Rak węzłów chłonnych – rodzaje nowotworów, ich objawy i leczenie

Rak węzłów chłonnych to choroba, która nie zawsze ma agresywny przebieg. W niektórych przypadkach mamy do czynienia z długotrwałym, powolnie postępującym procesem chorobowym, który nie ma złośliwego charakteru. W celu leczenia chłoniaków łagodnych i chłoniaków agresywnych stosowane są różne terapie, które dobierane są nie tylko pod względem typu nowotworu, ale również wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Rak węzłów chłonnych budzi niepokój, jednak postęp medycyny pozwala obecnie na skuteczne leczenie wielu typów chłoniaków. Niestety, część pacjentów trafia do lekarza w bardzo zaawansowanym stadium choroby, co wpływa na rokowania, utrudniając leczenie.

Pamiętając o wykonywaniu badań profilaktycznych, a także reagując na pojawiające się objawy ogólne, możemy uniknąć niekontrolowanego postępu choroby. Warto pamiętać, że systematyczne wykonywanie morfologii krwi z rozmazem to jeden ze sposobów na wykrycie zmian, które mogą wskazywać na obecność w naszym organizmie komórek nowotworowych.

Chłoniak – nowotwór układu chłonnego

Układ chłonny, inaczej układ limfatyczny, narażony jest na niekorzystne oddziaływanie wielu czynników, które mogą prowadzić do patologicznych zmian w obrębie limfocytów. Choroby powstające z komórek układu chłonnego nazywamy chłoniakami.

Chłoniaki wywodzą się z limfocytów B lub limfocytów T, a także komórek NK, które sprawiają, że nasz układ odpornościowy może skutecznie walczyć z różnymi infekcjami. W przypadku prawidłowych podziałów komórkowych, mamy do czynienia z przebiegającym w uporządkowany sposób procesem, który warunkuje prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Patologiczne zmiany związane z podziałem komórek to czynnik powodujący rozwój nowotworów – w tym przypadku komórki nowotworowe dzielą się w chaotyczny, nieuporządkowany sposób. Rak węzłów chłonnych może powodować przerzuty do odległych narządów limfatycznych, a także naciekać szpik kostny i powodować przerzuty do narządów pozalimfatycznych. Związane z nim rokowania oraz sposób leczenia uzależnione są od rodzaju nowotworu układu chłonnego.

Jak działa układ chłonny?

Układ chłonny bierze udział w ochronie naszego organizmu przed zagrażającymi mu drobnoustrojami oraz niszczy nieprawidłowo dzielące się komórki. Nie zawsze jego funkcjonowanie jest w pełni efektywne, co ma związek z brakiem odpowiedniej odporności oraz działaniem różnych czynników mutagennych, które powodują, że w organizmie zaczynają zachodzić intensywne, nieprawidłowe podziały komórkowe. Rozrost komórek układu chłonnego prowadzi do rozwoju nowotworów węzłów chłonnych, a także narządów układu limfatycznego, w których początkowo pojawiają się przerzuty.

Budowa układu limfatycznego pozwala na rozprowadzenie po całym organizmie oczyszczającej komórki limfy. Przepływa ona przez węzły chłonne, w których dochodzi do niszczenia powodujących infekcje drobnoustrojów, a także filtracji limfy ze szkodliwych dla organizmu substancji. Węzły chłonne mają wielkość ziarna fasoli i nie powiększają się bez wyraźnej przyczyny. Główne węzły chłonne, które najczęściej ulegają powiększeniu, zlokalizowane są na szyi, pod pachami, w pachwinach, w klatce piersiowej, a także jamie brzusznej. Ich obrzęk wskazuje na chorobę i wymaga wnikliwej diagnostyki.

Węzły chłonne powiększają się na skutek przebiegu infekcji i aktywności limfocytów, które walczą z zakażeniem. Może do tego dojść w przypadku każdej infekcji np. powiększenie węzłów chłonnych na szyi, często powodują infekcje wirusowe i bakteryjne gardła, a także choroby stomatologiczne i choroby wieku dziecięcego. W przypadku chorób nienowotworowych węzły chłonne wracają do normalnych rozmiarów. Choroby nienowotworowe powodują symetryczne zmiany w węzłach chłonnych, które są najczęściej nieznacznie powiększone. Typowym objawem niegroźnych schorzeń jest także ból węzłów chłonnych.

Na skutek toczącego się procesu nowotworowego węzły chłonne stają się twarde, nieruchome i nie powodują bólu podczas ucisku. W tym przypadku często następuje jednostronne powiększenie węzłów chłonnych, które przez długi czas zwiększają swój rozmiar, przybierając postać guza.

Wraz z limfą oraz krwią komórki nowotworowe mogą wędrować do innych narządów i układów organizmu, co skutkuje pojawieniem się przerzutów.

Chłoniaki – rodzaje nowotworów węzłów chłonnych

Klasyfikacja chłoniaków uwzględnia ponad 70 typów różnych nowotworów, które wywodzą się z limfocytów B, limfocytów T, komórek NK oraz m.in. komórek Reeda-Sternberga. Pod względem rodzaju dzielimy chłoniaki na:

• chłoniaki nieziarnicze,
• chłoniak Hodgkina – ziarnica złośliwa.

Chłoniaki różnią się pod względem przebiegu oraz rokowań. Wyróżniamy chłoniaki powolne chłoniaki agresywne i chłoniaki bardzo agresywne, których wspólnym objawem są powiększone węzły chłonne.

Chłoniaki nieziarnicze

Chłoniaki nieziarnicze to choroby rozwijające się na skutek nieprawidłowego podziału limfocytów. Komórki krwi nie przestają się dzielić, co powoduje ich nadmierne nagromadzenie się w węzłach chłonnych oraz jest przyczyną rozwoju guza. To ze względu stałego, niekontrolowanego podziału limfocytów węzły chłonne ulegają powiększeniu. Komórki nowotworowe wędrują także po organizmie, powodując zmiany w obrębie tkanki limfatycznej, narządów limfatycznych oraz szpiku kostnego i narządów pozalimfatycznych.

Charakterystyczną cechą chłoniaków nieziarniczych jest to, że mogą powstać w różnych narządach i układach, jednak najczęściej rozwijają się w węzłach chłonnych. Nowotwory z limfocytów B, T i innych komórek, które powstają poza węzłami chłonnymi, nazywa się chłoniakami niewęzłowymi. Chłoniaki węzłowe stopniowo zajmują węzły chłonne w jednym obszarze ciała np. na szyi, w pachwinie, jamie brzusznej lub klatce piersiowej – to typowy objaw choroby we wczesnym stadium. Lokalizacja chłoniaków nieziarniczych oraz liczba zajętych grup węzłów chłonnych wskazuje na konkretny stopień zaawansowania choroby.

Wśród chłoniaków nieziarniczych wyróżniamy wiele różnych nowotworów, które różnicuje się na podstawie m.in. rodzaju komórek, z których się wywodzą.

Nieziarnicze chłoniaki B-komórkowe

Nieziarnicze chłoniaki B-komórkowe to m.in. chłoniak rozlany z dużych komórek B, a także chłoniak grudkowy. Te chłoniaki nieziarnicze diagnozowane są najczęściej m.in. w USA i Europie Zachodniej.

Chłoniak rozlany z dużych komórek B to w 80% nowotwór agresywny, który wiąże się z niezbyt dobrymi rokowaniami. W tym przypadku kluczowy jest czas wdrożenia leczenia, które pozwoli na pokonanie choroby nowotworowej.

Chłoniak grudkowy to rak węzłów chłonnych, który przez długi czas nie wywołuje objawów chorobowych. Proces nowotworowy lokalizuje się początkowo w jednej grupie węzłów chłonnych, jednak ten typ chłoniaka może także naciekać szpik kostny oraz narządy limfatyczne i pozalimfatyczne. Chłoniak grudkowy częściej dotyczy kobiet i zwykle diagnozowany jest po 60. roku życia, jednak występuje także rzadko diagnozowany chłoniak grudkowy typu dziecięcego. W przypadku chłoniaka grudkowego leczenie wdrażane jest dopiero wówczas, gdy pojawią się charakterystyczne objawy choroby. Chłoniak grudkowy to chłoniak powolny (indolentny), który nie cechuje się dużą złośliwością.

Do grupy chłoniaków nieziarniczych zaliczamy także m.in.:

• chłoniaka z komórek płaszcza,
• węzłowego i pozawęzłowego chłoniaka strefy brzeżnej,
• chłoniaka z małych limfocytów B,
• makroglobulinemię Waldenstroma.

Większość diagnozowanych chłoniaków nieziarniczych stanowią zmiany wywodzące się z limfocytów B. Co dziesiąty nieziarniczy chłoniak to chłoniak T-komórkowy.

Nieziarnicze chłoniaki T-komórkowe

Nieziarnicze chłoniaki T-komórkowe to zmiany wywodzące się z limfocytów T. Są one diagnozowane rzadziej niż chłoniaki B-komórkowe, stanowiąc 1 na 10 przypadków zmian nieziarniczych. W tej grupie dominują chłoniaki T-komórkowe skóry np. ziarniniak grzybiasty, a także chłoniak z obwodowych komórek T.

Powyższe zmiany nieziarnicze cechują się różnym charakterem, co wpływa na dobór metod leczenia, a także ma wpływ na rokowania pacjentów. Chłoniaki węzłowe rozwijają się w węzłach chłonnych, skąd komórki nowotworowe wędrują po organizmie wraz z limfą, powodując rozrost m.in. tkanki limfatycznej. Aby uniknąć związanego z rakiem węzłów chłonnych zagrożenia, powinniśmy każdą nieprawidłowość w obrębie węzła chłonnego konsultować z lekarzem oraz systematycznie wykonywać badania profilaktyczne, które pozwalają na wczesne wykrycie np. typowych dla nowotworów zmian w morfologii krwi.

Ziarnica złośliwa – chłoniak Hodgkina

Ziarnica złośliwa to dawniej stosowana nazwa chłoniaka, który atakuje przede wszystkim węzły chłonne. Obecnie stosowana nazwa to chłoniak Hodgkina, co ma związek z obecnością w obrazie histologicznym specyficznych komórek Reeda-Sternberga i komórek Hodgkina.

Ten nowotwór koncentruje się przede wszystkim w węzłach chłonnych, atakując osoby młode po 30. roku życia oraz osoby w wieku średnim. Chłoniak Hodgkina rozwija się także u dzieci, zwłaszcza w krajach rozwiniętych diagnozuje się coraz więcej przypadków tej choroby. Ziarnica złośliwa częściej rozwija się u płci męskiej oraz może występować rodzinnie. Ryzyko zachorowania wzrasta m.in. u rodzeństwa osoby chorej.

Czym różni się chłoniak łagodny od chłoniaka agresywnego?

Chłoniak łagodny to nowotwór węzłów chłonnych, który wzrasta powoli i nie powoduje przez dłuższy czas występowania objawów. W przypadku m.in. cechującego się niską złośliwością chłoniaka grudkowego nie podejmuje się żadnego leczenia na początkowym stadium rozwoju choroby. Jest ono rozpoczynane często po kilku tygodniach lub miesiącach od rozpoznania choroby, której postęp jest na bieżąco monitorowany.

Chłoniaki agresywne i bardzo agresywne cechują się szybkim wzrostem i bardzo szybko wywołują zarówno objawy miejscowe, jak i objawy ogólne. W tym przypadku leczenie podejmowane jest zaraz po postawieniu diagnozy – im wcześniej zostaną wykryte zmiany o złośliwym, agresywnym charakterze, tym większe szanse na wyleczenie. Objawy chłoniaka bywają też niespecyficzne, co może utrudniać szybkie rozpoczęcie leczenia.

Stopnie chłoniaka

Stosowana klasyfikacja wyróżnia cztery stopnie chłoniaka, które różnią się pod względem zaawansowania choroby nowotworowej i zajętych grup węzłów chłonnych. Choroba I stopnia dotyczy jednej grupy węzłów chłonnych, które zlokalizowane są np. na szyi.

Choroba II stopnia diagnozowana jest wówczas, gdy dotyczy dwóch grup węzłów chłonnych, które zlokalizowane są po tej samej stronie przepony. W przypadku III stopnia zaawansowania choroby mamy do czynienia z zajęciem węzłów chłonnych, które znajdują się w różnych lokalizacjach po obu stronach przepony, czyli w górnej i dolnej części ciała np. węzłów chłonnych szyjnych, węzłów chłonnych w obrębie klatki piersiowej, węzłów zlokalizowanych w jamie brzusznej oraz w pachwinach. Najbardziej zaawansowany IV stopień choroby diagnozowany jest wówczas, gdy komórki nowotworowe znajdują się nie tylko w węzłach chłonnych, ale także w narządach limfatycznych, szpiku kostnym i narządach, które nie są narządami układu limfatycznego.

W zaawansowanym i bardzo zaawansowanym stadium choroby występują także objawy ogólne, które często skłaniają chorych do wykonania badań diagnostycznych.

Typowe i nietypowe objawy chłoniaka

Najczęstszym i najwcześniej występującym objawem raka węzłów chłonnych jest ich powiększenie. Zdrowe węzły chłonne są wielkości ziarna fasoli, nie bolą oraz są ruchome. Jeżeli zaczynają się powiększać, stają się twarde i nieruchome to znak, że możemy mieć do czynienia z procesem nowotworowym. Nie musi on dotyczyć bezpośrednio węzłów chłonnych, bo wiele nowotworów powoduje ich obrzęk. Z tego względu bardzo ważna jest szybka diagnostyka zmian, która uwzględnia m.in. badanie histopatologiczne, dzięki któremu możliwa jest mikroskopowa ocena wycinka lub usuniętego węzła chłonnego. Badanie histopatologiczne pozwala szybko i bez ryzyka popełnienia błędu ocenić, z jakimi zmianami chorobowymi mamy do czynienia.

Objawy chłoniaka to także m.in.:

• osłabienie i przewlekłe zmęczenie,
• utrata masy ciała,
• powiększenie śledziony,
• nawracające bóle w obrębie jamy brzusznej, pleców i ból w klatce piersiowej,
• problemy z przełykaniem,
• uczucie obecności ciała obcego w gardle,
• nocne poty,
• gorączka.

Warto wiedzieć, że utrata apetytu i szybka utrata masy ciała w ciągu pół roku to jeden z charakterystycznych objawów nie tylko chłoniaków, ale także innych nowotworów.

Objawy chłoniaka mogą być bardzo niespecyficzne, gdy mamy do czynienia z mniej agresywnymi nowotworami. Choć typowe objawy chłoniaka to powiększenie węzłów chłonnych, to mogą być one przez dłuższy czas niewyczuwalne podczas nieumiejętnie przeprowadzonego badania palpacyjnego. W szczególności osoby narażone na rozwój chłoniaków np. pacjenci po chemioterapii, a także osoby, w których rodzinie diagnozowane były chłoniaki, muszą systematycznie kontrolować swój stan zdrowia.

Jakie są przyczyny chłoniaka?

Zajęcie węzłów chłonnych przez chorobę nowotworową może być skutkiem działania różnych czynników. Nadal brak jest jednoznacznych dowodów naukowych na to, że konkretna choroba lub czynnik środowiskowy warunkują rozwój raka węzłów chłonnych. Wyodrębniono jednak kilka czynników ryzyka, które sprzyjają rozwojowi choroby. Są to m.in.:

• zakażenia bakteryjne,
• przewlekłe choroby wirusowe,
• promieniowanie jonizujące,
• choroby autoimmunologiczne,
• nałogowe palenie i picie alkoholu.

Chłoniak może rozwinąć się także po przeszczepie narządów oraz na skutek agresywnego leczenia antynowotworowego.

Zajęcie węzłów chłonnych przez komórki nowotworowe to także skutek przerzutów z innych narządów – w tym przypadku nie mamy do czynienia z nowotworem pierwotnym, czyli powstającym w węzłach chłonnych. Wśród wszystkich czynników ryzyka szczególnie niebezpieczne dla zdrowia jest promieniowanie jonizujące; znaczący wpływ na rozwój nowotworów węzłów chłonnych mają także choroby autoimmunologiczne np. reumatoidalne zapalenie stawów.

Leczenie chłoniaków

Leczenie chłoniaków uzależnione jest od rodzaju nowotworu oraz stopnia jego zaawansowania. Stosunkowo łagodne chłoniaki przez długi czas nie wymagają leczenia. W przypadku np. chłoniaka grudkowego w początkowym stadium choroby leczenie wdrażane jest dopiero wówczas, gdy nowotwór zacznie wywoływać objawy. Leczenie agresywnych chłoniaków rozpoczynane jest zaraz po postawieniu diagnozy. Uwzględnia ono m.in. leczenie operacyjne, podawanie leków immunosupresyjnych i chemioterapię. Dobór odpowiedniej metody leczenia poprzedza wykonanie różnych badań laboratoryjnych i badań obrazowych np. badania tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego i badania USG.

Podsumowanie

W obrębie węzłów chłonnych rozwijają się przede wszystkim chłoniaki. Mamy w tym przypadku do czynienia z pierwotnymi guzami nowotworowymi, które powstają w układzie limfatycznym. Wyróżniamy kilkadziesiąt rodzajów chłoniaków, które różnią się m.in. stopniem złośliwości oraz występują u osób w różnym wieku. Chłoniaki mogą powodować jedynie powiększenie się węzła chłonnego lub grupy węzłów chłonnych oraz wywoływać objawy ogólne, które pojawiają się stosunkowo szybko lub dopiero w zaawansowanym stadium choroby.

Czytaj też:
Radioterapia – skutki uboczne. Jakie mogą się pojawić i jak im zapobiec?Czytaj też:
Zaskakujące skutki niepicia alkoholu. Sprawdź, co dzieje się organizmie