Badania przesiewowe wykonuje się, by określić ryzyko wystąpienia schorzeń u osób, które z różnych powodów mogą być na nie narażone. Mogą to być czynniki genetyczne, ale i środowiskowe. Badania przesiewowe wykonuje się też na dużych grupach ludzi, by umożliwić kontrolowanie stanu zdrowia społeczeństwu.
Czym są badania przesiewowe?
Badania przesiewowe wykonywane są w kierunku diagnostyki różnych chorób. Najczęściej są to badania laboratoryjne, ale też obrazowe, które wykorzystują promieniowanie rentgenowskie.
Badania przesiewowe zaleca się wykonywać raz w roku, by sprawdzić, czy w organizmie nie toczą się jakieś procesy chorobowe. Morfologia, cytologia, usg piersi czy usg brzucha to jedne z badań, które warto wykonywać co roku dla własnego zdrowia i bezpieczeństwa.
Jakie choroby wykrywają badania przesiewowe?
Badania przesiewowe pozwalają wykryć:
- choroby narządu wzroku (wady wzroku takie jak krótkowzroczność czy dalekowzroczność)
- choroby narządu słuchu
- cukrzycę
- choroby układu rozrodczego
- raka piersi
- raka szyjki macicy
- raka płuc
- raka jelita grubego
- gruźlicę
Badania przesiewowe w podziale na grupy wiekowe
Badania przesiewowe nazywane są skriningowymi (z ang. „screening” - obserwacja) i zostały podzielone na 6 kategorii wiekowych. W ten sposób dość łatwo się w nich odnaleźć i sprawdzić, jakie badania powinny być wykonywane w danej grupie wiekowej.
- Badania - noworodki i niemowlęta – u niemowląt przeprowadza się badanie hemoglobiny, które pozwala wykryć niedokrwistość; badanie słuchu, badanie stawów, badanie w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy, badanie w kierunku mukowiscydozy
- Badania - dzieci w wieku od 2 do 12 lat – to badania wzroku, słuchu, stanu uzębienia (wizyta u dentysty w kierunku próchnicy to także badanie przesiewowe), badania logopedyczne w przedszkolach. To także bilanse zdrowia, na których mierzy się wzrost, wagę, sprawdza krzywizny kręgosłupa, układ ruchu. Oprócz tego osłuchuje dokładnie małego pacjenta, by zdiagnozować ewentualne nieprawidłowości serca czy płuc
- Badania - nastolatkowie w wieku 13-18 lat – w okresie dojrzewania można wykonać badania hormonalne, jeśli dziewczyna lub chłopiec ukończyli 16 lat i proces dojrzewania jeszcze się nie rozpoczął. W tym celu należy najpierw wybrać się do lekarza rodzinnego lub pediatry, by ocenił proces dojrzewania w skali Tannera. Jeśli wywiad rodzinny wskazuje taką konieczność, lekarz może zlecić także badania w kierunku cukrzycy czy otyłości
- Badania - dorośli w wieku 19-29 lat –młode kobiety powinny regularnie wykonywać samobadanie piersi, a także usg oraz co roku zgłaszać się do ginekologa na cytologię. Warto także zrobić sobie raz w roku morfologię
- Badania - dorośli w wieku 30-49 lat –w tym celu należy już regularnie badać sobie poziom cholesterolu (wykonywać lipidogram), sprawdzać morfologię, odwiedzać ginekologa i radiologa. W przypadku częstej zmiany partnerów seksualnych warto wykonać także badania w kierunku chorób wenerycznych
- Badania - dorośli w wieku 50 lat i więcej – w tym wieku regularnie wykonywane są badania poziomu glukozy, lipidogram, morfologia, próby wątrobowe, cytologia, mammografia. W przypadku wystąpienia symptomów jakiejś choroby, zleca się dokładniejszą diagnostykę, np. gastroskopię czy kolonoskopię
Czy badania są płatne?
Badania przesiewowe można wykonać nieodpłatnie na NFZ, jeśli otrzymamy skierowanie od internisty czy lekarza rodzinnego. W innym przypadku za badania trzeba zapłacić. Jeśli zdecydujemy się zrobić usg piersi, cytologię, morfologię czy jakiekolwiek inne badania w prywatnej placówce medycznej, która nie ma podpisanej umowy z NFZ, także trzeba będzie zapłacić za takie usługi.
Bezpłatne programy badań przesiewowych
Warto jednak podkreślić, że w całej Polsce wykonywane są bezpłatne programy badań przesiewowych. Są one finansowane przez Ministerstwo Zdrowia i prowadzone cyklicznie w różnych województwach w kraju. Warto szukać takich informacji w internecie albo pytać o programy badań w przychodniach.
Czytaj też:
Cytologia na podłożu płynnym jest lepsza od tradycyjnej. Na czym polega?