Empatia to umiejętność postawienia się w sytuacji drugiej osoby i odczuwania jej cierpienia. Człowiek empatyczny to osoba wrażliwa na krzywdę i los innych, która nie potrafi świadomie sprawić komuś przykrości.
Czym jest empatia?
Empatia pochodzi od greckiego słowa "empátheia" i oznacza „cierpienie”. To zdolność współodczuwania emocji drugiej osoby, umiejętność postawienia się na jej miejscu i wczucia w sytuację.
Nie oznacza to jednak współczucia, które stawia człowieka obok drugiej osoby, a czasem nawet na szczeblu wyżej. Empatia to stanie ramię w ramię, towarzyszenie w bólu i przeżywanie niemal w równym stopniu krzywdy innej osoby.
Rodzaje empatii
Wyróżnia się dwa rodzaje empatii:
- empatia emocjonalna – człowiek empatyczny umie dostrzec emocje innych osób, rozumie je i przeżywa razem z nimi. Współodczuwa radość, lęk, strach, gniew, smutek
- empatia poznawcza – człowiek o silnie rozwiniętej empatii poznawczej umie postawić się na miejscu drugiej osoby i spojrzeć na świat jej oczami. To bardzo cenna umiejętność społeczna, która ułatwia budowanie relacji międzyludzkich
Współistnienie tych dwóch rodzajów empatii nie jest wcale takie oczywiste. Mogą występować razem, ale nie muszą – osoby empatyczne np. mogą rozumieć emocje innych osób, ale nie zawsze potrafią postawić się w ich sytuacji.
Kim jest człowiek empatyczny?
Osoba empatyczna to osoba o wrażliwej psychice i rozwiniętej inteligencji emocjonalnej, która dostrzega więcej niż człowiek zamknięty na emocje innych. Widzi reakcje emocjonalne osób w swoim otoczeniu, potrafi odczytać ich nastroje, wie, kiedy coś je trapi i niesie im pocieszenie. Zdolność współodczuwania jest tak duża, że często czuje się, jakby to była jej krzywda.
Wrażliwość u osób empatycznych najczęściej jest posunięta do tego stopnia, że sama myśl o cierpieniu innych wywołuje ból. Informacje o chorobach w otoczeniu, problemach najbliższych, reportaże z domów dziecka, doniesienia medialne o wypadkach, konfliktach zbrojnych, krajach Trzeciego Świata – człowiek empatyczny bierze to wszystko do siebie, przeżywa wewnątrz swojej duszy i cierpi, nie potrafiąc pomóc.
Czytaj też:
WWO - co to jest? Kim są Wysoko Wrażliwe Osoby i jakie mają cechy?
Cechy osoby empatycznej
- umiejętność współodczuwania
- umiejętność współcierpienia
- wrażliwość na krzywdę innych
- nieskupianie się na sobie, lecz dostrzeganie tego, co dzieje się wokół
- wspieranie bliskich w rozwiązywaniu ich problemów
- niesienie pomocy wszystkim, którzy tego potrzebują
- posiadanie „duszy społecznika”
Od czego zależy empatyczność?
Empatyczność jest warunkowana genetycznie. Cechę tę się dziedziczy, jeśli więc jesteśmy sami wrażliwi na krzywdę innych, możemy spodziewać się, że nasze dzieci też takie będą. Według naukowców geny aż w 50 procentach odpowiadają za empatyczność.
Co naturalne, empatyczność przekazuje się też przez wychowanie. Rodzice, którzy niosą pociechę rodzinie i przyjaciołom w potrzebie, którzy pomagają innym, gdy tylko jest taka potrzeba, angażują się w pomoc bezbronnym, wpajają te postawy swoim dzieciom. Są to tzw. predyspozycje środowiskowe i psychologiczne.
Czytaj też:
Temperament określa naszą osobowość. Poznaj typy temperamentu
Czy empatii można się nauczyć?
Empatia jest cechą naturalną u ludzi, jednak występuje w różnym stopniu. U egocentryka skupionego na sobie i swoich potrzebach będzie ona bardzo słabo rozwinięta, u osoby wrażliwej wręcz przeciwnie.
Empatii nie da się nauczyć, ale otaczając się ludźmi empatycznymi, obserwując ich zachowania i postawy, można w pewien sposób wyczulić się na krzywdę innych i zacząć mocniej ją dostrzegać.
Psycholodzy dostrzegają związek pomiędzy środowiskiem, w jakim wzrastamy, a naszą postawą życiową. Osoby, u których empatia jest słabo rozwinięta, najczęściej dorastają w otoczeniu osób skupionych na sobie, niezwracających uwagi na innych ludzi, nie ponoszących za nich odpowiedzialności.
Empatia u dzieci
Empatię przekazuje się dzieciom w genach i poprzez zachowania, ale co ciekawe, dzieci do 7. roku życia z natury są egocentrykami. Skupiają się na sobie i swoich potrzebach, rzadko kiedy potrafią dostrzec innych ludzi.
Oczywiście, zdarzają się wyjątki, które od małego są bardzo wrażliwe na los innych, ale zdaniem szwajcarskiego psychologa Jeana Piageta empatię nabywa się wraz z rozwojem. 7-letnie dzieci wykazują już zupełnie inne postawy niż np. 4-letnie i potrafią współodczuwać emocje.
Czy empatia ma złe strony?
Brak empatii może być tak samo szkodliwy jak jej nadmiar. Zbyt duża empatyczność może prowadzić do postawy destrukcyjnej, która każe zapominać o swoich potrzebach i stawiać siebie na ostatnim miejscu. Zapominamy o własnym życiu, swoich emocjach i zdrowiu psychicznym, a utrzymywanie higieny psychicznej jest bardzo ważne dla prawidłowego funkcjonowania.
Nieustanne zamartwianie się losami innych ludzi, przeżywanie ich cierpienia i krzywdy, pławienie się w złych emocjach, może odbić się na naszym zdrowiu. Często nie mamy możliwości, by nieść pomoc – nie jesteśmy w stanie zbawić całego świata, zakończyć konfliktów wojennych, zlikwidować głodu. To potęguje stres, nasila wydzielanie kortyzolu, powoduje obniżenie nastroju, apatię, bezsenność, może nawet wywołać depresję.