Stres oksydacyjny jest efektem niezdrowego trybu życia. Powoduje go m.in. zła dieta, długotrwały stres, niewystarczający bądź zbyt intensywny wysiłek fizyczny, a także nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne i zanieczyszczenie powietrza. Chociaż trudno wdrożyć zdrowe nawyki, to jednak, by zapobiec rozprzestrzenianiu się wolnych rodników w organizmie, konieczna jest profilaktyka stresu oksydacyjnego.
Jak powstaje stres oksydacyjny?
W organizmie człowieka zachodzi wiele reakcji, które umożliwiają jego prawidłowe funkcjonowanie. W komórkach ciała mają miejsce m.in. reakcje tlenowe, w wyniku których powstają ich produkty uboczne – wolne rodniki (inaczej oksydanty, czyli reaktywne formy tlenu, w skrócie RFT).
Aby ilość wolnych rodników była odpowiednia, w komórkach dochodzi do reakcji przeciwutleniających, podczas których antyoksydanty usuwają ich nadmiar. Nie zawsze jednak tak się dzieje. Wówczas w komórkach powstaje brak równowagi między oksydantami i antyoksydantami, czyli powstaje stres oksydacyjny.
Zaburzenie naturalnego procesu, podczas którego nadmiar wolnych rodników jest usuwany, jest niekorzystny dla zdrowia. Stres oksydacyjny to stan, w którym oksydanty, czyli wolne rodniki, występują w nadmiarze. W takiej sytuacji uszkadzają one zdrowe komórki. Dlatego przedłużający się stres oksydacyjny staje się podłożem m.in. zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, a w rezultacie prowadzi do wielu chorób, w tym śmiertelnych.
Dlaczego w organizmie pojawiają się wolne rodniki? Przyczyny stresu oksydacyjnego
Nadmiar wolnych rodników, czyli reaktywnych form tlenu, może mieć wiele przyczyn. Do najczęstszych należą m.in.:
- niewłaściwa dieta – szczególnie taka, która opiera się na produktach przetworzonej żywności, fast-foodach, daniach gotowych oraz znikomej ilości warzyw i owoców, a także taka, która zawiera za dużo kalorii,
- nieodpowiednia aktywność fizyczna – brak regularnej aktywności fizycznej dopasowanej do możliwości lub nadmierny wysiłek fizyczny,
- stosowanie używek – szczególnie nadużywanie alkoholu oraz palenie papierosów. Warto wiedzieć, że wystarczy jedno wciągnięcie dymu papierosowego podczas palenia, aby w organizmie pojawiło się 10^14 wolnych rodników,
- stres – szczególnie, gdy napięcie nerwowe jest stałe bądź częste i regularne,
- zanieczyszczone powietrze – głównie wdychanie smogu wraz z pyłami. W kontekście stresu oksydacyjnego znaczenie ma również kontakt ze szkodliwymi związkami chemicznymi, w tym np. dwutlenkiem azotu czy ozonem,
- nadmierne opalanie – wolne rodniki powstają, gdy skóra nie jest chroniona i z łatwością przedostają się do niej promienie słoneczne.
Co jeszcze może powodować stres oksydacyjny? Istotną przyczyną stresu oksydacyjnego są również zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu na poziomie komórkowym – wolne rodniki występują w nadmiarze, gdy w organizmie np. toczy się stan zapalny.
Objawy stresu oksydacyjnego
Gdy w organizmie występuje nadmiar wolnych rodników i pojawia się stres oksydacyjny, może się to wiązać z różnymi następstwami. Przede wszystkim skutki stresu i nadmiaru wolnych rodników widać w znacznym pogorszeniu codziennego samopoczucia. Wysoki poziom stresu oksydacyjnego powoduje zmęczenie, napięcie, bóle głowy, bóle mięśni i stawów. Ponadto częstymi skutkami stresu oksydacyjnego jest: senność oraz problemy z pamięcią i koncentracją.
U wielu osób występuje także spadek odporności organizmu, przez co pojawiają się częste infekcje. Ponadto stres oksydacyjny przyczynia się do szybszego starzenia się organizmu, które widoczne jest m.in. w pogorszeniu stanu skóry. W następstwie stresu oksydacyjnego skóra staje się m.in. mniej napięta, pojawiają się stany zapalne i zmarszczki. Tym samym warto zwrócić uwagę na to, by jednak efektywnie uporać się ze stresem oksydacyjnym, który negatywnie wpływa na codzienne funkcjonowanie.
Skutki stresu oksydacyjnego
Udowodniono, że stres oksydacyjny negatywnie wpływa na komórki organizmu, w tym szczególnie na ich: DNA, białka i lipidy. Z kolei uszkodzenia komórek negatywnie wpływają na funkcjonowanie narządów i układów. Tym samym nadmiar wolnych rodników w organizmie skutkuje powstawaniem chorób.
Z badań wynika, że długotrwały stres oksydacyjny prowadzi do powstawania chorób układu krążenia, w tym m.in. miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca, a także może przyczyniać się do rozwoju nowotworów, w tym do powstawania przerzutów raka. Ponadto stres oksydacyjny stanowi podłoże chorób takich jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze krwi i otyłość.
Skumulowanie wolnych rodników w organizmie w postaci stresu oksydacyjnego skutkuje także pojawieniem się chorób neurodegeneracyjnych – u tych osób może wystąpić wtedy m.in. choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera czy otępienie starcze.
Profilaktyka stresu oksydacyjnego
Stres oksydacyjny powoduje wiele, negatywnych skutków w organizmie. Aby zadbać o to, by wolne rodniki i antyoksydanty były w równowadze, konieczny jest zdrowy tryb życia. W praktyce oznacza to stosowanie umiarkowanego i regularnego wysiłku fizycznego, dopasowanego do możliwości (unikanie wysiłku fizycznego ponad miarę), zdrowej i zbilansowanej diety oraz unikanie stosowania używek.
Jak jeszcze można uniknąć stresu oksydacyjnego i uchronić się przed wolnymi rodnikami, a także skutkami w postaci poważnych chorób? Warto zadbać o wspierające relacje, wdrożyć regularny odpoczynek oraz unikać zanieczyszczenia powietrza. Aby zminimalizować ryzyko pojawienia się skutków stresu oksydacyjnego, warto również dbać o ochronę skóry podczas ekspozycji na promienie słoneczne.
Składniki diety a stres oksydacyjny. Jak chronić się przed wolnymi rodnikami?
Do diety warto wprowadzić antyoksydanty. Aby ograniczyć stres oksydacyjny, konieczne jest zatem stosowanie w diecie produktów takich jak:
- czosnek,
- cebula,
- kurkuma,
- cynamon,
- zielona herbata,
- aloes,
- algi,
- cytrusy,
- borówki,
- papryka,
- natka pietruszki,
- pestki dyni,
- szpinak,
- jarmuż.
Czytaj też:
Ogranicz wolne rodniki! Powodują raka, miażdżycę, alzheimera i przyspieszają starzenieCzytaj też:
Stres – czym jest, jakie niesie skutki i jak sobie z nim radzić?
Źródła: