręgosłupa występuje lordoza szyjna, która przechodzi w kifozę piersiową. Następna z krzywizn kręgosłupa, czyli lordoza lędźwiowa obejmuje odcinek lędźwiowy kręgosłupa, przechodząc w kifozę kości krzyżowej.
Tryb życia a zdrowie kręgosłupa
Zdrowie kręgosłupa w każdym z jego odcinków jest niezwykle ważne dla naszej sprawności fizycznej, a także dobrego samopoczucia. Bóle kręgosłupa, które związane są z jego przeciążeniem to jedna z najbardziej uciążliwych i trudnych do pokonania dolegliwości. Często ból kręgosłupa przechodzi w postać przewlekłą, uniemożliwiając normalne funkcjonowanie w każdej sferze życia. Warto wiedzieć, że poszczególne odcinki kręgosłupa są narażone na przeciążenia podczas wykonywania określonych czynności. W związku z prowadzonym przez nas trybem życia mogą rozwijać się schorzenia dotyczące konkretnego odcinka kręgosłupa, które wywołują nie tylko ból pleców, ale także dolegliwości odczuwane poza ich obrębem.
Odcinek szyjny kręgosłupa odpowiedzialny jest za podtrzymywanie głowy oraz ruchomość szyi. Szkodzi mu długie przebywanie w wymuszonej pozycji, wpatrywanie się w monitor komputera, które uwzględnia przyjęcie charakterystycznej pozycji wychodzącego ze skorupy żółwia – głowa wysunięta do przodu poza linię ramion. Odcinek szyjny kręgosłupa cierpi także podczas korzystania ze smartfonów i innych urządzeń mobilnych oraz spania na źle dopasowanej poduszce, która nie utrzymuje głowy we właściwej pozycji.
Odcinek piersiowy kręgosłupa, odcinek lędźwiowy kręgosłupa i odcinek krzyżowy kręgosłupa także narażone są na przeciążenia związane z naszym trybem życia i szkodliwymi nawykami, które prowadzą do rozwoju schorzeń w ich obrębie. W tym przypadku do rozwoju chorób przyczyniają się m.in. przyjmowanie nieprawidłowej postawy podczas siedzenia i stania (garbienie się), a także przebywanie przez długi czas w pozycji siedzącej. Siedzący tryb życia, nadwaga i otyłość bardzo często powodują zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa, prowadząc do ograniczenia sprawności.
Skrzywienia kręgosłupa oraz uszkodzenia kręgów i krążków międzykręgowych, które mają charakter patologiczny, mogą prowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu wielu narządów i układów m.in. serca, pęcherza moczowego oraz narządów układu płciowego. Częstym skutkiem choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa są m.in. przewlekłe bóle w klatce piersiowej, bóle brzucha, zaburzenia trawienia, a także bóle i zawroty głowy oraz drętwienie kończyn.
Czytaj też:
Korzonki – objawy zapalenia korzonków, sposoby uśmierzania bólu i leczenia