Bakteryjne zapalenie skóry – rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie

Choroby wywoływane przez bakterie, które dotyczą skóry, nazywamy priodermiami. Najczęściej bakteryjne zapalenie skóry wywołują bakterie Gram-dodatnie między innymi paciorkowce (np. paciorkowiec beta hemolizujący z grupy A) i (gronkowce np. gronkowiec złocisty). Zdarza się, że diagnozowane jest zakażenie mieszane gronkowcowo-paciorkowcowe. Niektóre bakteryjne zapalenia skóry mogą doprowadzić do poważnych powikłań. Objawy wskazujące na dermatozy o podłożu bakteryjnym zawsze wymagają konsultacji ze specjalistą.

Bakteryjne zapalenie skóry – podstawowe informacje

Stan zapalny skóry mogą wywołać różne patogeny. Zaliczamy do nich zarówno bakterie, jak i wirusy oraz grzyby. Dermatozy o różnym podłożu cechują się odmiennym przebiegiem. Chorobotwórcze mikroorganizmy mogą doprowadzić nie tylko do rozwoju stanu zapalnego, który obejmuje powierzchniowe warstwy skóry, ale także atakują głębsze warstwy skóry i tkanki podskórnej. Czynniki zwiększające ryzyko bakteryjnego zapalenia skóry to m.in. osłabiona odporność organizmu, a także przerwanie powierzchniowej warstwy skóry i tkanki podskórnej. Niektóre choroby bakteryjne skóry mają związek z zakażeniem chorobami, które są przenoszone drogą płciową (choroby weneryczne).

Ryzyko nadkażenia bakteryjnego skóry zwiększa drapanie swędzącej skóry np. w miejscu po ugryzieniu owada (na dłoniach i pod paznokciami znajdują się różnego rodzaju mikroorganizmy), samodzielne wyciskanie powstających na skórze krost i zaskórników oraz korzystanie z zabrudzonych maszynek do golenia.

Zakażenie bakteryjne może być ograniczone do miejsca zakażenia lub przebiegać z obecnością objawów ogólnych. Niektóre choroby skóry o podłożu bakteryjnym mogą doprowadzić do poważnych powikłań. Ryzyko wystąpienia powikłań zwiększają ogólna zła kondycja organizmu, zaburzenia w funkcjonowaniu układu immunologicznego oraz niektóre schorzenia przewlekłe, których przebieg wpływa na funkcjonowanie naturalnych mechanizmów odpornościowych i procesy gojenia skóry.

Warto wiedzieć, że problemy z gojeniem nawet niewielkich otarć i skaleczeń, a także nawracające zapalenia skóry o różnym podłożu, mogą wskazywać na poważne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Objawy, które powinny skłonić do wizyty u lekarza to m.in. rumień, krosty wypełnione ropną treścią oraz bolesne zmiany w postaci grudek i guzków. Zmiany skórne, które utrzymują się dłużej niż kilka dni i nie znikają po zastosowaniu domowych metod leczenia, zawsze powinien obejrzeć lekarz. Wyjątek stanowią zmiany skórne u niemowląt, małych dzieci, osób przewlekle chorych oraz seniorów, których nie należy leczyć domowymi sposobami, bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

Jakie bakterie najczęściej wywołują bakteryjne zapalenie skóry?

Bakterie, które najczęściej powodują bakteryjne zapalenie skóry to m.in.:

• bakterie Streptococcus pyogenes – paciorkowiec beta-hemolizujący,
• bakterie Staphylococcus aureus – gronkowiec złocisty,
• bakterie Corynebacterium minussimum – maczugowiec Corynebacterium minutissimum,
• bakterie Erysipelothrix rusopathiae – włoskowiec różycy,
• bakterie Acnomyces israelii – promieniowiec promienicy,
• bakterie Mycobacterium tuberculosis – prątek gruźlicy.

Inne bakterie, które także wywołują bakteryjne zapalenie skóry, to m.in. bakteria Pseudomonas aeruginosa – pałeczka ropy błękitnej i bakterie Borrelia burgdorferi – krętek Borellia.

Ze względu na rodzaj wywoływanych przez bakterie patogenne zakażeń skóry wyróżniamy zakażenia ropne (zakażenia gronkowcowe, zakażenia paciorkowcowe, zakażenia mieszane gronkowcowo-paciorkowcowe), a także zakażenia nieropne (np. różyca, łupież rumieniowy i promienica)

Chorobotwórcze bakterie mogą stanowić element naturalnej mikrobioty skóry, nie wywołując objawów chorobowych. Mikrobiota to ogół drobnoustrojów zasiedlających skórę, której skład jakościowy i ilościowy zależny jest m.in. od płci, wieku, środowiska życia, a także nawyków higienicznych. W skład mikrobioty skóry wchodzą drobnoustroje symbiotyczne, drobnoustroje komensalne i drobnoustroje chorobotwórcze.

Najczęstsze przyczyny zapaleń bakteryjnych skóry

Można wyróżnić kilka czynników, które sprzyjają rozwojowi zapalenia skóry o podłożu bakteryjnym. Zaliczamy do nich m.in.:

• zmianę pH skóry i utratę naturalnej warstwy hydrolipidowej, która znajduje się na powierzchni skóry np. na skutek stosowania nieodpowiednio dobranych kosmetyków;
• utratę ciągłości naskórka np. na skutek urazu;
• zaburzenia funkcji ochronnej naskórka np. na skutek rozwoju stanu zapalnego;
• zaburzenia naturalnych mechanizmów obronnych organizmu np. na skutek zakażenia wirusem HIV, rozwoju cukrzycy oraz nowotworu.

Jedną z częstszych przyczyn zakażeń bakteryjnych skóry jest nieprawidłowa higiena. Warto wiedzieć, że zarówno brak nawyku systematycznego oczyszczania skóry, które pozwala usunąć z niej różne zabrudzenia, a także stanowiący pożywkę dla drobnoustrojów pot i łój, jak i nadmierna higiena, która uwzględnia stosowanie kosmetyków o działaniu antybakteryjnym, zwiększają ryzyko zakażenia skóry o podłożu bakteryjnym.

U osób zdrowych, które przestrzegają zasad prawidłowej higieny ciała, bytujące na skórze rodzaje bakterii chorobotwórczych rzadko wywołują zakażenia. W niektórych przypadkach ryzyko rozwoju bakteryjnego zapalenia skóry zwiększają choroby o podłożu alergicznym, które powodują nadmierne przesuszenie i złuszczanie się skóry oraz skłaniający do drapania świąd np. atopowe zapalenie skóry (AZS) i kontaktowe zapalenie skóry.

Czytaj też:
Atopowe zapalenie skóry – przyczyny i objawy. Czy są leki na AZS?

Najczęściej diagnozowane bakteryjne zakażenia skóry

Do najczęściej diagnozowanych infekcji bakteryjne skóry zaliczamy takie schorzenia jak:

• zapalenie mieszków włosowych oraz figówka,
• róża,
• czyrak pojedynczy oraz czyrak gromadny,
• liszajec zakaźny i niesztowica.

Inne choroby bakteryjne skóry to również:

• łupież rumieniowy,
• promienica,
• różyca.

Objawy zakażeń bakteryjnych skóry

Objawy zakażeń bakteryjnych skóry są bardzo różnorodne – to zarówno zmiany skórne w postaci ropni, pęcherzy i nadżerek, jak i zaczerwienienie, obrzęk i dolegliwości bólowe. Wiele chorób charakteryzuje się podobnym obrazem klinicznym i wymaga odpowiedniego różnicowania oraz wykonania badań, które pozwalają określić, jaki rodzaj chorobotwórczego patogenu zaatakował skórę. Ze względu na sposób leczenia chorób bakteryjnych skóry, który uwzględnia stosowanie antybiotyków, często niezbędne jest pobranie wymazu ze zmian skórnych i wykonanie posiewu, co ułatwia dobór skutecznego leczenia.

Ważne! Częste stosowanie na skórę dostępnych bez recepty maści z antybiotykiem może spowodować, że w przypadku konieczności zastosowania antybiotykoterapii w zakażeniu skóry, lek okaże się nieskuteczny. Nie należy stosować doustnych i miejscowo działających antybiotyków bez wskazań lekarza!

Zapalenie mieszków włosowych i figówka – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie mieszków włosowych oraz figówka to stan zapalny mieszka włosowego o podłożu bakteryjnym. Zapalenie mieszków włosowych różni się od figówki przebiegiem – figówka to przewlekła postać zapalenia mieszków włosowych – zmiany skórne w przebiegu figówki mogą mieć postać guzów zapalnych.

Na zapalenie mieszków włosowych wskazują powstające na skórze zmiany skórne w postaci pęcherzyków wypełnionych ropą i czasami przebitych włosem. Zmiany skórne wskazujące na zapalenie mieszków włosowych występują jedynie na owłosionej skórze m.in. twarzy, klatki piersiowej i kończyn. U mężczyzn zapalenie mieszków włosowych często pojawia się w okolicy zarostu i ma związek z uszkodzeniem bariery naskórkowej oraz zakażeniami skóry podczas golenia. U kobiet do zapalenia mieszków włosowych często prowadzą nieprawidłowo wykonywane zabiegi depilacyjne nóg, skóry pach i okolicy bikini.

Najczęściej rozwój zapalenia mieszków włosowych oraz figówki spowodowany jest przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus).

Ostry stan zapalny skóry o niewielkim nasileniu, który związany jest z zapaleniem mieszków włosowych, nie wymaga leczenia ogólnego – konieczne jest odkażanie miejsca objętego stanem zapalnym oraz miejscowe stosowanie antybiotyków. Leczenie figówki uwzględnia doustne antybiotyki oraz antybiotyki stosowane na skórę.

Róża – przyczyny, objawy, leczenie

Róża to choroba powodująca ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej, która może rozwinąć się u osób w każdym wieku. Choroba ma nagły początek, a jej objawy najczęściej pojawiają się na twarzy m.in. na nosie oraz kończynach dolnych. Róża objawia się żywoczerwoną zmianą skórną, która ma wygładzoną i lśniącą powierzchnię, a także jest obrzęknięta i wyraźnie ograniczona od zdrowej skóry. Chorobie towarzyszą objawy grypopodobne m.in. gorączka i dreszcze. Róża rozwija się po wniknięciu chorobotwórczych bakterii przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe.

Róża to choroba bakteryjna, którą najczęściej wywołują paciorkowce beta hemolizujące z grupy A (Streptococcus pyogenes) choroba może mieć także związek z zakażeniem paciorkowcami beta hemolizującymi z innych grup m.in. z grupy B i C.

Róża zawsze wymaga specjalistycznego leczenia, które uwzględnia doustne stosowanie antybiotyków oraz miejscowe leczenie z zastosowaniem preparatów o działaniu ściągającym. Brak leczenia zwiększa ryzyko wystąpienia ogólnoustrojowych powikłań, do których zaliczamy m.in. ropne zakażenie okolicznych tkanek oraz posocznicę (sepsa), do której dochodzi, gdy bakterie przedostaną się do krwiobiegu.

Czyrak pojedynczy i czyrak gromadny – przyczyny, objawy, leczenie

Czyrak to stan zapalny mieszka włosowego o podłożu bakteryjnym, który powoduje obumieranie i rozpad zainfekowanych tkanek. W przebiegu choroby powstają guzy, w których wnętrzu znajdują się obumarłe tkanki. W miejscu powstania czyraka pozostaje blizna, która ma związek z ubytkiem skóry. Powstawanie czyraków jest jednym z powikłań nieleczonego zapalenia mieszków włosowych lub zapalenia gruczołu łojowego. Wraz z rozwojem zakażenia pojawia się zaczerwienienie skóry, obrzęk oraz bolesność, a także krosta z czopem martwiczym. Czyrak najczęściej powstaje na skutek zakażenia skóry przez gronkowca złocistego (Staphyloccocus aureus). Pojedynczy czyrak zwykle związany jest z nadkażeniem bakteryjnym skóry w wyniku np. wyciskania zmian trądzikowych. Groźne powikłania pojedynczego czyraka nie są częste, jednak zmiana skórna, która utworzy się np. w okolicy oczodołu lub małżowiny usznej, może spowodować m.in. infekcje układu nerwowego.

W większości przypadków, w leczeniu pojedynczych czyraków, stosuje się miejscowo działające środki odkażające i ściągające. Duże zmiany w postaci czyraków mogą wymagać leczenia chirurgicznego, które ma na celu usunięcie obumarłych tkanek i oczyszczenie skóry.

Jeżeli na skórze powstały liczne czyraki, to mamy do czynienia z czyrakowatością; jeżeli występujące na skórze czyraki zlewają się, tworząc duże guzy, to diagnozowany jest czyrak gromadny. Czyrakowatość związana jest m.in. z wyniszczeniem organizmu na skutek przebiegu różnych chorób np. nowotworów. Czyrakowatość i czyrak gromadny wymagają ogólnej antybiotykoterapii oraz, w zależności od przebiegu choroby, leczenia chirurgicznego.

Ważne! Czyraków nie należy samodzielnie nakłuwać, przecinać lub wyciskać, bo zwiększa to ryzyko wystąpienia powikłań oraz nadkażenia bakteryjnego okolicznych tkanek.

Liszajec zakaźny i niesztowica – przyczyny, objawy, leczenie

Liszajec zakaźny i niesztowica to bakteryjne zapalenie skóry, które często występuje u małych dzieci. Ta ostra choroba bakteryjna skóry objawia się powstawaniem wypełnionych płynem surowiczym lub ropą pęcherzy, które po kilku dniach pękają, tworząc charakterystyczne, miodowożółtawe strupy. Na zakażenie najbardziej narażone są dzieci uczęszczające do żłobka i przedszkola, a także dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Liszajec to choroba zakaźna, która szybko rozprzestrzenia się przez bezpośredni kontakt z osobą chorą (dotykanie zmienionych chorobowo miejsc), a także kontakt z przedmiotami, na których znajdują się chorobotwórcze bakterie oraz korzystanie np. ze wspólnego ręcznika.

Zmiany skórne powstające w przebiegu liszajca zakaźnego zwykle pojawiają się na twarzy m.in. w okolicy nosa i ust. Dotykanie zmian chorobowych sprzyja rozprzestrzenianiu się choroby na inne obszary skóry.

Liszajec zakaźny wywołują paciorkowce (Streptococcus pyogenes) i gronkowce (Staphyloccocus aureus).

Jeżeli w przebiegu liszajca zakaźnego na skórze tworzą się owrzodzenia, to diagnozowana jest niesztowica. Liszajec zakaźny i niesztowica nie powodują objawów ogólnoustrojowych. Choroby te zawsze wymagają konsultacji z lekarzem. W leczeniu stosuje się antybiotyki o działaniu miejscowym oraz preparaty odkażające.

Czytaj też:
Rogowacenie okołomieszkowe – przyczyny i objawy. Jak leczyć grudki i krostki na skórze?Czytaj też:
Ropień – problem nie tylko przy trądziku. Skąd się bierze i jak go zwalczyć?

Źródła:

• D. Mehrholz, A. Opalska, W. Barańska-Rybak, Zakażenia bakteryjne w codziennej praktyce dermatologicznej, Dermatologia po Dyplomie, 2018/04
• G. Virella, Mikrobiologia i choroby zakaźne, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2000
• S. Jabłońska, T. Chorzelski, Choroby skóry. Dla studentów medycyny i lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2002
• S. Jabłońska, S.Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005